گردوغبار حاصل 20 سال بی توجهی است

مدیرکل حفاظت محیط زیست خوزستان با بیان اینکه سیستم اطلاع رسانی درباره پدیده گرد و غبار در حال حاضر وضعیت مطلوبی ندارد، گفت: لازم است به سیستم هایی مدرن مجهز شویم تا با پیش بینی و اطلاع رسانی به موقع در زمینه گرد و غبار آسیب کمتری ببینیم.

احمدرضا لاهیجان اظهار کرد:  پدیده گرد و غبار یک تجربه بین المللی در دست بردن بشر در طبیعت، به صورت غیرکارشناسی است؛ تجربه ای که حداقل از 10 سال پیش قابل پیش بینی بود.

وی افزود: تالاب هورالعظیم که بخشی از آن در خاک عراق واقع شده، مکانی منحصر به فرد در دنیا بوده که رژیم بعث عراق در سال های 1992 و 93 بخش زیادی از این تالاب را به دلیل مسایل امنیتی خشک کرد؛ در آن زمان کارشناسان محیط زیست نسبت به این موضوع اعلام خطر کردند و یکی از افراد متخصص در این حوزه با ارائه تصاویر ماهواره ای در اواخر دهه 90 از دو فاجعه بزرگ زیست محیطی نام برد که یکی از آنها خشک شدن تالاب هورالعظیم و دیگری از بین رفتن جنگل ها در آمریکای جنوبی بود.

لاهیجان زاده تصریح کرد: علاوه بر کارهایی که دولت وقت عراق برای خشک کردن این تالاب انجام داد، کشور ترکیه نیز با سدسازی بر روی رودخانه های موجود در منطقه مانع ورود آب به عراق شد و همه این عوامل کمک کرد تا یکی از مهمترین آبگیرهای موجود در مرز ایران و عراق خشک شود. رطوبتی که تالاب هورالعظیم در منطقه ایجاد می کرد مانعی در برابر طوفان های گرد و غبار بود و این تالاب اکنون به حداقل کارایی خود رسیده است. خشکسالی های پنج سال گذشته هم از دیگر عواملی است که موجب بروز این پدیده زیست محیطی در منطقه شده است.

مدیرکل حفاظت محیط زیست خوزستان با بیان اینکه خشکسالی ناشی از عملکرد انسان است، خاطرنشان کرد: هیچ گاه در این منطقه دوره خشکسالی بیش از سه سال نبوده، ولی اکنون ششمین سال خشکسالی را سپری می کنیم که این موضوع با پدیده گرم شدن کره زمین در ارتباط است و این پدیده حاصل دخالت انسان در محیط زیست است. انسان با عملکرد خود هم دوره های بارندگی و هم شدت آن را تغییر داده است. عوامل طبیعی با یک نظم خاص توسط خداوند طراحی شده اند و در صورتی که انسان در این نظم دخالت کند موازنه آن به هم می خورد.

وی ادامه داد: در پروژه های بزرگ همیشه باید مطمئن عمل کرد، زیرا اگر مسایل زیست محیطی نادیده گرفته شود، نابودی اقتصادی حاصل می شود. در پروژه هایی که مجریان آنها ادعا می کنند 50 هزار فرصت شغلی ایجاد می کنند، باید به این موضوع نیز توجه داشت که در ازای اجرای این پروژه چقدر خسارت و آسیب به محیط زیست وارد می شود.

