برهوت آگاهی در مورد مسائل جنسی

ورود تکنولوژی‌های ارتباطی و اطلاعاتی به زندگی‌های نوین در سال‌های اخیر، موجی از آگاهی‌ها و اطلاعات درست و نادرست جنسی و زناشویی را در اختیار افراد مختلف قرار داده است. از سوی دیگر پیچیدگی‌ها و گسترش روابط انسانی در دنیای معاصر خود راه دیگری شده است تا چرخش اطلاعات میان افراد به سادگی و به سرعت، افزایش یابد.

در واقع هرگونه اطلاعاتی که از طریق ابزارهای مدرن ارتباطاتی همچون اینترنت و ماهواره به شخص داده می‌شود، به سرعت از طریق افراد به یکدیگر منتقل می‌شود. در این میان آسیب‌پذیرترین گروه هدف به عنوان مخاطبان این وسایل مدرن ارتباطاتی، کودکان و نوجوانان هستند که کمترین آگاهی و پیش زمینه ذهنی قبلی را درباره مسائل جنسی داشته و خود به خود نیز دارای کنجکاوی‌های جنسی هستند.

 تابو بودن صحبت در مورد مسائل جنسی، ناآگاهی والدین از چگونگی صحبت در این زمینه، ناتوانی آنها از پاسخ به برخی سوالات کنجکاوانه کودکان، عدم وجود منابع آموزش غیررسمی (کتاب، سی دی، مجله و برنامه‌های تلویزیونی) برای والدین و کودکان همگی منجر به برهوت آگاهی در کودکان و نوجوان در زمینه مسائل جنسی شده است. این برهوت آگاهی، خود زمینه ساز ایجاد علاقه و انگیزه دو چندان در این قشر می‌شود تا به بلعیدن هر آنچه در منابع در دسترسشان مانند ماهواره و اینترنت به عنوان اطلاعات جنسی وجود دارد، بپردازند. آنهایی هم که به هر دلیل از این منابع اطلاعاتی دورند یا در دسترسشان نیست، در میان یافته‌ها و اطلاعات هم کلاسی‌ها و دوستان خود به جستجوی پاسخ سوالات خویش برآیند.

پر واضح است درصد بالایی از آنچه در ماهواره به عنوان آگاهی‌های جنسی و تبلیغات جنسی عنوان می‌شود، نادرست و نامطلوب حتی برای بزرگسالان است و کودکان از آن جهت که توان تشخیص خوب از بد را در مساله ای که هیچ آگاهی هم از آن ندارند، نداشته و قادر به تفکیک اطلاعات درست از نادرست نیستند، بیش از بزرگسالان در معرض آسیب‌های ناشی از این اطلاعات اند. ضمن آنکه حتی آن بخش از اطلاعاتی که به درستی به بیان واقعیت‌های موجود در زمینه مسائل جنسی پرداخته اند، در واقع خطاب به بزرگسالان نوشته و ارائه شده و باز هم برای کودکان مناسب نیست. همه این مسائل را در کنار هم همراه با پیامدهای آنها، امروزه به شکل بلوغ جنسی زودرس و مشکلات و برانگیختگی‌های جنسی، عاطفی و احساسی در کودکان و نوجوانان مشاهده می‌کنیم.

بحث مربوط به آموزش مسائل جنسی به کودکان از آن جهت که امر نوینی در آموزش کودکان محسوب می‌شود، مورد مناقشه بسیاری از روانشناسان و متخصصان علوم رفتاری و جنسی است. باید تاکید شود این آموزش شامل سن شروع یادگیری، مسئولیت آموزش آن، محدوده اطلاعات داده شده و چگونگی اطلاع‌رسانی به کودکان است که درباره آنها نظریات مختلفی میان کارشناسان وجود دارد. یک متخصص پزشکی اجتماعی و فلوشیپ سلامت جنسی در این زمینه معتقد است: صرف نظر از متغیرهای ژنتیک و متعاقب آن هورمونی که باعث می‌شود یک نوزاد با جنسیت مونث یا مذکر به دنیا بیاید، آدمی از همان بدو تولد با مناسبات مرتبط با جنسیت مواجه است و این مواجهه تا زمان مرگ نیز ادامه دارد.

