جای خالی وزارت بازرگانی

تعداد وزارتخانه ها در کشور ما نسبت تقریبا" در حد وسط است.وزارتخانه ها در جهان بین هفت تا سی و سه وزارتخانه متغیر است.تاسال 1390 در کشور 21 وزارتخانه بود که در دولت دکتر حسن روحانی ودر راستای کاهش هزینه ها و چابک سازی دولت به 18 وزارتخانه تقلیل یافت و اخیرا" مجلس دولت را موظف به تشکیل وزارت میرات فرهنگی ،گردشگری و صنایع دستی نمود و هم اکنون به 19 وزارتخانه رسید که البته هزینه آنجنانی و بار مالی برای دولت نداشت و همان سازمان تبدیل و به وزارتخانه شد و مجلس بدین طریق نظارت بیشتری بر عملکرد آن دارد. وزارتخانه های ایران از بدو تاسیس تاکنون دستخوش تغییر و تحولات زیادی بصورت تشکیل تفکیک تعدیل و ادغام شده اند و پس از انقلاب اسلامی این تغییرات با شتاب بیشتری ایجاد شد.در خصوص ایحاد نهادها و سازمانهای انقلابی در بدو انقلاب همانند کمیته های انقلاب اسلامی و کمیته امداد و بنیاد شهید و جهاد سازندکی و سپاه پاسداران و تبدیل برخی به وزارتخانه و پس از عادی شدن شرایط ادغام و ترکیب آنها امری معقول بود گرچه نمیتوان بطور مطلق تایید کرد و ادعا نمود که هیج نقص و عیبی نداشتند لکن تغییرات اساسی و پی در پی در سایر وزارتخانه ها امری ناپسند وغیر قابل دفاع میباشد و جای نقد و انتقاد فراوان دارد.هدف از ایجاد و تفکیک یا ادغام و ترکیب کارآمدی است و وقتی بدون همه جانبه نگری و نگاه سیستمی و بهره نگرفتن از صاحبنظران فنی و سیاسی و خط مشی گذار این اقدام صورت میگیرد ولی بازخورد و پیامد و نتیجه خوبی نئارد در یک بازه زمانی کوتاه تغییرات دیگری ایجاد میشود و دوباه پس از چندسال بعداز آن روند ادغام و تفکیک ادامه دارد معلوم است که کارآمدی نداشته است و همین یک دلیل برای اتبات عدم توفیق چنین تصمیماتی کافی است. یکی از قدیمی ترین وزارتخانه ها در کشور وزارت بازرگانی است که از زمان تاسیس آن تاکنون بیش از 110 سال میگذرد و همین دلی محکمی براهمیت و جایگاه این وزارتخانه دارد. هرجه که اطلاعات بیشتر میشود و جنگ اطلاعات بیشتر میشود و از مزیتهای مطلق و نسبی عبور میکنیم و به مزیت رقابتی مایکل پورتر میرسیم و جهان تبدیل به دهکده و این دهکده جهانی کوچکتر میشودو با وجود سازمانها و تشکیلات و اتحادیه ها - سازمان تجارت جهانی ، آنکتاد، نفتا،ووو- و اموری از قبیل رقابت اقتصادی و صادرات و واردات و مسایل حقوق تجارت و حقوق بین الملل نقش این وزارتخانه را پررنگ تر کرده و تقویت آن در دنیای کنونی ووضعیت فعلی کشورمان امری ضروری است.اما صد افسوس که چنین نشد و بیش از ده بار این وزارتخانه دچار تغییرات شده و این تغییرات مستمر بازدهی آن را کاهش داده و نتوانسته نقش موتر خود را بروز دهد. همه ی ناکارآمدیها به دلیل وجود و عدم وجود فلان وزارتخانه نیست که باایجاد یا ترکیبو ادغام یا تفکیک آن مشکلات حل شوند. متاسفانه تا در وزارتخانهای انتظارات برآورده نمیشود با ضعفهایی مشاهده میشود میرویم سراغ ایجاد و ادغام وزارتخانه.باید با دیدگاه سیستمی و مدیریتی مسایل وزارتخانه ها بررسی شود واگر مشکل اساسی ساختار است ویا بخش عمده اتربخشی آنهامربوط به اصلاح ساختار است با طراحی ساختار جدید با عنوان ادغام یا وزارتخانه جدید دپارتمانی صورت گیرد. ارایه دهندگان طرح و لایحه ادغام و تفکیک باید حداقلهایی از مدلهای خط مشی گذاری آشنا باشند و ازمتخصصین طراحی سازمان حداکتر بهره را ببرند. متولیان امر به دلیل ناآشنایی با این مفاهیم عارضه و ریشه را اشتباه میگیرند. تاسیس و ادغام وزارتخانه در حد یک بخشنامه وتغییر یکی از صدها مقررات نیست که امسال وضع و دوسه سال بعد به دلایلی حذف شود.وزارت بازرگانی نقش کلیدی در اقتصاد کشور دارد و برای اینکه به وزن و اهمیت آن توجه شود باید ساختار متناسب داشته باشد تا نقشش را بخوبی ایفا کند و ایجادوزارت بازرگانی امری پسندیده است اما باید بادقت انجام شود و به ملحقات و جزییات و رسالتش توجه شود. به اندازه ای که بشود نامش را امور بازرگانی کشور نهاد وظایقش روشن و مشخص و ساختارش ایجاد شود. نه کمتر و نه بیشتر.رسالت امور مربوط به بازرگانی داخلی و خارجی اینقدر وسیع و استراتژیک و پیجیده و تخصصی است که ضرورت مجزا شدنش از سایر بخش ها را مضاعف میکند.ما تولید را برای تولید نمیخواهیم اگر تولید کنیم و به مصرف نرسد یا صادر نشود درامدی حاصل نمیگردد و تولید رونقی ندارد.

برای اینکه تولید باکیفیت و بازارپسند و مورد پسند مشتری داخلی وخارجی و قابل رقابت باشد میبایست به امور بازاریابی بازاررسانی و بازرگانی آن نوجه شود. حتی آن زمان که مبنای اقتصاد تبادل کالا با کالا بود بازرگان و بازرگانی نقش آفرین بود چه رسد به عصر حاضر و شرایط کنونی کشور.در آخر ذکر نکته ضروری است که چنانجه پس از تشکیل وزارتخانه افرادی مسولیتهای آن را به عهده بگیرند که تخصص و توان جامه یعمل پوشاندن به رسالت بزرگ این وزارتخانه را نداشته باشند بازهم خدای ناکرده شاهد ناکارآمدی در این بخش خواهیم بود ،پس باید گفت برای کارآمدی امور بازرگانی تشکیل وزارتخانه شرط لازم است اما شرط مافی نیست.