شوشان: نشست هم اندیشی گروه فرهنگی و هنری یاران به بررسی زندگی آثار و اندیشه های بهرام بیضایی و اکبر رادی دو چهره مطرح سینما و تئاتر ایران اختصاص یافت.
به گزارش شوشان ، در این مراسم که بمناسبت همزمانی تولد بهرام بیضایی و هجرت ابدی اکبر رادی برپا شد در دو بخش کارشناسی با حضور محمد نوروزی بابادی و کوروش سروش پور پرسش و پاسخ مخاطبان کارنامه هنری بهرام بیضایی و زنده یاد اکبر رادی بررسی شد.
رضا کیانی: آرمان همه سازمان های مردم نهاد ، توسعه فرهنگی خوزستان است
در بخش نخست برنامه رضا کیانی عضو ملی کانون منتقدین تئاتر ایران در سخنانی گفت: فعالان و علاقمندان حوزه فرهنگ و هنر با جایگاه ، منزلت و اهداف سازمان های مردم نهاد آشنا هستند، در واقع آرمان همه ما هموار ساختن مسیر توسعه فرهنگ استان است و پذیرش این اصل اساسی است که همه راه نباید به دولت ختم شود.
وی افزود: خوزستان پتانسیل هایی دارد که نیازمند فراهم شدن بستر برای تبلور اندیشه هایاین فرهیختگان است ما به مقام پیشکسوتان ، چهره های علمی دانشگاهی و فرهیختگان استان ارج می نهیم و در هنگام برداشتن هرگام در اجرای برنامه ها نخست از اندیشه و تجربیات چهره های فرهیخته استان بهره مند می شویم، این سلسله نشست ها نیز براساس هم اندیشی است و تلاش می کنیم از نظرات همه دوستان ، علاقمندان و کارشناسان استفاده شود.
این کارگردان تئاتر ، اکبر رادی و بهرام بیضایی را دو چهره سرشناس ادبیات نمایشنامه نویسی ایران دانست و عنوان کرد: بهرام بیضایی را در مقام یک پژوهشگر، تدوین گر، نویسنده و نمایش گر می شناسیم و در واقع برای هرکدام از آثار بیضایی می بایست یک نشست جداگانه در نظر گرفت و امروز سالروز تولد بهرام بیضایی مقارن است با سالگرد درگذشت زنده یاد اکبر رادی و در واقع یک نوع درام را در این دو رویداد زندگی دو بزرگ مرد عرصه فرهنگ و هنر ایران زمین می بینیم، ما افتخار می کنیم با نام بزرگانی همچون اکبر رادی، بهرام بیضایی ، غلامحسین ساعدی ، استاد محمد و همه کسانی که در عرصه ادبیات نمایشی به هنر ایران زمین خدمت کردند.
کیانی ادامه داد: ما در این نشست ها و مباحث قصد اسطوره سازی نداریم بلکه هدف این است گوهر و عصاره اندیشه این دو بزرگ مرد را تحلیل و بررسی کنیم .
کیانی ادامه داد: دنیای ادبیات در پیشینه ادبی ما حافظ، سعدی، مولودی و فردوسی را خوب می شناسد ولی امروز پرسش این است که چه بر سر ادبیات غنی و پر افتخار ما آمده است؟ در دنیای هنر سینما بهرام بیضایی، عباسی کیارستمی و اصغر فرهادی را می شناسند ولی ادبیات ما کمتر توانست خود را نشان دهد و دوباره مانند گذشته مطرح نشده است.
سرپرست گروه فرهنگی یاران با اشاره به زیبایی های تنوع و تکثر فرهنگی خوزستان تاکید کرد: همه اقوام استان در عرصه فرهنگ و هنر باید در مسیر توسعه فرهنگی خوزستان گام بردارند، گروه فرهنگی و هنری یاران نیز بعنوان یک سازمان مردم نهاد، در خدمت همه مردم استانمان است و هرکس دغدغه توسعه فرهنگ خوزستان را دارد، کنار گروه یاران فعالیت می کند.
دکتر علی اندیشمند: این نشست ها بر اساس هم اندیشی ست
در ادامه برنامه دکتر علی اندیشمند عضو فعال گروه فرهنگی و هنری یاران بعنوان مجری برنامه توضیح داد: سلسله نشست هایی که توسط گروه یاران برگزار می شود براساسی هم اندیشی است که در دو بخش نخست با حضور کارشناسان و سپس با مشارکت همه علاقمندان حاضر در نشست ها در قالب پرسش و پاسخ مباحث انجام می شود.
