آیا محمد بن سلمان پادشاه بعدی عربستان است؟

رویس بین الملل «انتخاب»؛ تایم نوشت: محمد بن سلمان جانشین ولیعهد عربستان بودجه های کشور را کاهش داده، قراردادهای دولتی را متوقف کرده و میزان پرداخت دستمزد کارمندان دولت را کمتر کرده است. این ها بخشی از اقدامات ریاضت اقتصادی است که سعودی ها در پیش گرفته اند چراکه به علت کاهش درآمدهای نفتی با مشکلات بزرگی مواجه هستند. اما سال گذشته همین شاهزاده سعودی، پس از آنکه یک قایق بادبانی لوکس را مشاهده کرد، با وجود اجرای این سیاست های اقتصادی در کشورش، نتوانست در برابر خریدن آن قایق گران قیمت مقاومت کند.



به گزارش «انتخاب»؛ شاهزاده بن سلمان در حالی که در تعطیلات در جنوب فرانسه به سر می برد، یک قایق بادبانی 440 فوتی شناور در سواحل را مشاهده کرد. وی فردی را بی سر و صدا برای خرید آن که متعلق به یک سرمایه دار روسی به نام یوری شفلر بود، فرستاد. این قرارداد 500 میلیون یورویی (550 میلیون دلار) به سرعت امضا شد و شاهزاده بن سلمان، مبلغ را پرداخت کرد و تاجر روسی همان روز قایق بادبانی را به وی تحویل داد.

شاهزاده بن سلمان 31 ساله در ثروتمندترین کشور جهان عرب متولد شده است و تلاش میکند که با سنت های حاکم بر کشور و خاندان سلطنتی مقابله کند اما اینچنین رفتارهایی نشان دهنده تناقض های بزرگی است که میان ادعاهای بین سلمان و آنچه در عمل پیاده می کند، وجود دارد. او در دو سال اخیر یک رقابت پر تنش و جدی برای تسلط بر خاندان سلطنتی و به دست آوردن تاج و تخت عربستان را آغاز کرده است.

او تقریبا در تمام بخش های سیاسی عربستان نفوذ کرده است. او درمورد جنگ در یمن تصمیم گیری می کند. جنگی که میلیاردها دلار هزینه برای سعودی ها هزینه در پی داشته است و به فشارهای بین المللی به عربستان درمورد قتل عام غیر نظامیان منجر شده است. او همچنین به انتقاداتی درمورد سیاست داخلی عربستان پرداخته و از اسراف در بودجه های دولتی سخن گفته است. بن سلمان معتقد است که عربستان نباید تا این اندازه متکی به درآمدهای نفتی باشد. از سوی دیگر او معتقد است محدودیت های اجتماعی جوانان باید برطرف شود و در این زمینه اقداماتی نیز انجام داده است.

ظهور شاهزاده بن سلمان به سنت های چند ده ساله در خاندان سلطنتی سعودی پایان داده است. پیش از این در خاندان سعودی افراد مسن احترام بسیار بالایی داشتند و قدرت در میان آنها تقسیم شده بود و هرگز تا این حد اختیارات جانشین ولیعهد که فرد دوم پس از ولیعهد محسوب می شود، تا این اندازه گسترده و موثر نبوده است. این افزایش و تمرکز قدرت درشخص بن سلمان بسیاری از بزرگان خاندان سعودی را خشمگین کرده است.

جاه طلبی های لجام گسیخته بن سلمان بسیاری از مقامات سعودی و سران کشورهای خارجی را به شک انداخته که هدف نهایی وی، تکیه زدن بر تخت پادشاهی عربستان بوسیله کنار زدن ولیعهد فعلی یعنی محمد بن نایف است که پسر عموی 57 ساله بن سلمان است. این مسئله بیشتر از سایر کشورها، سران خاندان سعودی را نگران کرده است زیرا در صورت موفقیت بن سلمان، این کشور با شرایطی بحرانی مواجه خواهد شد و یک پادشاه جوان می تواند برای چندین دهه بر این کشور حکومت کند.

