آموزش و پرورش در آیینه برنامه ششم توسعه

 با مروری براولویت های مورد نظردر برنامه ریزی های کلان توسعه در دولت های مختلف در کشورمان؛ این واقعیت تلخ نمایان می گردد که نظام تعلیم و تربیت؛ برغم اهمیت فراوانی که در سایر ممالک توسعه یافته دارد، هیچ گاه اولویت اصلی این دولت ها نبوده است؛ و نگاه به آموزش و پرورش در کشور ما همواره نگاهی غیر ولویتی؛ مصرفی و غیر واقع گرایانه بوده است.

این در حالی است که کشورهای مختلف توسعه یافته به خصوص بعد از جنگ جهانی دوم با نگاه ویژه به آموزش و پرورش به عنوان اولویت نخست و سرمایه گذاری کلان بر این حوزه بابه کارگیری ساز و کارهای موثر همچون طراحی یک استراتژی توسعه همه جانبه با رویکرد اولویت نخست در توجه به آموزش و پرورش؛ موفق به توسعه ای پایدار و پویا شده اند.

با مروری بر سیر توسعه در این کشورها مشخص می شود بیشترین سرمایه گذاری دولت ها با درک کلید واژه روند توسعه؛ همواره بر نظام تعلیم و تربیت بوده است که این سرمایه گذاری منسجم؛ کلان کلیه ارکان توسعه در حوزه های اقتصادی؛ اجتماعی؛ سیاسی و… را متاثرازخود نموده؛ توجه جدی به محتوی آموزشی؛ تربیتی وفق هنجارها و اررش های متعالی جامعه و نیز به کارگیری نیروی انسانی مجرب برای آموزش کارآمد و تجهیزات کمک آموزشی و فیزیکی مناسب در بخش خروجی نهایی مدارس خود باعث شده تا این جوامع مسیر توسعه موزون را در سایه نیروهای مجرب و کارآزموده و متعصب به اعتلای کشور هموار و پیشرفت های شگرفی داشته اند.

۲- در مقاطع زمانی مختلف؛ دولت ها در دهه های اخیر در کشورمان که از مشکلات مختلف همچون عوارض جنگ هشت ساله تحمیلی و تحریم ها رنج می برده است. برای جبران عقب ماندگی های موجود اولویت نخست را توجه مفرط به رشد و توسعه اقتصادی یا سیاسی منهای سرمایه گذاری معقول و منطقی بر نظام آموزش و پرورش به عنوان اولویت نخست قرارداده اند.

در کشور ما برنامه های توسعه مصوب دولت ها و مجالس ادوار مختلف که برای رشد و تعالی فرهنگی؛اجتماعی، سیاسی و اقتصادی کشور طراحی و اجرایی می گردد هیچ وقت آموزش و پرورش اولویت اساسی برنامه ریزان کشور ما نبوده است! اکنون بررسی برنامه ششم توسعه فرهنگی؛ اقتصادی؛ سیاسی در مجلس دهم به زودی آغاز خواهد شد. اما آموزش و پرورش باز هم جایگاه خود را به عنوان یک اولویت حیاتی و بنیادین در این برنامه ندارد! سند تحول بنیادین در آموزش و پرورش و چشم اندار اهداف و سیاست های کلان نظام در حوزه نظام تعلیم و تربیت مورد مطالبه مقام معظم رهبری وقتی عملی می شود که برنامه توسعه ششم نگاه ویژه ای ناشی از باور کارکردی به دستگاه عریض و طویل نظام آموزشی در تربیت نیروهای متخصص و متعهد به عنوان زیر بنای تولید ثروت ملی و رشد و توسعه همه جانبه داشته باشد! در دهه های گذشته حتی برخی ایده گرایان؛ مایل به تحقق ایده هایی همچون ژاپن اسلامی! رفته اند ایده های شعار گونه و بی هدف ! اما ای کاش برنامه ریزان سند توسعه با نگاهی به مسیر پیموده شده روند رشد فرهنگی ؛اقتصادی؛اجتماعی درکشورهای مترقی ؛مبنا و سیر حرکت سند ششم توسعه را تحول بنیادین در نظام آموزش و پرورش قرار می دادند.

