خاطره نویسی در گذشته جامعه ما زیاد مرسوم نبوده و تعداد بسیار انگشت شماری از رجال سیاسی ما به این امر مبادرت کرده اند ولی در سالهای اخیر عده ای به این کار علاقه نشان داده وبه جمع آوری تاریخ شفاهی ایران معاصر اقدام نموده اند کاری که شایسته تقدیر است .

دکتر مقتدایی نیز علی رغم اینکه در جایگاه مدیر به امر مستند سازی اهتمام ویژه ای داشتند و در استانداری گروهی را مامور اینکار کرده بودند اما نسبت به جمع آوری و ثبت خاطرات خود تمایلی نشان نمی دادند و با اصرار اطرافیان بود که حاضر به اینکار شدند حال آنکه در خاطرات گاهی اوقات مطالبی گفته می شود که میتواند ما را در شناخت بهتر نیمه پنهان افراد و حوادث اطرافمان یاری کند .

برای روشن شدن موضوع مثالی را ذکر میکنم ریچارد نیکسون سی و هفتمین رئیس جمهور آمریکا(1974-1969) در خاطرات خود در خصوص مذاکرات موشکهای قاره پیما با کلاهکهای هسته ای که در دوران جنگ سرد میان آمریکا و شوروی جریان داشت به نکته ای بس کلیدی و مهم که سر مشق سیاست خارجی آمریکاست اشاره میکند وی میگوید "ما باید طرف مقابل را در شرایطی قرار دهیم که تنها دو راه پیش رو داشته باشد و هریک از آن دو راه اگر انتخاب کند به زیانش باشد "(کتاب پیروزی بدون جنگ خاطرات ریچارد نیکسون ) مطالعه این جملات نیکسون که بخشی از خاطرات اوست ما را در درک بهتر عملکرد دولت آمریکا یاری می رساند .

نکته بعد این است که ما ایرانیان ملت پر ماجرایی هستیم ، خالق رویدادهایی بزرگ، در همین 60 سال گذشته نهضت ملی شدن نفت ، قیام 15 خرداد 42 ، مبارزات طبقات مختلف مردم دانشجویان روحانیون بازاریان بعد از 15 خرداد و زندانی ، شکنجه و شهید شدن بسیاری از مبارزین ، و بعد انقلاب اسلامی1357 و جنگ تحمیلی پس از آن و دفاع مقدس ، دوران سازندگی و بعد دوران اصلاحات که هنوز هم در آن قرار داریم. مردم کشورمان خالق همه این رویدادها هستند و هرکس در این قضایا دخیل بوده قطعا خاطراتی نیز با خود به همراه دارد خاطراتی که تنها به خود او تعلق ندارد بلکه گوشه ای از تاریخ این ملت است .

این خاطرات وقتی مانند قطعات یک پازل کنار یکدیگر گذاشته می شوند تصویری کاملترو منصفانه تر از رویدادها ساخته میشود در صورتی که کارمورخ مبتنی براسناد و مدارکی است که اولا هیچوقت کامل نیستند وثانیا در میان آنها مورخ آنچه را با روحیه و گرایش فکری خویش سازگار می بیند انتخاب کرده و کنار هم قرار می دهد و تاریخ انقلاب اسلامی یا تاریخ ملی شدن نفت را می‌نویسد تاریخی که تنها بخشی از واقعیت را نشان میدهد وجوان دانشجوی ما بر اساس این گزارش ناقص به قضاوت می نشیند .

مطالعه خاطرات ،شیرین تر و جذابتر از کتاب های تاریخ است . شما اینجا در حال مطالعه یک متنی رمان گونه هستید که از مطالعه آن خسته نمی شوید در همین کتاب از کودک کار تا استاندار شما با یک کودک 6 -7ساله شروع می کنید که درشب شرجی تابستان بر پشت بام خانه خوابیده است و صبح خیلی زود با صدای مادر بیدار می شود با چشمان خواب آلود پلکان را یکی یکی پایین می آید آبی به سرو روی خود می زند و بعد از صرف لقمه ای نان و چای شیرین، خانه را به قصد کار ترک می کند.

