نظر قانون درباره «حکم حبس کودک 5ساله»

به گزارش شوشان، محمد کاظمی - قاضی دیوان عالی کشور - در روزنامه «قانون» نوشته است: روز گذشته باخبر شدیم دو کودک هم سن و سال بیرون از خانه مشغول تفریح بودند که ناگهان یکی از آنها در حس و حال بازی کودکانه خود به آسمان و اطرافش خاک می‌پاشد اما دست بر قضا کمی از این خاک به چشم همبازی‌اش می‌رود. دوست «امیرمحمد» پنج‌ساله که خاک داخل چشمش شده بود، با مالیدن آنها باعث آسیب بیشتر می‌شود تا جایی که خانواده او مجبور می‌شوند فرزندشان را به بیمارستان منتقل کنند و تحت عمل جراحی قرار دهند. این مسأله باعث شد تا خانواده‌ کودک آسیب‌دیده از امیرمحمد شکایت کنند و در اقدامی عجیب‌تر، قاضی دادگاه به اتهام ایراد صدمه بدنی غیرعمد به غیر، برای امیرمحمد پنج ساله حکم جلب صادر کرده و رأی به پرداخت دیه می‌دهد؛ اما رئیس دادگستری استان مانع حبس این کودک شد. در این ماجرا باید بگوییم مسئولیت کیفری اطفال از چه سنی شروع می‌شود؟

قبل از شروع این بحث باید یادآوری کنم که از نظر فقه اسلامی و قوانین موضوعه دولت جمهوری اسلامی ایران، کودک به کسی گفته می‌شود که به حد بلوغ شرعی نرسیده باشد. کودک از نظر حقوقی بر دو نوع است: کودک غیر ممیز و آن معمولاً تا سن هفت سالگی است؛ زیرا تا این سن کودک ناممیز است و تشخیص صلاح و فساد و خیر و شر را نمی‌دهد و خوب و بد را از هم بازنمی‌شناسد. کودک ممیز آن کسی است که به طور اجمال نمی‌تواند از دادوستدها و خرید و فروش‌ها و معاملات سر در بیاورد؛ به نحوی که بتواند درک کند.

به طور کلی باید مطرح کرد که در قوانین، طفل غیر ممیزی در صورت ارتکاب جرم، مبری از مسئولیت کیفری بوده و نمی‌توان او را به مجازات عمل ارتکابی محکوم کرد. اگر آن طفل مرتکب عملی شود، «عاقله» آن باید دیه را پرداخت کند که عاقله در قانون مجازات اسلامی عبارت است از: «پدر، پسر و بستگان ذکور نسبی پدری و مادری یا پدری به ترتیب طبقات ارث است. همه کسانی که در زمان فوت می‌توانند ارث ببرند به صورت مساوی مکلف به پرداخت دیه‌ هستند».

در برخی موارد ممکن است دادگاه برای تبیین موضوع و اینکه اطلاعات کامل به دست بیاورد آن طفل را با حضور ولی به دادگاه احضار کند و در حضور ولی آن طفل توضیح بخواهد. اما اینکه به طفل 5 ساله حبس داده شود، علی‌القاعده کار اشتباهی است‌، ولی‌ در رابطه با این کودک پنج ساله لرستانی ممکن است در نقل قول توسط خبرگزاری اشتباهی صورت گرفته باشد چون به هیچ عنوان امکان ندارد به این کودک حبس بدهند. ممکن است برای ادای توضیح به همراه ولی، او را احضار کرده باشند. اگر رئیس دادگستری هم مانع این شده که طفل محکوم به حبس شود، این نقل قولی است که عنوان شده چون حکم جلب برای طفل صادر نمی‌شود و ممکن است برای پدر طفل باشد چون باید دیه را پرداخت کند.

به طور کلی باید مطرح کرد که قانون مجازات اسلامی جدید کاملا مسائل حقوق بشر را در رابطه با مجازات اطفال و اشخاص زیر 18 سال مراعات کرده است. حتی در بحث اطفال ممیز غیر بالغ زیر 18 سال هم عنوان شده است اگر مرتکب جنایتی مانند قتل شود ولی به اهمیت و حرمت مجازات این کار واقف نباشد و دادگاه این موضوع را تشخیص دهد این طفل زیر 18 محکومیت کیفری نخواهد داشت و قصاص نمی‌شود.