قهرمان کوبا به پایان‌خط رسید

 امین نایینی: «مرا محکوم کنید، مهم نیست تاریخ مرا تبرئه خواهد کرد»؛ این جمله از یک انقلابی چپ پرچم دار مبارزه با استعمار بود. خبر مرگ کاسترو درسن۹۰ سالگی در بسیاری از خبرگزاری‌های دنیا با تحلیل‌هایی متفاوت منتشر می‌شود، اما حدود ۸۰ درصد مردم کوبا بدون دسترسی به اینترنت اخبار مرگ رهبرشان را دنبال کنند. برخی خبرنگاران حاضر در هاوانا می‌گویند مردم هنوز مردد هستند که باید خوشحال باشند یا ناراحت. کاسترو در سال ۱۹۴۷ عضو حزب مردم کوبا شد که به حزب ارتدوکس هم شهرت داشت. وی سپس رهبر جناح چپ حزب شد و همان سال داوطلب عضویت در یک گروه مسلح برای مبارزه علیه نظام رافائل تروخیو در جمهوری دومینیکن شد. هر چند این گروه نتوانست از کوبا خارج شود اما کاسترو بارها در برنامه‌ریزی و اجرای چنین طرح‌های ضد‌‌امپریالیستی نقش داشت. وی سرانجام در۱۹۵۹ توانست نظام فالگنسیو باتیستا را شکست دهد و حکومت در کوبا را در دست گیرد. وی علاوه بر رهبری انقلاب کوبا، از سال ۱۹۵۹ تا ۱۹۷۶ به عنوان نخست وزیر کوبا و سپس به عنوان رئیس جمهور این کشور از سال ۱۹۷۶ تا ۲۰۰۸ مشغول فعالیت بود. در چند سال اخیر قدرت به برادر او رسید و کاسترو در پشت صحنه سیاست کوبا نقش آفرینی کرد. او در همان حال که قهرمان سوسیالیست‌ها و یک مبارز انقلابی است به همان اندازه هم به دلیل نوع حکومت‌داری مورد انتقاد بود؛ انتقادی که بیشتر از سوی غرب مطرح می‌شد. دولت کوبا به ریاست جمهوری رائول کاسترو ۹ روز عزای‌عمومی اعلام کرده است. تلویزیون کوبا هم پخش برنامه‌های ملی گرایانه در کوبا را در پیش گرفته است. کوبایی‌های مقیم آمریکا بیش از همه خوشحالند. شهر میامی که کوبایی‌ها زیادی را در خود جای داده است ساعت‌ها جشن و شادی کوبایی‌هایی را به خود دید که از مرگ رهبر انقلابشان خوشحالند. اغلب آنها افرادی هستند که به آمریکا پناهنده شده‌اند و به دلایل مختلف نتوانستند در کوبای تحت حاکمیت کاسترو زندگی کنند. با این حال نباید یکطرفه به کاسترو نگاه کرد او مبارزی بود که استقلال کوبا را هدف خود قرار داده بود. بسیاری از مردم کوبا کاسترو را دوست دارند و او را سمبل مبارزه با استعمار در کوبا می‌دانند. کاسترو کوبا را به حکومتی کمونیستی تبدیل کرد. وقتی جهان در جنگ سرد به سر می‌برد و روابط شوروی و آمریکا در تیره ترین وضع ممکن قرار داشت. با توجه به موقعیت جغرافیایی کوبا و نزدیکی به آمریکا انقلاب کاسترو برای ایالات متحده قابل تحمل نبود اما تلاش‌های آنها بی‌سرانجام بود. حتی سازمان جاسوسی آمریکا CIA طرح قتل کاسترو را هم پیش برد اما با شکست روبه‌رو شد. وقتی شوروی سابق با دیدگاه‌های کمونیستی خود نتوانست در نظام بین الملل دوام بیاورد و از هم فروپاشید از اهمیت کاسترو هم به شدت کاسته شد اما او همچنان میراث‌دار کمونیست‌ها در کوبا باقی‌ماند کاسترو همواره مورد توجه بوده است شخصیتی که ویژگی‌های مثبت و منفی خود را داشت. مبارزه او با استعمار باعث شده تا در صحنه نظام بین‌الملل مرگ او با واکنش‌های زیادی همراه شود.