بن نایف ولیعهد فعلی عربستان، مسئولیت مبارزه با تروریسم را دارد. وی دارای روابط عمیقی با آمریکا است و بسیاری از اعضای قدیمی خاندان سلطنتی از وی حمایت می کنند. بسیاری از مقامات سعودی و آمریکایی می گویند شاهزاده بن سلمان در تلاش برای کنار زدن شاهزاده بن نایف است.

اقدامات اخیر بن‌سلمان باعث شده که آمریکایی ها با هر دو مقام سعودی ارتباط برقرار کنند زیرا نمی دانند کدام یک از آن ها در نهایت به پادشاهی عربستان خواهد رسید. کاخ سفید در اواخر سال 2015 فهمید که موقعیت بن سلمان در حال بهبود پیدا کردن است. شاهزاده بن سلمان در جلسه پدرش ملک سلمان با باراک اوباما برخلاف سنت همیشگی در مورد شکست سیاست خارجی آمریکا سخن گفت.

در عربستان بسیاری از جوانان معتقدند که بن سلمان نماینده نسل جوان عربستانی هاست و او را یک فرد پرانرژی و پرتلاش میشناسند که می تواند با ایده های خود مشکلات مزمن این کشور را برطرف کند. طرفداران وی میگویند برخلاف بقیه افراد خاندان سلطنتی،وی نسبت به تجملات و زندگی اشرافی بی توجه است. از سوی دیگر برخی از مردم او را یک فرد تازه به دوران رسیده و تشنه قدرت معرفی می کنند که با تغییرات ناگهانی موجب بی ثباتی در کشور خواهد شد.

افزایش تنش ها

در اوایل سال جاری، بن نایف عربستان را برای سفر به ویلای شخصی اش در الجزایر ترک کرد. گرچه سفر امسال او همچون سال های پیش بوده است اما گمانه زنی ها حاکی از اتفاقات تازه ای درمورد وی می باشد. وی چند هفته در ویلای خود ماند و از جواب دادن به پیام های مقامات سعودی و نزدیکانش در آمریکا خودداری کرد. حتی جان برنان از مدیران ارشد سازمان سیا که دهه ها است با بن نایف درارتباط است، به سختی توانست در این مدت به او دسترسی پیدا کند.

گفته می شود بن نایف مبتلا به بیماری دیابت است و پس از ترور سال 2009 همچنان از جراحات آن رنج می برد. اما غیبت های طولانی وی همزمان با کاهش قیمت نفت، افزایش تنش ها در خاورمیانه و ناکامی سعودی ها در یمن باعث شده آمریکایی ها نتیجه بگیرند که بن نایف از درگیری با پسر عموی خود فرار می کند و نگران است که شانس کمتری برای رسیدن به سلطنت داشته باشد.

از زمان رسیدن سلمان به سلطنت در ژانویه 2015، قدرت را به پسر خود واگذار کرده و اقتدار ولیعهد کمتر شدعه است. بخشی از مسئولیت مبارزه با تروریسم از گذشته در اختیار شاهزاده بن نایف بود، اما پس از سلطنت شاه سلمان اختیارات وی در این زمینه کاهش یافته است.

اگر چه بن نایف ماه گذشته برای سخنرانی در مجمع عمومی سازمان ملل متحد به شهر «نیویورک» سفر کرد اما گفته می شود که وی تا حد زیادی در سایه است و پسر عموی او تلاش می کند بیشتر در معرض دید قرار بگیرد. رابطه بین این دو نفر تا حد زیادی مبهم است و همین مسئله باعث شده است که گمانه زنی ها درمورد پادشاه آینده عربستان شدت بگیرد. بن سلمان به کشورهای مختلف سفر و با خبرنگاران خارجی گفت و گو می کند، با مارک زاکربرگ موسس فیس بوک عکس می گیرد و خود را به عنوان یک چهره جدید سعودی نشان می دهد.

