جنگ هشت ساله ایران و عراق به دلیل ماهیت مذهبی، ایدئولوژیک و ملی گرایانه آن، همواره در هاله ای از تقدس قرار داشته و کم تر امکان بررسی واقع گرایانه، به ویژه در ارتباط با پیامدهای منفی ناشی از آن وجود داشته است. اگر چه جنگ تاثیری کلان و فراگیر بر روند توسعه در کل کشور گذاشت، اما در این میان استان خوزستان که به دلیل توسعه نفتی و تجربه نوسازی سریع تفاوت فاحشی با سایر استان های مرزی و درگیر جنگ(ایلام، کرمانشاه و کردستان) از نظر صنعتی، اقتصادی، آموزشی و... داشت، متحمل بیش ترین خسارت گردید و این استان را که زمانی از توسعه یافته ترین استان های کشور بود، به استانی با انبوه مشکلات تبدیل کرد. نقش جنگ در وضعیت کنونی خوزستان به گونه ای است که هر تحلیل از استان بدون در نظر گرفتن این عامل ناقص خواهد بود و ردپای آن را می توان در اغلب آسیب ها و چالش های استان مشاهده نمود.

پیامدهایی که جنگ برای استان خوزستان در پی داشت بسیار گسترده و وسیع است و نیازمند مطالعات میدانی. اما در این میان به برخی از پیامدهای کلان و مهمی که بر سایر حوزه ها و بخش های استان تاثیرگذار بوده اند، اشاره می کنیم.

یکی از اولین پیامدهای جنگ به بحث مهاجرت بر می گردد. هجوم و بمباران نیروهای بعثی به مرزهای خوزستان زمینه ساز مهاجرت مردم بسیاری از شهرها و روستاهای مرزی و در معرض خطر به جاهای امن شد. این مهاجرت هم جنبه درون استانی و هم برون استانی داشت. در بحث مهاجرت درون استانی بسیاری از مردم خرمشهر، آبادان، سوسنگرد، هویزه و... به سایر شهرهای استان و به ویژه اهواز مهاجرت کردند و به ناچار در ورودی های اهواز ساکن شدند و بدین ترتیب حاشیه نشینی که امروز از بزرگ ترین چالش های استان محسوب می شود، در شهر اهواز به طرز قابل توجهی گسترش یافت. با توجه به این که بسیاری از این مردم مهاجر مشاغل پیشین خود را از دست داده اند، خود به خود مشاغل کاذب و غیررسمی زیادی در شهر اهواز به وجود آمد.

در ارتباط با شهرهای در معرض جنگ، وضعیت آبادان بسیار جالب توجه است. این شهر که تا پیش از جنگ یکی از مدرن ترین و پرجمعیت ترین شهرهای ایران بود و به دلیل جاذبه اقتصادی و فرهنگی مهاجران زیادی را از استان های مختلف کشور به خود جذب می کرد، بر اثر خسارت های ناشی از جنگ، تقرییا خالی از سکنه می شد و جمعیت آن که در سرشماری سال 1355، 376911 بود، به 6 نفر در سال 1365 رسید. در این شرایط هم مهاجرین ساکن در آبادان و هم جمعیت قابل توجهی از مردم این شهر ناچار به ترک استان شدند. اهمیت مهاجرت های برون استانی ناشی از جنگ این است که بیش تر طبقات متوسط شهری، تحصیل کرده و نیروی انسانی ماهر از استان خارج شدند.

در خوزستان تا پیش از مدرن شدن، سه کانون شهری شوشتر، بهبهان و دزفول وجود داشت که با نوسازی و صنعتی شدن استان، شهرهای آبادان، مسجد سلیمان، اهواز و ... نیز وجه شهری و مدرن به خود گرفتند. در این شهرها، برنامه های نوسازی و پیامدهای حاصل از تاسیس شرکت های نفتی( نظیر تاسیس شرکت-شهرها، امکانات آموزشی، فرهنگی و ...)، هم چنین مهاجرت های گسترده از سایر استان ها به خوزستان، زمینه ساز شکل گیری نوعی هویت شهروندی شد. با مهاجرت های دورن استانی و برون استانی و تخریب زیرساخت های شهری ناشی از جنگ، این هویت شهروندی پویا و فعال-به ویژه در شهرهای نفتی-رو به زوال رفت و زمینه برای تقویت هویت های محلی و قومی فراهم شد.

X Share

Stumble Upon Delicious Cloob

Digg

تمام حقوق مادی و معنوی این سایت متعلق به شوشان است و استفاده از مطالب با ذکر منبع بلامانع است.

طراحی و تولید: ایران سامانه