لاهیجان زاده با اشاره به اینکه گرد و غبار در چندین بخش آسیب وارد می کند، گفت: این پدیده به کشاورزی استان آسیب وارد می کند و سازمان جهاد کشاورزی باید در زمینه خسارت های وارد شده به محصولات کشاورزی استان تحلیل دقیقی ارائه دهد. به عنوان مثال نخیلات استان به شدت تحت تاثیر این پدیده قرار گرفته اند و کاهش تولیدات در همه بخش های کشاورزی محسوس است. وزارت بهداشت نیز باید اثرات این پدیده بر سلامتی افراد جامعه را تحلیل کند و در این زمینه عدد و رقم ارائه کند. اکنون در زمینه اثرات گرد و غبار تنها به صورت کیفی صحبت می شود و هیچ آماری درباره تاثیر آن بر بیماری های قلبی و تنفسی به صورت عدد و رقم ارائه نمی شود. همچنین این پدیده موجب مهاجرت بسیاری از نخبگان از استان می شود، در حالی که نیروی انسانی سرمایه یک استان است؛ در این زمینه نیز باید آماری دقیق ارایه شود.

وی افزود: همچنین این پدیده خسارت هایی به فضای سبز شهری، مبلمان شهری و تاسیسات برق وارد می کند و شهرداری ها نیز باید در این زمینه بررسی های خود را انجام دهند. اگر همه این خسارت ها محاسبه شود به این نتیجه می رسیم که اقتصاد و محیط زیست دو جنبه جداناپذیر از هم هستند و بر یکدیگر تاثیرگذارند. تنها در صورتی که میزان خسارت های ناشی از گرد و غبار به دقت محاسبه شود می توان در مجامع بین المللی از این موضوع دفاع کرد و با ارائه عدد و رقم نشان داد که چه میزان خسارت به استان وارد شده است؛ به این ترتیب این موضوع تجربه ای باشد که موجب شود در تصمیم گیری های بعدی به مسایل زیست محیطی بیشتر توجه شود.

لاهیجان زاده تصریح کرد: پدیده گرد و غبار حاصل 20 سال بی توجهی به مسایل زیست محیطی در کشورهای منطقه است و هریک از این کشورها در این زمینه سهمی دارند. در مقابل این پدیده نخست باید واقعیت ها را بازگو کنیم؛ زیرا اگر واقعیت ها بازگو نشوند دچار تناقض گویی و عادت می شویم. پدیده ای که در طول 30 سال به تدریج ایجاد شده، در سه یا پنج سال برطرف نمی شود؛ اگر همه کشورهای منطقه با هم همکاری کنند و در این زمینه برنامه ریزی شود، شاید 10 سال نیاز باشد تا بتوانیم با این پدیده مقابله کنیم؛ در نتیجه لازم است خود را برای مقابله انفرادی با این پدیده آماده کنیم و لازم است آمادگی و اطلاعات عمومی مردم افزایش یابد و این پدیده را حداقل تا پنج سال آینده همراه خود بدانیم و در برابر آن مجهز شویم؛ البته این به آن معنی نیست که برای کنترل گرد و غبار کاری انجام نمی شود، بلکه به موازات این فعالیت ها باید خود را در برابر گرد و غبار مجهز کنیم.

وی ادامه داد: در زمینه مقابله با گرد و غبار باید در دو محور برنامه ریزی شود؛ نخست مجهز شدن در برابر این پدیده و دوم، انجام فعالیت هایی برای کنترل آن؛ اثرات اقتصادی، روحی و رواحی و بهداشتی گرد و غبار را باید به حداقل برسانیم. پنجره دو جداره تا 95 درصد از ورود ذرات گرد و غبار به درون ساختمان جلوگیری می کند و به زودی دستورالعملی به ادارات استان ابلاغ می شود که بر اساس آن همه ادرات موظف به استفاده از پنجره دو جداره خواهند بود. همچنین با توجه به اینکه انواع مختلفی از دستگاه های تصفیه هوا با فیلترهای نانو در کشور وجود دارد، لازم است استفاده از این دستگاه ها در ادارات بیشتر شود. این دستگاه ها ذرات کوچکتر از 10 میکرون را نیز جذب می کنند. همچنین شهروندان نیز باید از این دستگاه ها در منازل استفاده کنند و زمانی که ذرات گرد و غبار وارد کشور می شوند با روشن کردن این دستگاه مانع ورود ذرات گرد و غبار به فضای منزل شوند.