مسئولان آمریکایی می گویند شاهزاده بن سلمان هیچ تجربه نظامی ندارد و به راه انداختن جنگ یمن توسط وی باعث قتل عام بسیاری از مردم یمن و صرف چندین میلیارد هزینه برای عربستان شده است. این مسئله تنش ها بین بن سلمان و عموزاده هایش را تشدید کرده است. اگر چه پس از تحرکات حوثی ها و تبعید رئیس جمهور یمن همه شاهزادگان سعودی موافق بودند که عربستان وارد عمل شود، اما وی بدون هماهنگی سرویس های امنیتی، جنگ یمن در مارس 2015 را شروع کرد. شاهزاده متعب بن عبدالله رئیس گارد ملی در جریان حمله به یمن نبود و در زمان آغاز اولین حملات، خارج از کشور به سر می برد. مقامات آمریکایی نیز بعداً در جریان این جنگ قرار گرفتند و اشتون کارتر وزیر دفاع آمریکا چند روز تلاش کرد تا توانست با بن سلمان دیدار کند.

جنگ یمن همچنین تنش بین شاهزاده بن سلمان و شاهزاده بن نایف را عیان تر کرد. پیش از این جنگ، بن سلمان اغلب عکس هایی از خود در حال دیدار با سربازان و رهبران نظامی منتشر می کرد اما پس از آنکه این جنگ به بن بست خورد، بن سلمان این دیدارها را متوقف کرد.

بن سلمان همچنین از ایجاد ارتباطاتی هرچند اندک میان ایران و آمریکا به شدت انتقاد می کند. اندرو بوون، کارشناس عربستان در مرکز ویلسون در واشنگتن معتقد است که بن سلمان به طور کلی در تلاش است تا حس میهن دوستی عربستانی ها را تقویت کند، حسی که از زمان تاسیس این پادشاهی در سال 1932 در میان مردم ساکن این کشور چندان وجود نداشته است. او بارها در طی سخنرانی هایش اعلام کرده است که عربستان باید از نفوذ گسترده ایران در عراق و سوریه و لبنان و یمن و به طور کلی در منطقه خاورمیانه جلوگیری کند. جنگ یمن نیز نشان دهنده اعمال سیاست خارجی ای است که متکی به قدرت های غربی مانند آمریکا نیست و بر توان داخلی عربستان تاکید می کند.

برایان کاتولیس کارشناسی مسائل خاورمیانه که در ریاض با بن سلمان دیدار کرده است می گوید که او خواهان آن است که عربستان را به قدرتی بزرگ در منطقه تبدیل کند.

صعود ناگهانی

عربستان آخرین نسل مونارکی های باقی مانده در جهان است به این معنا که ملک سلمان با رای یک نفر همه قدرتش را کسب کرده و آن پدرش بوده است.

با مرگ ملک عبدالله در سال 2015 ملک سلمان روی کار آمد. پادشاه جدید دولت را دگرگون کردو بر نظم جانشینی خاندان سلطنتی شوکی ایجاد کرد.

او وزیر دفاع و رییس شورای قدرتمند جدید را برای نظارت بر اقتصاد عربستان و همچنین در راس شرکت نفتی دولتی آرامکو قرار داد.

از آن مهم تر اینکه او سیستم جانشینی جدیدی را پایه گذاری کرد. او جایگزین تاج و تختش را از مقرن بن عبدالعزیز به شاهزاده بن نایف تغییر داد.

در حالی که همه شاهان قدیم و شاهزادگان پسران شاه قبلی بودند, بن نایف اولین نوه پادشاه است که به ولیعهدی میرسد. بسیاری این حرکت را به واسطه موفقیت شاهزاده در مبارزه با القاعده میدانند و اینکه او تنها فرزند دختر دارد و به همین دلیل جانشین خود را قطعا بر اساس شایستگی انتخاب خواهد کرد نه موروثی.

