شوشان - دکتر حسن دادخواه :
مقام معظم رهبری در سخنان اخیر خویش خطاب به دستههایی از اهالی شهر قم، بر لزوم توجیه، تعلیم و اطلاعرسانی درست و حقیقی به نسل جوان تأکید نمودند و ابزار این فرآیند را گفتوگو و تبیین و نه باتوم اعلام داشتند.
گرچه باتوم از ابزار در اختیار نیروهای انتظامی است ولی از سیاق سخنان ایشان، برمیآید که مقصود معظمله، اشاره کنایی به نیروی انتظامی نیست بلکه از واژه باتوم به عنوان ابزاری برای اعمال و بکارگیری زور استفاده نمودهاند.
واقعیت نیز چنین است که برای ایجاد تغییر و شک و گمان در باورهای افراد، بایستی از شگردهای تربیتی مانند استفاده از استدلال و توجیه و بکارگیری زبان نرم و مهربانانه بهره جست و به سان آموزش و پرورش به سبک سنتی و کهنه، نمیتوان با شلاق و چوب و ترکه، در باورهای افراد بهویژه جوانان تغییری ایجاد کرد.
من ترجیح میدهم که بهجای واژه تبیین، از واژگان آشناتری مانند آموزش و روشنگری استفاده کنم زیرا آموزش، یادگیری و روشنگری هر دو از مقدمات نفوذ در باورهای دیگران است.
همینجا بیان این نکته ضروری است که افزون بر جملههای کوتاه و راهبردی تعلیم و تربیتی در سخنان امامان معصوم علیهمالسلام، امروزه پیشرفتهای بسیاری در حوزه تعلیم و تربیت و مدیریت آموزشی و روانشناسی تربیتی برای کودکان و نوجوانان حاصل شده است و سازوکارهای کاملاً علمی و تجربی برای این فرایند، تدوین شده است.
ناگفته پیداست که در دنیای امروزین که رشد یافتگی شخصیتی و عقلانی انسانها به مدد رسانهها و گسترش دامنه آموزش و پرورش و تکنولوژی آموزشی، از الگوهای رفتاری و تعاریف انسانشناختی سنتی، بسیار فاصله گرفته است، چارهای جز، بهرهگیری از استدلال و توجیه و به رسمیت شناختن حق تفکر انتقادی برای دیگران و تکثرگرایی و دوری گزینی از قالببندی انسانها، راه و روش دیگری در اختیار نیست.
بهرغم فرمایش مقام معظم رهبری، روزانه در رسانههای همگانی و از پشت تریبونها و منابر وعظ و تبلیغ، شاهد ادای سخنانی هستیم که سخنرانان، بیاعتنا به ارزشمندی حق انتخاب و اختیار برای شهروندان، میکوشند با تهدید و ارعاب، رسم و سبک و روایت مورد قبول خویش را به شنوندگان تحمیل و تلقین کنند و بیتوجه به شیوههای علمی و ناکارآمد بودن روشهای اجباری و خشک، همچنان راه خویش را میروند.
نباید از نظر دور داشت که نسل جوان و نوجوان جامعه امروز ایران، برآمده از مجموعه شرایطی است که در آن زندگی میکنند و در آن نفس میکشد. دنیای جدید ارتباطات، برای نسل جوان و نوجوان، استعداد و مطالباتی کاملاً متفاوت از نسل پدران آنان، فراهم نموده است که چه بپذیریم و چه نپذیریم جز با ابزار توجیه و استدلال و پذیرفتن حق متفاوت بودن برای دیگران، نمیتوان همه را در مسیرها و برنامههای از پیش تهیه شده و دستوری قرار داد.
بر پایه فرمایش مقام معظم رهبری، دستگاههای فرهنگی و تبلیغی و امکانات رسانهای و هنری در کشور باید بتواند همه تفکرات و گرایشها و ذائقههای موجود در جمعیت شهروندان را نمایندگی کند بهگونهای که همه، بتوانند چهره خویش را در آینه آن، مشاهده کنند.