 اصولا رشد و توسعه فراگیر در کشورهای مختلف رشد یافته بدون اتکا به نظریه های متقن و اتفاق نظر نخبگان و اهالی جامعه پیرامون این تئوری های منطبق با شرایط فعلی و اهداف پیش روی کشورامکان پذیرنیست؟توسعه کشوری چون ژاپن با اقتصادی پویا و جهانی مدیون خط سیر پیموده شده در این کشور به همت نخبگان آن در تحقق ((نظریه تمدن)) است. که توجه به این نظریه توسط برنامه ریزان سندتوسعه(( با توجه به تشابهات زیاد با شرایط کشور ما)) روند توسعه را سرعت بخشد. 

مطالعه و درک(( نظریه تمدن)) نظریه پرداز فقید ژاپن یوکشی فوکوتساوا که نظریه اش سبب اجماع ملی ومبنا رشد و توسعه ژاپن فقیر بعداز جنگ جهانی دوم بوده است.نظریه تمدن چه می گوید؟ فوکوتساوا تاکید دارد قبل از اقدام دولتها برسرمایه گذاری های صنعتی و اقتصادی؛بایدآموزش و پرورش متحول گردد وبافرهنگ سازی افرادجامعه را برای توسعه آماده نمود.

جامعه باید توسعه را باور و به آن معتقد باشد؛ افراد جامعه باید در روند توسعه مشارکت پویا وتلاش بی وقفه و انگیزه های قوی داشته باشند.نماد توسعه یعنی استقلال وسرآمدی کشور درجهان را باور کنند.په دستگاهی باید چنین شرایطی را در کشور فراهم نماید؟ آیا درکشورماآمادگی لازم برای فرهنگسازی و معتقدسازی جامعه به توسعه وجود داشته است؟ پاسخ خیراست ودرچنین جامعه ای رییس جمهوری دولت نهم برنامه توسعه راکه دهها هزارساعت کارتخصصی برآن شده را براحتی کناررده و خودفی البداهه برنامه ریزی غیرعقلایی می کند و افتخار معاون دولت دهم این است که برنامه توسعه را خمیرکرده اند! نتیجه این تفکرنابخردانه نابودی ۷۰۰ میلیارد دلاردرآمدهای ارزی وایجادمشکلات عدیده بوده است.

 طبق نظریه تمدن اول مردم و مسوولان برای توسعه باید ازنظرذهنی و پذیرش آماده شوند. روح برنامه ریزی در کشور باید صرفا با رویکرد توجه گسترده به آموزش وپرورش و محتوی آموزشی باشد.تا باتربیت انسانهای باسواد و تحصیل کرده دررشته های مختلف مورد نیازکشور؛ معتقد وپایبند به اعتلای وعرتمندی کشور؛ و متعصب به پیشرفت وعملگرا به آموزه های انسانی و اخلاقی؛ علاقمندبه عزتمندی کشور؛ وجدان کار؛ همکاری جمعی؛ترجیع دادن منافع جمعی و ملی برمنافع شخصی؛ تخصص گرایی و درنهایت روح تعهد جمعی باهدف پیشرفت و تعالی کشور تاکید دارد. 

در این میان برنامه ریزی دقیق وهدف گذاری نظام آموزش وپرورش بعنوان روح حاکم برکل برنامه توسعه همه جانبه سیاسی ؛فرهنگی؛اجتماعی؛اقتصادی توسط برنامه ریزان سند توسعه باید موردتوجه جدی و اولویت نخست باشد. ژاپن برای نیل به این اهداف با بکارگیری نخبگان درکسوت معلمی توجه به نیازهای معیشتی ایشان باعث گردید؛ بعد از جنگ جهانی این کشورفقیر وشخم زده ازبمباران های هسته ای و هوایی ازمدارسش چنان نسل های مصمم روانه بازارکار و اشتغال ومدیریتها گردد؛ که براساس آموخته و تربیت دردوران تحصیل هرگونه کم کاری را خیانت به کشور تلقی و حتی خودکشی نمایند! و بدینسان درجهان باگذشت دهه ها ژاپن درزمینه بهره وری از ۲۴ساعت کار ۲۲ساعت آن کارمفید است. 