شگفتی دیگر این بود که او بن سلمان را معاون ولیعهد قرار داد. بن سلمان در آن زمان 29 سال داشت و برای متحدان نزدیک عربستان ناشناخته بود.

برخی از مقامات کلیدی عربستان که تجربه زیادی در بخش دفاعی و نفتی این کشور دارند هنوز از این تصمیم گیری ناراضی اند.

از آن زمان بن سلمان به سرعت جهت ساخت شصیت عمومی و بازاریابی خودش در سطح جهانی به عنوان مردی که قرار است به پاداشاهی برسد آغاز کرد.

در داخل کشور بر برنامه های جاه طلبانه ای برای آینده عربستان در چشم انداز 2030 تمرکز رده است. این برنامه به دنبال استقلال اقتصادی عربستان از نفت, افزایش نرخ اشتغال؛ بیمه و دیگز خدمات دولتی و بهبود وضع وزارت خانه ها است.

از یک سو این برنامه نشانگر جاه طبی او برای تغییر روش زندگی عربستانی هاست و از سوی دیگر آنها خواهان تقویت پادشاهی ای اند که تا الان تضعیف شده بود.

برنامه توسعه کشور دهه های گذشته نیز به دنبال کاهش وابستگی کشور به نقت و افزایش اشتغال بوده است اما موفقیت کمی کسب کرده است. در مورد درخواست آنها برای شفافیت وپاسخگویی تا امروز دستاوردهای کمی داشته است. دیپلمات ها و اقتصاددان ها همچنان به زندگی پرهزینه و مواجب بالای خاندان سلطنتی ادامه میدهند.

نیاز به تغییر امروز با کاهش قیمت نفت بیش از همیشه احساس میشود. شاهززاده بن سلمان خواهان مسئولیت پذیری مالی در یک دوره جدید است. در سالهای اخیر قیمت سوخت، آب و برق بالا رفته و همین امر به طبقه متوسط عربستان فشار وارد کرده است. او همچنین مساله فروش سهام آرامکو را نیز مطرح کرده است.

بسیاری از سعودی ها میگویند سن و سال او و جاه طلبی اش به نفع آنهاست . هدی الحلیسی یکی از اعضای شورای مشورتی پادشاهی گفته او به زبان جوانان حرف میزند. کشور برای مدت زیادی از لنز افراد کهنسال اداره میشد و ما نیاز به کسی دریم که به نسل جدید توجه بیشتری داشته باشد.

برخی از این ابتکار عمل ها زشت به نظر میرسد. در ماه دسامبر او اولین کنفرانس خبری اش را برگزار کرد و در آنجا خبر تشکیل اتحاد جدید نظامی کشورهای اسلامی برای مبارزه با تروریسم را اعلام کرد. ما بسیاری از کشورهایی که او نام برده بود در پاسخ به این اظهار نظر گفتند که به زودی به این مساله پاسخ خواهند داد و اینکه هیچ چیز در این مورد نمیدانند.

از زمانی که بن سلمان قول سرگرمی های بیشتر برای خانواده ها و جوانان کشور را داد کابینه قوانین جدیدی را برای محدود کردن قدرت سیاست های مذهبی در کشور به تصویب رساند وزارت سرگرمی ای که او احداث کرده است در اولین قدم برنامه های کمدی و کشتی را نمایش داد.

بسیاری از هزینه های مربوط به سرگمی توسط بن سلمان ز شورای علمای ارشد کشور مخفی میماند چرا که این شورا توسط روحانیون مسنی اداره میشود که بیشترشان سیاست های مذهبی را پایه گذاری کرده اند.

در عوض بن سلمان به دنبال روحانیون جوانی است که در شبکه های اجتماعی طرفداران زیادی دارند.

