بی تردید در زیارت مرقد مطهر ائمه معصوم(ع) سرّی بزرگ و واقعیتی بلندمرتبه نهفته که علاوه بر سفارش موکد بزرگان دین به تشرف حرم اولیا، اشتیاق برای عرض ارادت به ساحت امام همواره رو به فزونی بوده و این واقعیت به خوبی در بارگاه منور حضرت ثامن الحجج علی بن موسی الرضا(ع) در مشهد متجلی است.
کرامات و معجزات ولی نعمت ارض توس بسیار است تا آنجا که شیخ حر عاملی می گوید: 'معجزات امام رضا (ع) از حد تواتر تجاوز کرده است' لذا چه بسیار مشتاقان و عاشقانی هستند که با تشرف به بارگاه ملکوتی آن امام همام از دریای بیکران کرامتش بهره و نصیبی برده اند.
زیارت حرم مطهر امام رضا(ع) را 'حج فقرا' نامند چون درماندگان در هر دورانی از وی حاجت گرفته اند و اجابت دعا در حرمش رخدادی متواتر و مستند است تا آنجا که شیخ صدوق می گوید: 'وقتی رکن الدوله یکی از وزرای حکومت آل بویه را از رفتن به زیارت امام رضا (ع) باخبر ساختم، به من گفت که مرقد آن امام را بارها زیارت کرده ام و حاجت های زیادی از ایشان گرفته ام. هنگامی که به آن جا رفتی برای من دعا کن و به جای من زیارت نما که در آن مکان دعا اجابت می شود'.
رهپویان راه یقین و سالکان کوی دوست از آنجا که دل در گرو ذات اقدس ربوبی دارند، امام رضا (ع) را پرتویی از ذات الهی و واسطه سخن رب مالک با عبد سالک می دانند. از این رو انس ویژه ای با امام هشتم (ع) دارند و دل و جان خود را با گوهر حیاتبخش آن و عطر معنویت حرم حضرتش صفا می دهند.
حضرت ثامن الائمه (ع) آن هنگام که از مدینه به مرو مهاجرت کرد روزگاری بود که امامت الهی در حد پادشاهی و ولایت عهدی تنزل یافته بود لذا آن حضرت در توس از دانش خود بیشترین بهره را گرفت و با دانش بیکرانش بر اندیشمندان علوم مختلف زمان فائق آمد. آن حضرت با تشکیل مناظرات و مباحثات، خردورزان را جذب نمود و آنان را به راه سعادت رهنمون ساخت.
راز آنکه حرم مطهر رضوی از گذشته های دور تا دوران معاصر همواره محل حضور علما و اندیشمندان از هر دین و مسلکی بوده و آنان حرمت امام رضا (ع) را به بهترین وجه حفظ می کنند و زیارت حرم وی را از تکالیف خود می دانند، از خردورزی و مواضع حکیمانه آن حضرت در مسائل مختلف نشات می گیرد تا آنجا که همه اندیشمندان امام هشتم شیعیان را 'عالم آل محمد' می دانند.
همه این شواهد و قراین نشانگر زیارت امام رضا (ع) به عنوان 'جاذبه ماندگار بشریت' است. از این رو در مناسبت های مختلف از جمله دهه پایانی ماه صفر که آغاز آن با اربعین حسینی و پایانش سالروز شهادت امام رضا(ع) است مشهد مقدس میزبان میلیون ها زائر از اقصی نقاط جهان اسلام برای پابوسی و عرض ارادت خالصانه می شود.
دهه آخر ماه صفر قلب شیعه در بارگاه منور رضوی می تپد، میلیون ها زائر مشتاق شاه توس، پیاده و سواره خود را به مشهد مقدس می رسانند، حرمش ملجا درماندگان می شود و سیل عاشقان به سوی مضجع شریف ثامن الحجج (ع) روانه می گردد.
عاشقان کوی توس گام در مسیر عاشقی می گذارند، چند روز مانده به سالروز شهادت انیس النفوس پای پیاده به سمت مشهد مقدس به حرکت درمی آیند آنچنان که هر سال شهر امام رضا(ع) میزبان بیش از 400 هزار زائر پیاده ای است که صدها کیلومتر راه برای پابوسی حضرت پیموده اند.
