بدون اغراق باید پذیرفت که آب تنها منبع طبیعی است که حیات کره خاکی به آن وابسته است و محدودیت آن اختلالاتی جدی در زندگی بشر ایجاد می کند. متأسفانه علی رغم اینکه دو سوم کره خاکی را آب پوشانده اما کمتر از یک درصد آن شیرین و قابل دسترس است و حیات تمام مخلوقات زمین به این آب که حجمی حدود 35000میلیارد مترمکعب دارد، وابسته است به این مقدار آب، آب شیرین تجدیدپذیر سالانه گویند. حجم آب تجدید پذیر کشورمان 137 میلیارد مترمکعب بوده که هم اکنون به علت مشکلات مربوط به تغییر اقلیم به 100 میلیارد مترمکعب کاهش یافته است.

اکنون که به سال 1400رسیده ایم و سده چهاردهم را ترک و به سده پانزدهم هجری شمسی پا می گذاریم داشتن چشم اندازی از آینده آب در کشورمان برای مدیریت پیش رو در این بخش و یافتن راه حل ها برای غلبه بر مشکلات احتمالی می تواند مفید باشد.

مهمترین مولفه موثر بر وضعیت آب جمعیت است. برای جمعیت آینده کشورمان با مطالعاتی که جمعیت شناسان داشته اند در سناریوهای مختلف تا سال 1430 افزایشی است و در آن سال به حدود 100 تا 110 میلیون نفر خواهد رسید و بعد از آن کاهشی خواهد بود و در انتهای 100سال آینده این روند نزولی، جمعیت را به حدود 80 میلیون نفر تقلیل خواهد داد. لذا بطور کلی مصرف آب در قرن پیش رو و بخصوص تا نیمه های قرن به شدت افزایشی خواهد بود و شاخصهای تنش آبی در کشورمان از وضعیت کنونی (که اکنون با این شاخصها در وضعیت تنش آبی قرار داریم) نیز بسیار بدتر خواهد شد.

دومین مسأله، آب تجدیدپذیر است. در سطح جهانی درصد استفاده از آب های تجدیدپذیر هم اکنون 15درصد است. در 100سال آینده تغذیه جمعیت 11میلیاردی جهان، استفاده از آب های تجدیدپذیر جهان را 20درصد افزایش خواهد داد که از نظر شاخص آسیب پذیری منابع آب (نسبت سالانه مصرف آب به کل آب تجدیدپذیر سالانه) مشکل جدی رخ نخواهد داد. همچنین افزایش جمعیت در جهان نیاز صنعت به آب در 100سال آینده را 500درصد افزایش خواهد داد. این تغییرات سبب می شود که کشورهای با تنش آبی از 30 تا 40درصد فعلی به 60 تا 70درصد افزایش یابند. به نظر می رسد حتی امیدهای چیره شدن بر مشکلات تغییر اقلیم در 50سال آینده نمی تواند تغییر زیادی در این چشم انداز ایجاد کند.

اما در کشورمان سرانه آب تجدیدپذیر در تمام مدت قرن پیش رو بحرانی بلکه فوق بحرانی خواهد بود و شاخص آسیب پذیری منابع آب هم که اکنون حدود 90درصد است اجازه بهره برداری بیشتر از آب را نخواهد داد. بنابراین در صورت اهمال در مدیریت علمی و سختگیرانه بر مدیریت منابع آب، بیم آن می رود که کشمکش بر تصاحب سهم بیشتر از آب تجدید پذیر، بین استان های درون حوضه های آبخیز و همین طور بین حوضه های فقیر و غنی از نظر منابع آب گسترش چشم گیر یابد.

سومین مسأله، بهره وری آب است. با نگاه مثبت به پیشرفت تکنولوژی در قرن پیش رو و سوق دادن برخی تولیدات گیاهی به کشت های گلخانه ای و افزایش سطح کشت های مکانیزه و نوین، امید به بهبود بهره وری (که اکنون نسبت به متوسط جهانی بسیار پایین است) افزایش خواهد یافت.

چهارمین مسأله، مشکلات زیست محیطی است. از آنجا که فشار بر استفاده از آب افزایش می یابد احتمال خشکسالی های مصنوعی و انسان ساخته بیشتر خواهد شد و نخستین جایی که صدمه این وضعیت را باید تجربه کند محیط زیست است. تالاب ها و رودخانه ها و آبخوان ها مشکلات زیست محیطی فراوانی را متحمل خواهند شد. شیرین سازی آب دریا از خلیج فارس و دریای عمان توسعه بسیار می یابد که موجب ایجاد مشکلات زیست محیطی در خلیج فارس و دریای عمان خواهد شد.

خلاصه کلام اینکه در قرن پانزدهم هجری شمسی از هر منظری به مسأله آب بنگریم کشورمان با مشکل جدی روبه رو خواهد بود و این کشور کهن اگر بتواند از این گردنه تاریخی به سلامت و با کمترین صدمه عبور کند انشاا... بقیه راه برایش هموار خواهد بود.

مهمترین راهکار غلبه بر این مشکل در قرن پانزدهم، در پیش گرفتن اصول توسعه پایدار است. در درجه بعدی توقف بخش سنتی کشاورزی و تغییر آن به کشاورزی نوین با بهره وری و راندمان بالا و هدایت توسعه صنعتی به مناطق برخوردار از آب و استفاده از آب های غیرمتعارف برای مصرف در این بخش است و آخرین نکته، مدیریت صحیح و علمی و سختگیرانه بر منابع آب و با تأکید بر توسعه پایدار است که با پرورش نیروهای متخصص و متعهد میسر می شود.

همه راهکارهای بر شمرده فوق تنها با کمک توان متخصصان داخلی و بالا بردن آگاهی آحاد جمعیت و افزایش فرهنگ عمومی استفاده صحیح از آب و تعامل تنگاتنگ با جامعه جهانی میسر بوده و امید است که این مقصود حاصل شود.

منبع: کتابچه بهاریه ۱۴۰۰ روزنامه ایران به تاریخ ۲۴ اسفند ۱۳۹۹

X Share

Stumble Upon Delicious Cloob

Digg

تمام حقوق مادی و معنوی این سایت متعلق به شوشان است و استفاده از مطالب با ذکر منبع بلامانع است.

طراحی و تولید: ایران سامانه