بسیاری از پسرهای ملک سلمان خارج از کشور تحصیل کرده اند و به خوبی به زبان های خارجی مسلطند و از این بابت رزومه خوبی دارند یکی از آنها امروز اولی فضانورد عرب است و دیگری معاون وزیر نفت و دیگری نیز والی مدینه است.

بن سلمان در عربستان زندگی کرده و به زبان انگلیسی به طور فصیح مسلط نیست ولی متوجه میشود. او رشته حقوق در دانشگاه سلطنتی عربستان در ریاض خوانده است. یکی دیگر از شاهزادگانی که هم سن و سال اوست گفته او مارگارت تاچر را تحسین میکند و دائما در محل اقامتش شاهزادگان دیگر را میزبانی میکرده است.

در سال 2007 زمانی که سفیر آمریکا برای مراسم تودیع نزد ملک سلمان و فرماندار ریاض رفته بود فرماندار از او رای تسریع روند اخذ ویزای آمریکا درخواستی کرد. او گفت که همسرش نتوانسته برای دیدار با پزشکش ویزا دریافت کند و فرزندان او نیز برای اخذ ویزا دچار مشکل شده اند. بر اساس اخبار وزارت خارجه در آن زمان درخواست ویزای پسر فرماندار شاهزاده محمد به دلیل شباهت اثر انگشت او به یکی از مجرمان رد شده بوده است.

در آن سال بن سلمان از دانشگاه فارغ التحصیل شده بود و نزد پدرش که در آن زمان وزیر دفاع بود کار میکرد.

بسیاری از اعضای خانواده سلطنتی با احتیاط به جاه طلبی های شاهزاه جوان نگاه میکنند. برخی او را به عنوان شاهزاده چشم انداز نگاه میکنند و در مورد مشاوران خارجی پزهزینه او شکایت هایی دارند.

سایرین نیز از هسته رسانه ای اطراف او شاکی اند. گفته میشود مرکز مطالعات و امور رسانه ای بر ایجاد داستان های مثبت در مورد جنگ یمن در واشنگتن تمرکز کرده اند. او همچنین تعداد زیادی لابی را در واشنگتن برای خودش استخدام کرده است.

در داخل عربستان او به خوبی توانسته انتقادات را کاهش دهد. این کار را با ایجاد فضای باز بحث انجام داده. رسانه های داخلی عربستان ابتکارات او را به خوبی پوشش میدهند. تعداد زیادی روزنامه نگار او را در سفرهای خارجی اش همراهی میکنند. به گفته دو تن از ارادی که در هیات همراه بن سلمان در این سفرها حضور داشتند او برای همراهی و پوشش خبری خود او به روزنامه نگاران و دبیران ثابتی که او را همراهی میکنند 100 هزار دلار نقد پرداخته کرده است.

در عین حال خبرنگاران منتقد او عمدتا از انتشار مطالبشان منع شده اند و گفته شده آنها حق سفر خارجی با بن سلمان را هم ندارند.

در ماه جون یکی از روزنامه نگاران سعودی به نام سلطان السعد القحطانی مقاله ای را در وبسایت شخصی اش منتشر کرد که در ریاض پست نیز منتشر شد. او در مقاله اش درباره عدم بحث درباره رشد بن سلمان صحبت کرده بود.او گفته بود: شما میتوانید ده ها روزنامه و صدها روزنامه نگار را بخرید اما شما نمیتوانید تاریه را که درباره شما مینویسد را بخرید. او همچنین گفته بود که محبوبیت بن سلمان در میان سعودی ها به دلیل میل زیاد به تغییرات بزرگ است . مردم او را دوست دارند چون امیدوارند در آینده آرزوهایشان محقق شود.

در این مقاله گفته شده که اگر شما شکست بخورید این عشق به سرعت از میان خواهد رفت انگار هرگز وجود نداشته و جای آن را نفرت خواهد گرفت.

در پی انتشار این مقاله وبسایت القحطانی فیلتر شد.