محمد نوروزی بابادی: اکبر رادی را تنها می توان در آثارش شناخت
محمد نوروزی بابادی پیشکسوت تئاتر و از شاگردان کلاس های اکبر رادی در بخش بعدی برنامه از خاطرات دوران آشنایی و همکاری با رادی سخن گفت و یادآور شد: سال 1354 معلوم روستا بودم که دست تقدیر و تدبیری را به تهران کشاند تا آموزش تئاتر را در کنار اساتید این هنر اکبر رادی ، شاه محمدی و حکیم رابط طی کنیم. اکبر رادی استاد نمایش نامه نویس ما بود و من آنموقع یک جوان شهرستانی بودم که در آن فضای گسترده تهران با حضور در کلاسهای ایشان مفاهیم تازه ای از هنر تئاتر را دریافت کردم. برای نخستین بار استادی آمد و هنر نمایشنامه نویسی را عمیق و عالی شروع کرد و از برشت گفت، از چارلز دیکتر گفت، از صادق چوبک گفت و از مباحث آثار کلاسیک و مکاتب هنری سخن گفت آنجا بود که درکه کردیم ادبیات نمایشی و مفاهیم آن گسترده تر از آن است که ما شهرستانها فکر می کردیم .
وی ادامه داد: آن موقع کتاب همسایه ها اثر احمد محمود را می خواندم ولی آنچه را که اکبر رادی از همسایه ها برایمان تحلیل کرد تا آنچه را که ما برداشت می کردیم زمین تا آسمان فاصله داشت. زنده یاد رادی تاکید می کرد احمد محمود سرمایه بزرگ ادبی ایران است که قدرش را نمی دانیم، اکبر رادی از من زمینه ذهنی و آشنایی قبلی داشت با توجه به اینکه در نشست های ادبی و شعرخوانی در اهواز با همدیگر دیدار داشته ایم شناخت داشت، از من پرسید درباره احمد محمود چه می دانی؟ من مانده بودم چه بگویم و او عناصر رمان معروف محمود و دیدگاه او و دیدگاه خودش از اندیشه و آثار محمود را برای ما تحلیل می کرد، در واقع من پس از حضور در کلاس های اکبر رادی کارم را شروع کردم و آثار رادی، ساعدی و دیگر بزرگان را مطالعه کردم، اکبر رادی از بنیانگذاران ادبیات نمایشی و تاثیرگذاران این هنر بود.
نوروزی افزود: کتاب های نمایشی او پیش از انقلاب محتوا و مضمون روستایی داشت و پس از انقلاب نمایشنامه هایش از فضای روستایی خارج شد و تحت تاثیر تحولات سیاسی و اجتماعی رنگ و فضای دیگری پیدا کرد. ما تلاش کردیم از علم رادی خوب بهره مند شویم، رابطه ما به گونه ای بود که هرگاه می خواستیم به خانه او برویم شرایط دیدار فراهم بود و همسر خوبی داشت که در کار و ارتباطات اجتماعی ایشان را همراهی می کرد.
نوروزی بابادی اظهار کرد: در آن سال ها کانون نویسندگان ایران فعال بود ولی هیچگاه عضو کانون نویسندگان ایران نشد با وجود اینکه ٍآثارش مضامین سیاسی هم داشت ولی هیچگاه فعالیت های او رنگ و بوی سیاسی نگرفت و معتقد بود هنرمند آثارش گویای اندیشه اوست و قلم نباید در خدمت سیاست و سیاسیون باشد او خود را از این طیف و مباحث مبرا کرد، آثار وی دارای شاخصه هایی است که نشان می دهد تنها باید در نوشت هایش او را بشناید.
این شاعر و نویسنده در ادامه گفت: اکبر رادی با قلم نیش دارو دست نهادن بر موضوعات مهم مخاطب را به اندیشه و می داشت او می دانست چه می خواهد و چه باید کند.
وی همچنین در حوزه ادبیات مقاومت نمایش جایگاه خود را بعنوان صاحب سبک در ادبیات نمایش کشور ثبت کرد، قلم خود را در راستای پرداخت به محرومان جامعه قرار داد، او کمتر می نوشت ولی درست می نوشت و راه خود را تداوم داد.
علی اندیشمند : آشنایی با آثار هر هنرمند، آشنایی با جهان جدید است بطور یقین برگزاری یک جلسه برای معرفی و تحلیل آثار دو بزرگ اکبر رادی و بهرام بیضایی کم است.
کوروش سروش پور: به باور من بهرام بیضایی یک فرهنگ است
کوروش سروش پور کارشناسی ارشاد تئاتر سخنران بعدی این نشست با اشاره به زندگی و آثار بهرام بیضایی عنوان کرد: سخن گفتن از بهرام بیضایی سخت و شیرین است. به باور من او علاوه بر یک شخصیت ، یک فرهنگ است و هویت ملی و معنایی ایرانی است و هرکس که ایران و فرهنگ ایرانی را دوست دارد برایش بیضایی جبران تمام کاستی ها و سستی های گذشته است ، ایشان قدم های بزرگی برداشت که باید ستایش شود و تلاش او باید ارج گزاری و مورد ارزیابی قرار گیرد.