مدیرکل حفاظت محیط زیست خوزستان اظهار کرد: همچنین با توجه به اینکه باید سیستم اطلاع رسانی در زمینه گرد و غبار ارتقا یابد، در تلاش هستیم که وضعیت جوی را از طریق تلفن همراه به اطلاع شهروندان برسانیم و سیستم اطلاع رسانی صدا و سیما نیز ارتقا می یابد و از حالت سنتی خارج می شود.

لاهیجان زاده گفت: با توجه به اینکه تالاب هورالعظیم نقش بسیاری در مهار گرد و غبار دارد، باید به هر نحوی که شده وضعیت این تالاب به حالت گذشته خود بازگردد و احیای این تالاب در اولویت کاری استان قرار گیرد. راه حل های مختلفی برای حل معضل گرد و غبار وجود دارد و تا جایی که از عهده ما برمی آید باید در این زمینه تلاش کنیم. کشور عراق نیز باید در این زمینه کمک کند تا هورالعظیم هرچه زودتر پرآب شود. مسئولان عراقی باید در این زمینه پای کار باشند و حداقل در محدوده کشور خود نسبت به مهار ریزگردها و پرآب کردن تالاب اقدام کند. ممکن است که برای بازگشت این تالاب به شرایط گذشته دو سال زمان صرف شود، ولی قطعا پرآب شدن این تالاب تاثیر بسیار خوبی در افزایش رطوبت منطقه و مهار ریزگردها دارد.

وی افزود: در حال حاضر اطلاعات ما درباره وضعیت هواشناسی عراق اندک است و با ایجاد یک یا دو ایستگاه هواشناسی در خاک عراق و جایی که چشمه های گرد و غبار تشکیل می شوند موجب می شود انتقال داده ها به سرعت انجام شود و در نتیجه انتقال ذرات به کشور و غلظت آنها قابل پیش بینی می شود. در حال حاضر این پروژه در حال پیگیری است و با ایجاد این ایستگاه ها به محض تشکیل چشمه گرد و غبار می توان اطلاعات آن را به کشور مخابره کرد و در برابر ورود ذرات معلق مجهز شد. همچنین با تعیین ضریب همبستگی و تغییر افق دید می توان غلظت را پیش بینی کرد. در حال حاضر مشکل هواشناسی این است که نمی توانند غلظت ورودی ذرات را پیش بینی کند و در صورت ایجاد ایستگاه هواشناسی در عراق این موضوع امکان پذیر می شود.

مدیرکل حفاظت محیط زیست خوزستان تصریح کرد: استفاده از تکنولوژی های نو بحث دیگری است که باید در دستور کار قرار گیرد. در افق پنج ساله بحث مالچ پاشی برای مهار چشمه های گرد و غبار در استان مطرح است و در کنار آن با استفاده از روش های نوین می توان در زمینه مهار ریزگردها بهتر عمل کرد. مالچ پاشی از روش هایی است که از گذشته تاکنون استفاده شده و بسیاری از عرصه های سبز که اکنون در خوزستان وجود دارد، مانند جنگل "گمبوعه"، در دهه 40 مالچ پاشی شده اند. برای مقابله با معضل گرد و غبار باید تلفیقی از روش های مختلف به کار گرفته شود؛ استفاده از مالچ، شن و ماسه و درختکاری و روش های نوین باید در کنار هم استفاده شوند و هیچ یک از این روش ها به تنهایی کارایی ندارند.

لاهیجان زاده گفت: در استان کربلا طرحی به صورت پایلوت برای مهار چشمه های گرد و غبار انجام شد، ولی در این زمینه باید تلاش بیشتری از سوی طرف عراقی انجام شود. بیابان زدایی 200 هزار هکتار از اراضی بیابانی استان نیز در حال انجام است.

