به لحاظ اقتصادی کسانی که تفکر کلاسیک دارند مالیات و یارانه را زاید می دانند چون معتقد هستند که اقتصاد را به هم می ریزد اما ناگزیربه گرفتن و دادنش هستند . در کشور ما هم اگر پرداخت یارانه هدف مند شود فرایندی مثبت است.
گفتگو از : سارا ممبینی
اشاره : ثبت نام دوره ی دوم هدف مندی یارانه ها به پایان رسید . گرچه از سوی تحلیل گران سیاسی و اقتصادی پیش بینی می شد طرح خود اظهاری ،چندان مقبول نیفتد ولی در دیدی خوش بینانه تر انتظار می رفت حدود 70 در صد مردم در این دوره برای دریافت یارانه ثبت نام کنند، ولی اتفاقی که رخ داد غیر از این بود و حدود 90 درصد مردم متقاضی دریافت یارانه در دوره ی دوم شدند .
برخی تحلیل گران معتقدبه حذف یارانه ها و برخی معتقد بر باقی ماندن آن می باشند سوالهایی چون آیا هدفدمندی یارانه ها آن گونه که مورد انتظار دولت بود اجرا شد؟ آیا هم اکنون زمان این هدفمندی فرا رسیده بود ؟آیا ثبت نام حدود نود درصدی مردم به منزله ی شکست دولت در هدف مندی یارانه ها است ؟ مردم چه نگاهی به دریافت یارانه ها دارند ؟ چه عواملی زمینه ساز عدم انصراف مردم از دریافت یارانه نقدی شد ؟ در حال حاضر دولت چه راه کاری را باید در پیش بگیرد ؟ و آیا راهی باقی مانده است را با دکتر سید مرتضی افقه ، اقتصاد دان و عضو هیئت علمی دانشگاه شهید چمران اهواز به گفتگو نشستیم که در پی می آید .
آقای دکتر !در ابتدا بفرمایید منظور از هدف مندی یارانه ها چیست ؟
منظور از هدفمندی یارانه ها تعلق یافتن آن به نیازمندان و بخش های تولیدی است که برای کشور استراتژیک تلقی می شوند . یارانه ی نقدی نقطه ی مقابل مالیات است ومعمولا دولت ها بخشی از درآمدشان را برای حمایت از طبقاتی از جامعه همانند بخش های تولیدی و نیازمندان ، صرف می کنند و حتی در کشورهای سرمایه داری مثل آمریکا و انگلیس نیز پرداخت یارانه به مردم صورت می گیرد به صورتی که دولت بتواند نیازمندان را تحت پوشش خود داشته باشد . از دولت هاشمی رفسنجانی بحث پرداخت یارانه ی نقدی به مردم مطرح شد و در دولت خاتمی نیز این بحث وجود داشته است ولی بستر های اقتصادی و اجتماعی لازم فراهم نبود .
در خصوص بسترهای لازمی که گفتید بیشتر توضیح دهید . آیا پرداخت یارانه نقدی به این صورت درست است؟
به لحاظ اقتصادی کسانی که تفکر کلاسیک دارند مالیات و یارانه را زاید می دانند چون معتقد هستند که اقتصاد را به هم می ریزد اما ناگزیربه گرفتن و دادنش هستند . در کشور ما هم اگر پرداخت یارانه هدف مند شود فرایندی مثبت است . نکته ای که در مبحث یارانه ها بستر ساز هدف مندی تلقی می شود این است که دولت باید یک بانک اطلاعاتی از وضعیت اقتصادی مردم داشته باشد تا به معنای واقعی یارانه ها را هدفمند کند ولی چون چنین بانک اطلاعاتی موجود نیست و دستیابی به آن نیز کار سختی است چون دولت نمی تواند دارایی های مردم را مورد تجسس قرار دهد لذا از مردم خواسته در خصوص وضعیت اقتصادی شان خود اظهاری کنند .
