حرص و طمع در آیات و روایات

امروزه یکی از مشکلات جامعه ما  حرص و طمع می باشد، بر همین اساس تلاش گردید که این موضوع، منطبق بر آیات و روایات بصورت مختصر و‌ گذرا بررسی گردد.
طمع یکی از صفات نفسانی و رذایل خبیثه است که در انسان به وجود می آید. این اخلاق زشت و ناپسند همان چشم داشتن به مال و ثروت دیگران است. انسان طمع کار گاهی چنان در خواسته های خود غوطه ور می شود که گویی این دنیا اگر برای او هزار سال هم طول بکشد باز هم کم است و از لحاظ اعتقادی ایمان و تقوای خود را از دست می دهد و دچار دنیا زدگی می شود و این همان حالتی است که خداوند متعال و امامان معصوم بدان هشدار داده اند و عواقب سخت آن در قرآن کریم و احادیث فراوان ذکر شده است.  
در واقع طمع به معنای تمایل نفس به چیزى از روى آرزوى شدید و آزمندى است‏. ولی حرص را به معنای، جمع کردن بیشتر از حد نیاز معنا کرده اند ، با این حال در کتب لغت و اخلاقی هر دو را به یک معنا و همنشین هم استعمال کرده اند و هر دو را به معنای زیاده خواهی و توجه به مال و ملال دیگران و ثروت اندوزی آورده اند.
در قرآن کریم در آیات فراوانی به مذمت دنیا پرستی و توجه به هواهای نفسانی، زیاده خواهی و طمع پرداخته شده است که در برخی آیات خود لفظ حرص و طمع مستقیما آورده شده است و برخی دیگر از آیات، مضمون آیه در مورد طمع است.
خداوند در آیه 8 سوره مدثر تحت عنوان سیری ناپذیری طماع در این خصوص می پردازد و در آیات قبل از این آیه می فرماید وسایل زندگی را از هر نظر برای او فراهم ساختم ولی بازهم طمع داشت و بیشتر می خواست. فرد طمع کار هر چه به او نعمت بدهند سیر نمی شود و باز هم بیشتر می خواهد و خداوند در مقابل چنین درخواستی او را دشمن خود معرفی می کند و وعده سختی را به او می دهد.
در احادیث و راویات متعددی ائمه معصومین خواستار پرهیز و دوری شیعیان از این خصلت ناپسند هستند و عواقب آن را ذکر می کنند. تا جایی که حضرت رسول اکرم (ص) فرموده اند: زنهار که گرد طمع نگردى که آن فقر حاضرى است و امیرالمؤمنین(ع) طمع‏ورزی ،حرص و ولع داشتن و توقع و افزون طلبی بی جا را یکی از زشت‏‎ترین و بدترین کارهای انسان می‏داند، چنانکه در این‏باره فرموده: « بدترین چیز طمع‏کاری است»و در جای دیگری  اصل و اساس شر و هر زشتی و فساد را طمع‏کاری معرفی می‎کند، و می‏فرماید: ریشه شر و بدی طمع ورزیدن است.
یکی از آثار بد و زشت طمع‏کاری و حرص‏ورزی و افزون‏طلبی ، آن است که موجب بی باکی، بی پروایی، بی بند و باری و منشأ و عامل فساد ،تباهی و لاابالی‏گری در انسان و اجتماع بشری می‏شود، همانگونه که امام علی(ع) در این زمینه فرموده است: هیچ چیز همانند طمع‎کاری، شخصیت انسان را فاسد و تباه نمی‏کند.  
بی شک طمع‏ورزی و حرص داشتن از خصلت‏ها و صفت‏های زشت منافقین است، همانگونه که  باز امام علی(ع) در  در این خصوص فرموده است: منافقان با اظهار یأس و نا امیدی، می‏خواهند به مطامع و طمع‎کاری خود برسند.
بدیهی است از اثرات شوم دیگر طمع‏کاری و حرص‏ورزی، هلاکت و تباهی است، لذا امیرالمومنین در این باره نیز فرموده است: بپرهیزید و بترسید از اینکه، مرکب طمع‏ورزی تو را به سرعت به سوی آبشخورهای تباهی و هلاکت به پیش راند.
 و جالب تر این است که امیرمومنان (ع) درباره پرهیز از طمع ورزی و اثر سوء آن فرموده است : «طمع‏ورزی ، بردگی همیشگی و ابدی است»؛ یعنی انسان طمع‎کار و آزمند و حریص، همیشه حالت بردگی دارد و پیوسته بنده و برده مال و اسیر و گرفتار دنیا است.  
امام صادق در حدیثی می فرمایند:از طمع برحذر باش و از آن چه در دست های مردم است نا امید باش و طمع را از مخلوقین بمیران به درستی که طمع کلید ذلت و اختلاس است.  
حضرت امام محمد باقر (ع) در مورد فرد طماع نیز می فرمایند: بد بنده‌اى است بنده‌اى که او را طمعى است، که وى را به هر خانه ای مى‌کشد.
واضح است که طمع هم مانند دیگر رذایل اخلاقی آثار و زیان های زیادی به همراه دارد که برخی همانند آثار دیگر رذایل است و برخی مختص صفت طمع است. آثار مشترک طمع خواری عبارت است از:  گرفتار عذاب اخروی و در نظر الهی مذموم می گردد. و در اجتماع و در نظر مردم نیز جایگاهی ندارد و ذلیل و خوار خواهد بود و فرد طماع به گناهان دیگری همچون غیبت، تجسس، دروغ بسیار دیگری گرفتار می شود.اما از جمله آثار اختصاصی طمع خواری این است که طمع کار همیشه فقیر است و فقیر هم از دنیا می رود.