وی با اشاره به وضعیت تالاب شادگان، افزود: این تالاب ثبت بین المللی شده و از تالاب های مهم در کشور و استان محسوب می شود. تالاب اگر آب نداشته باشد به شرایط نامناسبی دچار می شود؛ تالاب 18 ارزش زیست محیطی دارد و هرچه از ارزش های این اکوسیستم بگوییم باز هم به عمق مطلب نمی رسیم. در حال حاضر برای ایجاد حوضچه های پرورش ماهی هزینه های بسیاری صرف می شود، این در حالی است که تالاب خود یک حوضچه طبیعی است و باید از آن مراقبت کنیم. همچنین ایجاد یک دامداری نیز هزینه زیادی می طلبد، این در حالی است که در سال های گذشته 40 هزار راس گاومیش در هورالعظیم از علوفه تغذیه می کنند و هیچ هزینه ای هم ندارند.

مدیرکل حفاظت محیط زیست خوزستان تصریح کرد: تالاب شادگان از نظر تامین حق آبه با مشکلات کمتری مواجه است و آب مورد نیاز آن تقریبا از طریق رودخانه جراحی تامین می شود، ولی باید تلاش شود این حق آبه در طول سال تامین شود. هم اکنون بیشترین مشکل در زمینه تالاب هورالعظیم است و این تالاب نیز باید پرآب شود. همچنین مکان هایی مانند خورموسی نیز ارزشی مانند تالاب دارند و باید مراقبت شوند. تالاب میانگران نیز که در نزدیکی شهر ایذه است از آلودگی رنج می برد و پساب این شهر وارد تالاب می شود؛ اکنون بحث تصفیه خانه این شهر مطرح است و کلنگ آن به زودی به زمین زده می شود. بر اساس طرحی که در شورای سلامت استان تصویب شده، تا پایان سال 92 تصفیه خانه در همه شهرهای ساحلی استان ایجاد می شود و به این ترتیب فاضلاب این شهرها نباید دیگر به رودخانه ها سرازیر شود.

وی ادامه داد: برای حل مشکل تصفیه خانه ها، با اولویت شهرهایی که پساب آنها وارد رودخانه می شود انتشار اوراق مشارکت پیش بینی شده است. تصفیه خانه شرق اهواز نیز تاکنون 95 درصد پیشرفت داشته و امسال افتتاح می شود.

لاهیجان زاده درباره لایروبی رودخانه کارون، گفت: پیش از این رودخانه بهمنشیر و بخشی از کارون در اهواز لایروبی شد، ولی دو سال بعد رودخانه به حالت گذشته بازگشت؛ رودخانه کارون در مقایسه با دیگر رودخانه های کشور بیشترین میزان رسوب گذاری را دارد و به همین دلیل موضوع لاروبی رودخانه باید بررسی شود که آیا انجام این کار به صلاح است یا نه. اکنون رسوبات موجود در رودخانه سال ها است که تشکیل شده اند و آلاینده های مربوط به 30 سال گذشته جمع آوری و مدفون شده اند، با لایروبی این رودخانه این رسوبات آلوده دوباره به سطح آب می آیند و در نتیجه ممکن است معایب لایروبی بیشتر از منافع آن باشد.

وی افزود: یکی از دلایل لایروبی رودخانه این است که با افزایش آب رودخانه شاهد وقوع سیلاب نباشیم؛ اکنون با توجه به سدهای متعددی که در مسیر کارون ایجاد شده عملا بحث سیلاب منتفی است. استفاده از کارون در مقطع اهواز برای کشتیرانی هم منتفی است و تنها برای قایقرانی می توان از این رودخانه استفاده کرد، در نتیجه درباره لایروبی رودخانه باید بررسی بیشتری انجام شود. دیوارسازی در حاشیه رودخانه اکنون در دستور کار است؛ دیوار عاملی برای شستن بستر رودخانه است و اجازه ته نشین شدن رسوبات را نمی دهد. برای مهار قوس رودخانه در نزدیکی روستاهای ساحلی نیز بودجه 200 میلیارد تومانی اختصاص یافته است.