حرم مطهر رضوی در دهه پایانی ماه صفر مامن عاشقان و قله شکوهمند ارادت به ساحت امامی است که همه کمالات و فضائل اخلاقی را در مرتبه اعلی داشت آنچنان که نه تنها دوستان و پیروانش آن را ستوده اند بلکه سرسخت ترین دشمنانش نیز به مدح و ستایش او پرداخته اند و اینجاست که همگان از در تواضع و پابوسی به حرمش پا می نهند و هر یک به رسم خود عرض ارادت می کند.
در دهه پایانی ماه صفر آستان ملائک پاسبان رضوی کرد و ترک، آذری و بلوچ، شیعه و سنی و مسیحی و کلیمی نمی شناسد زیرا همه در این صحن و سرا در برابر شاه شاهان یکسانند، هر فردی از باب شناخت و ارادتی که به آن حضرت دارد دستانش را بر پنجره فولادش گره می زند و پروانه وار بر دور ضریحش می چرخد.
در این ایام شاهد حضور کاروان های زیارتی اهل سنت، افغانستانی، عراقی، آذری زبانها، اردوزبان ها، عرب زبانها و حتی غیرمسلمانان از اقصی و نقاط دنیا هستیم که هر کدام به سبک خود زیارتی خالصانه را به منصه ظهور می رسانند.
همه چیز برای میزبانی از پنج میلیون زائر شمس الشموس در دهه پایانی ماه صفر امسال مهیا شده است. همه صحن و رواقهای بارگاه رضوی به خوشبوترین عطرها معطر و به حرمت ایام سوگواری بخش زیادی از اماکن متبرکه سیاهپوش شده اند. خدام این بارگاه برای راحتی زائران چندین مرتبه در روز صحنها را مفروش می کنند و همگی آماده خدمت به زائران امام رضا(ع) شده اند.
براساس اسنادی که در مرکز اسناد و مطبوعات آستان قدس رضوی نگهداری می شود سوگواری برای دهه پایانی ماه صفر در حرم مطهر رضوی قدمتی 156 ساله دارد. قدیمی ترین سند موجود مربوط به هزینه های برگزاری مراسم سوگواری در دهه آخر صفر است که به سال 1282 هجری قمری از محل مصارف موقوفه وزیر نظام بازمی گردد.
براساس این اسناد خطبه خوانی، شمع گردانی و روضه خوانی در حرم مطهر رضوی مهمترین مراسم دهه پایانی ماه صفر به شمار می روند. در میان مراسم خطبه خوانی و ذکر مصیبت، خطبه خوانی شب های شهادت حضرت امام رضا و امام حسین (ع) دارای تشریفات خاص و ویژه ای بوده و برگزاری این آیین به شکل کنونی از دوره پهلوی دوم مرسوم شده و تا امروز ادامه داشته است.
کتابخانه و موزه آستان قدس رضوی نیز که در این ایام پذیرای مشتاقان آن حضرت است 91 هزار و 740 اثر شامل کتاب چاپی، خطی، چاپ سنگی و مقالات را مرتبط با امام رضا(ع) گرده آورده که از این میان150 نسخه خطی و 320 نسخه چاپ سنگی بطور خاص به امام رضا (ع) تعلق دارد.
همچنین قدیمی ترین کتابهای موجود در گنجینه مخطوطات کتابخانه آستان قدس رضوی مربوط به قرآنی منسوب به دستخط حضرت رضا(ع) است. نسخ خطی از جمله صحیفه الرضا، مسند الامام الرضا و شرائع الدین هم شامل روایاتی است که توسط خود حضرت کتابت شده و یا به قلم دیگران نوشته شده اند.
همچنین هفت سکه نقره ولایتعهدی امام رضا(ع) در گنجینه تمبر، اسکناس و مسکوکات موزه آستان قدس رضوی نگهداری می شود. این سکه های 1200 ساله از جهت خط و کتیبه های موجود بر دو طرف آنها از زیباترین سکه های ضرب شده در طول خلافت 500 ساله عباسیان به شمار می روند.