دلم می خواست به مناسبت آغاز چله ی زمستان، از چله و چله گاه و چله بُری ، چندین حکایت و داستان بنویسم، اما زورم به بی حوصلگی خودم نرفت،ناچار دفاتر سابق که بعضی هایشان را سال پیشین گاو خورده بود، ورق زدم، بعضی از مطالب را دوتا یکی کردم ، امیدوارم بتوانم دَین مطلب را ادا کرده باشم،قبل از پرداختن به شب چله، لازم می دانم، به رسم ادب، "یلدا" را به همه ی دوستداران تمدن و فرهنگ بشری در سراسر فلات ایران زمین تبریک و شادباش عرض نمایم۔ بنا به باورهای میترایی، ایرانیان باستان ،با سپری شدن شب یلدا با اولین طلیعه ی خورشید ،بر این باور بودند که تابش نور ایزدی از یکم‌ دی ماه بر زمین فزونی می‌یابد، به پاس این فزونی آخر پاییز(۳۰آذر ماه) و اول زمستان را سرآغاز چله بزرگ(یلدا) نامیدند، به همین مناسبت و به منظور پاسداشت زایش مهر،ایرانیان جشنی باشکوه همراه با دور همی های مفصل برپا می کردند، بسباری از دانشمندان و مورخان برجسته شب چله را شب تولد میترا می دانند. این آیین چندین هزار ساله مربوط به عصر میترائیسم و قرن ها پیش از زرتشت قدمت دارد.

*یلدا به چه معناست؟*

یلدا ترکیبی از "یل" و "دا" است.در در گویش لری و بختیاری از مفهوم "یل" دو معنا بکار می رود یکی به معنای بزرگ دانا و داننده و دیگر آنکه، لرها و بختیاری ها به مادر " دا" و "دی" می گویند. مادر یا همان دا و دی نماد رویش و زایش است،ایرانیان باستان

اعتقاد داشتند، شب اول زمستان فرایند رویش دانه‌های گیاهان در زیر خاک آغاز می شود و بنا به همین باور اول ماه زمستان را "دی" نامیدند.بنا به این تعریف از "یلدا" مفاهیمی چون رویش و زایش بزرگ، برداشت می شود. در ایران باستان زن نماد تمام عیار رویش، زایش و آرامش است ، یلدا که طولانی ترین شب سال است به ما یادآوری می کند که ایرانیان از نخستین بانیان و پایه گذران "تقویم" و "تاریخ" بودند،یلدا به ما خاطر نشان می کند که ایرانیان حرکات گردش زمین را خوب می شناختند، جشن تیرگان در تابستان و جشن یلدا در زمستان توسط ایرانیان حکایت از این دارد که این قوم کهن علاوه بر شناخت حرکات گردشی و محوری زمین به دور خورشید ، پدیده های اعتدالین و انقلابین را نیز کشف کرده بودند۔

*یلدا در کلام شاعران بزرگ*

از فلسفه ی یلدا بگذریم، گذری به دنیال خیال‌ بزنیم ، ببینیم شاعران ایران زمین، چگونه یلداسرایی کردند،از سعدی و حافظ می گذرم و یکراست سراغ خواجوی کرمانی می روم۔

این شما و این هم کلام خواجوی کرمانی:

*تا در سر زلفش نکنی جان گرامی*

*پيش تو حديث شب يلدا نتوان کرد*

*مهره مهر چو از حقه مينا بنمود*

*ماه من طلعت صبح از شب يلدا بنمود*

*هست در سالی شبی ايام را يلدا وليک*

*کس نشان ندهد که ماهی را دو شب يلدا بود*

امیدوارم یک دست قشنگ برای خواجو زده باشید، حالا سری به دیوان شیخ علیه الرحمه سعدی شیرین سخن بزنیم ،ببینم در قوطی عطار این رند جهاندیده هفت خط *یلدا* در کجای دیوانش جاسازی شده است.نگردید که یافتم آن کلام اسرارآمیز را

شیخ علیه الرحمه می گوید:

*هنوز با همه دردم اميد درمانست*

*که آخری بود آخر شبان يلدا را*

*باد آسايش گيتی نزند بر دل ريش*

*صبح صادق ندمد تا شب يلدا نرود*

*برآی ای صبح مشتاقان اگر نزديک روز آمد*

*که بگرفت اين شب يلدا ملال از ماه و پروينم*

*روز رويش چو برانداخت نقاب شب زلف*

*گفتی از روز قيامت شب يلدا برخاست*

اگر یادی نکنم از شیخ عبید زاکانی عین کافری است۔

شیخ عبید می گوید:

*با زلف تو قصه‌ای‌ست ما را مشکل*

*همچون شب يلدا به درازی مشهور*

دلم هوای سوته دلان کرد و چه سوخته دلی سزاور تر از وحشی بافقی ،آن عاشق شوریده حال با کلام سحرانگیزش یلدا را اینگونه ز گفتار به دفتر اندرآورد.

وحشی می گوید:

*شام هجران تو تشريف به هر جا ببرد*

*در پس و پيش هزاران شب يلدا ببرد*

القصه هر دیوانی که در دسترس بود،ورق زدم، اگر همینطور پیش بروم حوصله ی شما سر می رود ، پس اجازه بدهید تا مجالی دیگر و یلدایی دیگر ۔

شاد باشید و تندرست۔

X Share

Stumble Upon Delicious Cloob

Digg

تمام حقوق مادی و معنوی این سایت متعلق به شوشان است و استفاده از مطالب با ذکر منبع بلامانع است.

طراحی و تولید: ایران سامانه