وی با بررسی تاریخ جایگاه تئاتر در فرهنگ و هنر ایرانی یادآور شد: ما در حوزه ادبیات نمایشی فقیر هستیم و حرفی برای گفتن نداریم به این دلیل که تئاتر نداشتیم ، نمایش برای ما امری تازه و حیاتی است یک رهاورد فرهنگی مدرن است ، تئاتر برای ما امری ناشناخته محسوب می شود حتا در تمام جهان اسلام ، نخستین متن تئاتر ایرانی در سال 1850 توسط میرزا فتح علی خان آخوند زاده نوشته شد و سال ها گذشت تا در ایران نمایشنامه نویسی به بلوغ برسد از دهه ی 30 نسل دوم و سوم انقلاب مشروطه در حوزه ادبیات ، شعر، ادبیات نمایشی شکوفایی خود را نشان دادند، بهرام بیضایی ، اکبر رادی ، غلامحسین ساعدی، استاد محمد، خلج ، علی نصیریان به عرصه کارآمدند و شکل تئاتر ایرانی را بوجود آوردند.
وی در ادامه گفت: در این میان بهرام بیضایی ما را به یک هویت هنری رساند، او کسی است که تئاتر را با هویت ایرانی ترکیب کرد و یک تئاتر بوجود آورد که ما می گوییم تئاتر ایرانی، سروش پور ادامه داد: ضرورت داشت که ما به سرچشمه های آغازین که همان اسطوره ها هستند بازگردیم در واقع بیضایی تئاتر را ایرانیزه و آداپته کرد، او به تنهایی این دگردیسی را ایجاد کرد و اسطوره های ایرانی با هنر بهرام بیضایی معنا یافتند ، روایت های به شدت هنرمندانه با نظام اندیشه ورزانه و براساس اساطیر تا کوچه و بازار، سنت ها و آیین های نمایشی از ویژگی های تئاتر بهرام بیضایی است، ایشان تئاتر ایرانی را به بلوغ رساند و جلوه داد.
وی در پاسخ به این پرسش که چرا قهرمان های آثار رادی و بیضایی سرخورده هستند توضیح داد: گاهی کلمه قهرمان را بجای کارکتر بکار می بریم، نیاز نیست که شخصیت اول داستانهای ما شخصیت حماسی و پهلوان باشد یکی از کارهای موفق بیضایی ساخت اسطوره جدید از اسطوره قدیم است، او یک جهان بینی دارد و معتقد است تاریخ مستند نیست و می گوید تاریخ را پیروز شدگان می نویسند، اسطوره در هر دوره می تواند تعریف خودش را داشته باشد، ایشان تصریح می کند تاریخ در مورد ضحاک به ما دروغ گفت او اینچنین روایت می کند ضحاک یک بزرگر بود که بر زمین خود کشت می کرد، روایت بیضایی از ضحاک کاملن متفاوت از اسطوره باستان است.
وی اسطوره جدید می سازد، اسطوره ایی که از رنج و محرومیت است و اسطوره جدید در ذهن ما ایجاد کرد ، اسطوره جدید تولد می شود، بیضایی اسطوره های راکد را شخم می زند در نمایشنامه مرگ یزد گردکلن تاریخ را زیر سوال می برد.
وی با بیان اینکه بهرام بیضایی دشمن تفکر فبیله ای و فئودالیته است اظهار داشت: او خیلی کامل تر است و در جغرافیای ایران نمی گنجد بلکه نوع بشر را خطاب قرار می دهد، دنیای بهرام بیضایی را نمی توان با متر و معیارهای امروزی سنجید، دنیای او دنیای اسطوره گرا است . سروش پور با اشاره به جایگاه زن در اندیشه هنری بهرام بیضایی افزود: هیچ هنرمند ایرانی به اندازه بیضایی به زن اهمیت نداده است و جنس زن است که در نگاه او معنا و مفهوم اسطوره را تعریف می کند در اینجا زن معنا و مفهوم زایش و بازتولید است این نگاه اسطوره ای در فیلم سینمایی باشو غریبه کوچک مشاهده می شود، ریشه واژه باشو به معنای بودن است و زن در فیلم باشو با همین نگاه اسطوره ای تعریف می شود.
کیوان لطفی: لایه های میانه و حوزه عمومی را در فضای هنری از دست داده ایم
دکتر کیوان لطفی مدرس علوم ارتباطات دانشکده خبر و مجری صدا و سیمای مرکز خوزستان از دیگر مهمانان این نشست بود که در سخنانی گوشزد کرد: متاسفانه ما لایه میانی و حوزه عمومی را در فضای هنری از دست داده ایم و منتظر کنش گری از جانب دیگران هستیم، چرا باید امروز در این نشست و خیلی دیر بدانیم هنرمندی پیشکسوت در تئاتر همچون محمد نوروزی بابادی را در خوزستان داریم ای کاش این کنش ها سال ها پیش اتفاق می افتاد تا دستاوردهای آن را بیشتر داشتیم.