این کودک دست شما را می گیرد و با خود به بازار روز احمد آباد و صفا حراجی و رشن خانه های شرکت نفت می برد و بعد زنبیل به سر به کوچه پس کوچه های احمد آباد و تانکی ابوالحسن میکشاند تا فضای آبادان 50 سال پیش را به شما نشان دهد.

صفحه به صفحه که پیش می روید او را در سنین مختلف در کارگاه های بنایی ، نجاری ، جوشکاری ، لنت کوبی و بهتر است بگویم در کارگاه زندگی در پی کسب تجربه تماشا می کنید و ازدواجش چه زود و چه ساده ! شما به موازات رشد او رشد و تحولات آبادان را هم در کتاب ملاحظه می کنید با او به پالایشگاه نفت می روید و در مبارزات انقلاب اسلامی و تحصن کارگران و کارمندان و جنگ و گریز های شبانه شرکت می کنید و میب ینید که با دوستانش قصد اقدام به عملیات انقلابی دارند اما چون نمی خواهند به مردم بی گناه آسیبی برسد تاکتیکشان را عوض میکنند(حمله به اتوبوس کارکنانی که حاضر نبودند در تحصن شرکت کنند ).

در دفاع مقدس با او لباس رزم به تن می کنید تا از هر آنچه به آن تعلق خاطر دارید جانانه دفاع کنید چگونگی آواره شدن خانواده , همشهریان و سوختن شهر زیبایش را میبینید .با او به مجلس قانونگذاری پا می‌گذارید تا با نا گفته ها و نا شنیده های پشت پرده سیاست آشنا شوید اعتراضات او را بر نواقص برنامه دولت در امر بازسازی مناطق جنگ زده از تریبون مجلس می‌شنوید .

با او به عرصه اجرا وارد میشوید در عصر اصلاحات در استانداری خوزستان و هرمزگان و با چالشهایی که پیش روی یک مدیر برآمده از متن جامعه قرار دارد روبرو میشوید نثر ساده و بی تکلف این کتاب و محتوای شیرین و جذابش شما را تا اخر داستان با خود میبرد .

در این کتاب افراد با هر سلیقه و علاقه آنچه را که میخواهند می یابند سیاسیون پاسخ به برخی از سوالات خود را، کسانی که به مدیریت علاقه دارند جلوه هایی از یک مدیریت کارگشا را ،آنان که اهل مطالعه رمان هستند ،افرادی که به مسائل اخلاقی یا مطالعه روانشناسی علاقه مندند همه بهره کافی خواهند برد .

نکته آخر اینکه در جامعه ما افراط و تفریط در چهره پردازی از شخصیتهای تاریخی امری است متداول و مرسوم چهره های اجتماعی و تاریخی ما یا مطلقا سیاه هستند و یا مطلقا سفید حال آنکه واقعیت غیر از این است و آنان نیز مانند دیگر افراد واجد شخصیتی خاکستری می باشند یعنی عناصری منفی در کنار عناصری مثبت شخصیت آنان را شکل میدهد احمد قوام السلطنه که دهها سال تحت تبلیغات توده ایها چهره ای آنگلو فیلی معرفی می شد و خلق و خویی اشرافی داشته (در زندگینامه وی آمده است که در دفتر کارش تنها یک صندلی و آن هم صندلی خودش موجود بود زیرا معتقد بود ارباب رجوع باید در حضور او بایستد) مرد صحنه های بحرانی اواخردوران قاجار و اوایل دوران پهلوی ایران شناخته شده و حتی امام راحل (ره)از وی و مرحوم مصدق به عنوان دو رجل با عرضه نام می برد .

در مطالعه زندگینامه و خاطرات، خواننده بدون واسطه با شخصیت قهرمان کتاب آشنا میشود به زوایای پنهان شخصیت وی پی میبرد با تلخی ها و شیرینی ها ،شکست ها و پیروزیها و فراز و نشیبهایی که وی در زندگی پشت سر گذاشته و بدون شک در شکل دهی شخصیت او موثر بوده اند آشنا میشود و میتواند قضاوت منصفانه تری نسبت به وی داشته باشد . جمال درویش

برچسب ها: کتاب استاندار ، خوزستان ، جمال درویش