یک سرمایه گذاری هوشمند مدت دار غیرنفتی!! که بخوبی حواب داده و این کشور را با تربیت نیروی انسانی کارآزموده و مجرب و نیزمتعهد به اخلاق و تعهدکاری درتولید ثروت ملی سرآمددر جهان کند.

۳-درکشور ما همانطور که اشاره رفت آموزش و پرورش در دولتهای مختلف و برنامه های توسعه پنج ساله هیچگاه نه تنها اولویت اول و بلکه فاقد اولویت بوده است! مکانیزم های لازم براساس ((نظریه تمدن)) برای سرمایه گذاری برآموزش وپرورش در تولید نسل های متعهد و کارآزموده فراهم نشد و بلکه این دیوار کج تا دانشگاههای نیزادامه یافته است!. 

آموزش و پرورش ما یک نظام تعلیم و تربیت فاقد مکانیزم طراحی واعمال محتوای آموزشی و تربیتی قوی است که برای جذب نخبگان علمی و مذهبی جاذبه چندانی برای جذب افرادمتخصص نداردوغرق در مشکلات متعدد مادی؛ و معلمان آشفته ازدخل و خرج نابرابراست سیستم آموزشی؛فرهنگی و پرورشی فعلی نمی تواند منجر به تحقق سند بنیادین آموزش و پرورش مورد تاکید مقام معظم رهبری گردد .سند بنیادین افقی از نظام تعلیم و تربیتی پویا است که تحقق آن مستلزم تغییرات اساسی از اولین سال ارتباط کودکان یعنی مهدکودک ها است.

مدیران ؛کارکنان شغل در بخش های دولتی و خصوص بابیست دقیقه کارمفیداز۲۴ساعت فعالیت!! محصول سیستم فعلی آموزش و پرورش هستند. این کجاوه چرخ شکسته نظام تعلیم و تربیت هیپچگاه نخواهد توانست مبنای تربیت انسانهای مجرب و متعهد به کشورباهدف تولید ثروت قرارگیرند.

آیا درچنین شرایطی می تواند به برنامه ایران ۱۴۰۰به عنوان قدرت برتر منظقه ای ازهرحیث دست یافت؟

۳ – برنامه توسعه فرهنگی اجتماعی ششم فرصتی مغتنم برای یک تغییر رویکرد اساسی بامحوریت نظام آموزشی است . اولویت اول برنامه توسعه ششم؛ باید ایجاد آموزش و پرورش پویا و کارآمد و خلاق باشد؛برای رسیدن به چنین نظام آموزشی پویا و خلاقی چه باید کرد؟ طراحی یک خط سیر که ازمهدکودک ها و دبستانها بارعایت مثلث سه گانه معلمان مجرب و نخبه؛محتوی غنی آموزشی ؛ابزارو تجهیزات موردنیاز آغاز می گردد؛ ودرآن برآموزش کارآمد محتوایی مفاهیم اصیل دینی و ملی با هدف تربیت نسل متعهد به کشور و معتقدعملی به مفاهیم والا و ارزشمند دینی و ملی همچون وطن دوستی نوعدوستی, دینمداری؛گذشت ازمنافع شخصی درجهت منافع کشور؛تعهد به کارو….معنقدباشد.مکانیزم های تحول در آموزش و پرورش مستلزم تغییر نگاه برنامه ریزان ازآموزش و پرورش مصرفی به نظام آموزشی بعنوان سنگ زیرین توسعه است. توجه ویژه به ترمیم حداکثری نظام معیشتی معلمان؛ نگاه تخصصی به مشکلات موجودمادی وآموزشی؛ایجادسازو کارهای مناسب جهت جذب نخبگان ؛تغییر رویکرد آموزش به سمت آموزش های فنی و حرفه ای ازآن جمله است