واکنش‌ها در ایران

رئیس جمهور درگذشت فیدل کاسترو را به رائول کاسترو تسلیت گفت. در پیام روحانی آمده است:«خبر درگذشت مبارز خستگی‌ناپذیر و رهبر انقلاب کوبا، برادر گرامی‌تان جناب آقای فیدل ‏کاسترو، موجب تاسف و تاثر عمیق گردید. در عصری که ملت‌های ستم‌دیده دنیا از نقض بدیهی‌ترین و اساسی‌ترین اصول انسانی نظیر ‏صلح، عدالت و آزادی رنج می‌برند، خوشبختانه آزادمردان و مبارزانی هستند که تا آخرین ‏روزهای حیات خود دست از مبارزه برنمی‌دارند تا پرچم عدالت‌طلبی و آزادی‌خواهی را در ‏اعماق جان و قلوب مردم برافراشته نگه‌ دارند. ‏از سوی خود و ملت بزرگ ایران، درگذشت رهبر انقلاب کوبا را به جناب‌عالی، دولت و ‏مردم مقاوم کوبا و منطقه آمریکای لاتین تسلیت می‌گویم و برای مردم کشورتان سربلندی ‏آرزو می‌نمایم.‏» از دیگر واکنش‌ها در ایران می‌توان به خاطره آیت‌ا...حسن خمینی از دیدار با کاسترو اشاره کرد. آیت‌ا...سید حسن خمینی از دیداری گفت که در سال ۸۰ به کوبا داشته است:« در این مدت پنج بار ایشان را دیدم. یک راهپیمایى ملى داشتند که علیه آمریکا بود و همراه او در آن شرکت کردیم و بعد از راهپیمایى به دفترش رفتم و تا یکى دو ساعتى از طریق تلویزیون تصاویر راهپیمایى را تماشا کردیم، خوش سخن بود و از هر درى حرف مى زد و معلوم بود که پر مطالعه است. آخر الامر هم بر خلاف سنت خودش که به هیچ سفارتخانه اى نمى رفت، شام را به سفارت ایران در کوبا آمد. احترام به امام در همه حرکات و سکناتش مشهود بود». همچنین محمد جواد ظریف در گذشت او را تسلیت گفت. در بخشی از پیام وزیر خارجه کشورمان آمده است: «درگذشت جناب آقای فیدل کاسترو، رهبر انقلاب کوبا که شخصیتی کم نظیر در مبارزه علیه استعمار و استثمار و الگوی مبارزات استقلال طلبانه ملت‌های ستمدیده بود را به دولت و ملت مقاوم و انقلابی کوبا تسلیت عرض می‌کنم. بهرام قاسمی سخنگوی وزارت امور خارجه هم گفت: «هیاتی از جمهوری اسلامی ایران در مراسم بزرگداشت فیدل کاسترو رهبر فقید انقلاب کوبا حضور می‌یابد.»

واکنش‌های جهانی به درگذشت فیدل

 فدریکا موگرینی مسئول سیاست خارجه اتحادیه اروپا در بیانیه‌ای اعلام کرد: «اول از همه صمیمانه‌ترین تسلیت خودم را به رائول برادرش و خانواده و دوستانش ابراز می‌کنم».او تصریح کرد: «فیدل کاسترو مردی با عزم و شخصیتی تاریخی بود. او در زمانی پر از چالش‌ها و تردید‌ها و البته تغییرات بزرگ در کشورش فوت کرد». میخائیل گورباچف آخرین رهبر اتحاد جماهیر شوروی در پیام تسلیت خود گفت:«فیدل در جریان شدیدترین تحریم‌های آمریکا مقاومت کرد و کشورش را تقویت کرد، ­زمانی که فشار دائمی بر او وجود داشت، او توانست کشورش را در مسیر توسعه مستقل پیش ببرد.» رئیس‌جمهور روسیه که بزرگ‌ترین دولت تشکیل شده از شوروی از هم پاشیده سابق است در پیامی درگذشت فیدل کاسترو رهبر انقلاب کوبا را «نماد و سمبل یک دوره» خوانده و او را تحسین کرده است. پوتین تاکید کرد که یاد و خاطره فیدل کاسترو برای همیشه در قلب مردم روسیه باقی می‌ماند. رئیس‌جمهور فرانسه هم فوت فیدل کاسترو به رائول کاسترو رئیس‌جمهور کوبا، خانواده او و مردم کوبا را تسلیت گفت. در بیانیه فرانسوا اولاند البته کاسترو، «تجسمی» از امیدها و ناامیدی‌های انقلاب کوبا خوانده شده و تصریح شده است:«او یک شخصیت متعلق به دوره جنگ سرد بود دوره‌ای که به سقوط اتحاد شوروی انجامید». «جاکوب زوما» رئیس‌جمهور آفریقای جنوبی در پیامی ضمن تسلیت گفتن فوت فیدل کاسترو تاکیدکرد:«رهبر فقید کوبا در مقابله‌مان با رژیم آپارتاید همراه بود و الهام بخش کوبایی‌ها برای پیوستن به مقابله با آپارتاید بود.» «شی جین پینگ» رئیس جمهور چین در بیانیه‌ای به مناسبت درگذشت رهبر فقید کوبا تاکید کرد:«یاد و خاطره فیدل کاسترو برای همیشه باقی خواهد ماند».پراناب موکرجی رئیس جمهور هند در پیامی در صفحه توئیتر خود نوشت: درگذشت فیدل کاسترو رهبر انقلاب کوبا، رئیس‌جمهور سابق این کشور و دوست هند را تسلیت می‌‌گویم.

کوبای بعد از فیدل کاسترو

از زمانی که سیاست و قدرت در کوبا به رائول کاسترو سپرده شد تغییراتی در این کشور به وجود آمد. تغییراتی که شاید مورد پسند فیدل کاسترو نبود اما رقم خورد. از جمله در آگوست ۲۰۱۵ وقتی در راستای بهبود روابط کوبا و آمریکا سفارت ایالات متحده در کوبا بازگشایی شد تا کاسترو اهتزاز پرچم آمریکا در هاوانا را ببیند. سفر اوباما به کوبا هم برگ دیگری از تاریخ روابط آمریکا و کوبا را به وجود آورد. مسیری که نشان می‌دهد رائول کاسترو برخلاف فیدل کاسترو مسیر تعامل با آمریکا و نظام سرمایه داری را دنبال می‌کند.