بنابراین آموزش جنسی نیز از همان سال‌های نخست زندگی آغاز می‌شود. یعنی حتی وقتی اطرافیان کودک خود متوجه نیستند به طور مستقیم و غیرمستقیم در حال تاثیرگذاری بر مفاهیمی همچون هویت جنسی و نقش جنسی کودک هستند. طبیعی است که هرچه سن کودک بیشتر می‌شود، ملاحظات تربیتی او نیز پیچیده‌تر می‌شود و همان طور که بسیاری از ابعاد یادگیری همچون زبان یا بسیاری از مهارت‌های حرکتی محدوده ایده‌آل خاص خود را دارند، آموزش جنسی نیز متناسب با سن کودک و سپس در دوران نوجوانی ملاحظات ویژه خود را می‌طلبد. علی آذین افزود: اگر والدین در این زمینه دغدغه ای داشته باشند، اغلب دچار سردرگمی هستند. عدم آشنایی آنها با مفاهیم جنسی و محدود دانستن این امور در روابط جنسی بین زن و مرد، باعث می‌شود نتوانند در این زمینه با کودکان خود صحبت کنند. چون اغلب آنها نیز در سن مناسب و به شکل مناسب با این مقوله آشنا نشده اند.

 بدتر آنکه بسیاری از آنها تصور می‌کنند صحبت در این زمینه ممکن است به ترغیب کودکان برای تفحص بیشتر و حتی تجربه‌های نامطلوب منجر شود. این تصوری اشتباه است که متاسفانه حتی بسیاری از همکاران در بخش سلامت و همچنین نظام آموزشی کشور بر آن پافشاری دارند. این در حالی است که مطالعات متعدد، چه در کشورهای توسعه یافته و چه در کشورهای در حال توسعه، نشان داده اند که آموزش مناسب در سن مقتضی، نه تنها باعث تشویق رفتار پرخطر نشده است، بلکه فرزندانی که از نظر جنسی به درستی آموزش دیده اند حتی در نوجوانی و جوانی فعالیت جنسی را به مراتب دیرتر شروع کرده اند.

همان‌طور که هر سنی محتوای آموزشی خاص خود را دارد، در آموزش جنسی نیز لازم نیست برخی موارد به شکل زودرس برای کودکان توضیح داده شود و البته در مقابل طبیعی است که دادن اطلاعات لازم به شکل دیرهنگام با افزایش شانس آسیب به سلامت جسمی، روانی و اجتماعی فرد همراه خواهد بود. در حالی که این متخصص پزشکی اجتماعی بر ضرورت آموزش جنسی کودکان و نوجوانان به دلیل در معرض آگاهی و رفتارهای پرخطر بودن این قشر تاکید می‌کند، اما برخی از کارشناسان معتقدند آموزش جنسی زودرس و زودهنگام به کودکان، به نوعی موجب بلوغ جنسی زودرس و مشکلات روانی و رفتاری در کودکان می‌شود و به تعویق انداختن آن را ترجیح می‌دهند. به گزارش مهر، پروین داعی‌پور یک کارشناس ارشد روانشناسی بالینی در زمینه آموزش مسائل جنسی به کودکان این گونه عنوان می‌کند: به عنوان یک روانشاس بالینی که با کودک و نوجوان کار می‌کنم، از ارتباطات با این گروه سنی به این نتیجه رسیده ام که با وجود اینکه خانواده‌های ما خیلی دقت می‌کنند و فضای فرهنگی ما به ظاهر بری از اطلاعات جنسی است، اما در واقع این مسائل در لایه‌های پایین و پنهان‌تر در جریان است؛ در بچه‌ها کنجکاوی و ماجراجویی‌های زیادی وجود دارد، به دنبال به دست آوردن اطلاعات هستند و همیشه محرک‌ها و پچ‌پچ‌هایی در بین شان است. در این میان گاهی هم اطلاعات ناسالم و نادرست بین آنها رد و بدل می‌شود که می‌تواند بعدها گرفتاری‌هایی برایشان ایجاد کند، ممکن است اشتغال ذهنی ای به وجود آورد که تبعات منفی مانند تصویرسازی به همراه دارد و تصویرسازی مشکلات دیگری برای بچه‌ها ایجاد می‌کند. امروزه به علت تغییراتی که در فضای فرهنگی به وجود آمده، به‌رغم تمام کنترل‌هایی که صورت می‌گیرد، جریان آزاد اطلاعات کار خود را می‌کند و اثرات مثبت و منفی خود را به همراه دارد. برای مثال اینکه از طریق اینترنت بچه‌ها می‌توانند به اطلاعات نادرستی دست پیدا کنند و یا می‌شنویم سی دی‌های نامناسب و مبتذل به دست نوجوانان می‌رسد. اما به طور کلی به نظر من، ما در فضای جامعه مان هنوز به آن حد نرسیده ایم که بتوانیم از سنین نوجوانی اطلاعات باز جنسی را در اختیار نوجوانان قرار دهیم.