با توجه به ثبت نامی که صورت گرفته حدود نود درصد از مردم خود را مستحق دریافت یارانه تشخیص دادند . مردم چه نگاهی به دریافت یارانه دارند ؟تحلیل شما در خصوص خود اظهاری مردمی چیست ؟
صرف نظر کردن از یارانه برای مردم سخت است ! چون تصور می کنند یارانه همان پول نفت است و حق دارند از آن بهره مند شوند . در حالی که تعریف یارانه چیز دیگری است .با توجه به شرایطی که در کشور وجود دارد در حال حاضر خود اظهاری تنها راه ممکن است.
عملکرد دولت قبلی در هدف مند سازی یارانه ها را چگونه تحلیل می کنید ؟
در سال 89 احمدی نژاد با تبلیغات وسیع در صدد هدفمند کردن یارانه ها برآمد ولی به دلیل نبود همان بانک اطلاعاتی یارانه ها را نه تنها عملا هدفمند نکرد بلکه فقط یارانه غیر نقدی را به نقدی تبدیل کرد و چون بانک اطلاعاتی نداشت به همه به میزان مساوی یارانه داد که در تضاد کامل با مفهوم هدفمندی است . از سویی دیگر چون می خواست پول نقد بدهد ،قیمتها افزایش پیدا کرد چون مجبور شد سوبسید را بردارد و با این کار بیشترین آسیب را بخش تولید متحمل شد زیرا سهم یارانه ی این بخش برداشته شدو با اهداف سیاسی به پول مردم اضافه شد! برخی تولید کنندگان ورشکست شدند و کارکنانشان بیکار شدند و زمینه برای واردات کالاهای چینی افزایش یافت . و تحریم ها هم به این اوضاع نابسامان افزوده شد و آن چه اتفاق افتاد بحرانی بی سابقه بود که بر مرد م تحمیل شد .
آیا فکر می کنید با ثبت نام 90 در صدی مردم برای دریافت یارانه ، دولت یازدهم در این خصوص شکست خورده است؟
اگر دولت در همان دو سه ماهه اول ، با تکیه بر مردم و جوانانی که نقش به سزایی در پیروزی روحانی داشتند با تبلیغات درست این ثبت نام را انجام می داد شاید می توانست موفق تر باشد .و در حال حاضر، بله می توانیم بگوییم این یک شکست برای دولت روحانی محسوب می شود .
آقای دکتر !عواملی که زمینه ساز این شکست شدند از نظر شما چیست ؟آیا راهی باقی مانده است ؟
به عقیده ی من می توان از سه عامل در این خصوص نام برد . اول اینکه مردم به خصوص جوانان کندی رئیس جمهور در انجام وعده هایش را نمی پسندند و از این رو در بحث هدف مند سازی یارانه ها می توان گفت روحانی بخشی از سرمایه ی اجتماعی خود را از دست داد و دیگر اینکه مردم به یارانه به عنوان حق نگاه می کنند که باید این نگرش را در آنها اصلاح کرد . و نکته ی آخر اینکه همانطور که شبکه های اجتماعی در افزایش سریع و شدید آرای روحانی تاثیر داشتند در مسئله انصراف از یارانه ها نیز نقشی مخالف نظر دولت ایفا کردند و دولتها باید سعی کنند خودشان را با این تحولات اجتماعی تطبیق دهند . بله ! همیشه راهی برای موفقیت وجود دارد . دولت باید با برگزاری همایش ها و بستر سازی برای بحث های تخصصی، این مسئله را به جد مورد بررسی و آسیب شناسی قرار دهد که چرا در هدفمند سازی یارانه ها 90 در صد مردم مخالف خواستش عمل کردند .
آقای دکتر با تشکر از شما برای شرکت در این گفتگو !
اگر دولت متعد شود تا چند سال هیچگونه افزایش قیمت نداشته باشد و بر بازار کنترل داشته باشد اطمینان داشته باشید عموم مردم از دریافت یارانه خودداری خواهند کرد !!!
اما آیا به دولت مردان اطمینانی هست؟؟؟؟؟؟