صعود سریع بن سلمان و سفر های خارجی پر سر و صدایش به واشنگتن, اروپا و خارمیانه و دیگر کشورهای آسیا مقامات دولت اوباما را بر آن داشت که احتمال شاه شدن او را با دقت بیشتری بررسی کنند.

همین امر سبب شد که مقامات آمریکایی در پی ایجاد موازنه بین او شاهزاده بن نایف باشند. دولت اوباما گفته روابطش با بن سلمان تنها زمانی بهبود می یابد که او سخنرانی های معمولی در باره مقامات ارشد آمریکایی و حتی رییس جمهور آمریکا داشته باشد.

در ماه نوامبر در خلال نشست گروه 20 بن سلمان سخنرانی طولانی ای دربازه آنچه او شکست آمریکا در سیاست های خاورمیانه ای اش خواند داشت

روابط شخصی مدت هاست که سنگ بنای روابط عربستان و آمریکاست با این حال دولت اوباما برای یافتن یک رابط درست با شاهزاده به مشکل خورده است. این کارتا حد زیادی به وزیر خارجه سپرده شد و او از بن سلمان چندین بار در خانه اش در جورج تاون پذیرایی کرده است.

در ماه جون آن دو میهمانی افطار مشترکی داشتند. در ماه سپتامبر در منزل جان کری با بن سلمان روی پیانوی وزیر خارجه بتهوون نواختند.

در ماه می بن سلمان کری را به یک جلسه بی سر و صدای لوکس در قایق بادبانی چند میلیارد دلاری روسیه ای اش دعوت کرد.

تمایل او به بازتعریف دولت سعودی در احساس ستایش و حتی حسادتش نسبت به امارات متحده عربی آشکار است. او حامیان با نفوذی در آنجا دارد از جمله شیخ محمد آل زاید آل نهیان که بیش از یک سال است برای بن سلمان در خاورمیانه و واشنگتن تبلیغات میکند.

شیخ امارات محمد بن زاید یکی از افراد مورد قبول مقامات آمریکایی است که به عنوان یک متحد قابل اعتماد در واشنگتن شناخته میشود. یا این حال او نیز سابقه نفرت از بن نایف را دارد.

در ماه آپریل سال گذشته مشاور امنیت ملی اوباما با هیات کوچکی از کاخ سفید به دیدار بن زاید در منزلش در مک لین رفتند. در خلال این دیدار بن زاید از مقامات آمریکایی خواست که روابطشان را با بن سلمان گسترش دهند.

اما همه سوالات در مورد نحوه مدیریت کشور توسط بن سلمان در آینده به زمان مرگ پدرش بستگی دارد.

اگر او زود بمیرد بن نایف شاه خواهد شد و میتواند پسر عموی جوان ترش را اخراج کند. در واقع ملک سلمان سابقه رد ولیعد سلف خود را دارد.

ریدل تحلیل گر سابق سازمان سیا آمریکا معتقد است اگر سلامتی ملک سلمان به خطر بیوفتد, محمد بن سلمان به احتمال زیاد تلاش میکند محمد بن نایف را از صحنه خارج کند.

مقامات خارجی گفته اند که با طولانی شدن حکومت ملک سلمان شاهزاده جوان قدرتش را تحکیم خواهد کرد یا بن نایف را متقاعد میکد که او لیاقت بیشتری رای پادشاهی دارد.

بیشتر ناظران عربستان انتظار هیچ درگیری ای را در درون خاندان سلطنتی ندارند چرا که معتقدند آل سعود بهتر میداند که هر درگیری ای به معنای بی ثباتی پادشاهی در این کشور است.

کچیچیان تحلیل گر آگاه به مسائل عربستان گفته من به عنوان کسی که روی این موضوع تمرکز دارد معتقدم خاندان سلطنتی بالاتر از همه منافع خاندانش را قرار داده است و آن را به خطر نمی اندازد. هیج یک از اعضای این خانواده هیچ کاری برای صدمه زدن به خانواده انجام نمی دهند.