خوزستان زادگاه تمدن و آثار باستانی ایران

ازخوزستان که به عنوان زادگاه تمدن و آثارباستانی ایران یاد می کنند درطول تاریخ نام های گوناگونی به خود گرفته و مرکز پایه گذاری و اساس حکومت های پرقدرت جهان (ازجمله عیلامی ها، هخامنشیان و ساسانیان) بوده است.

این خطه ، سرزمین همواری است که در پای کوه های سربه فلک کشیده رشـــته کوه زاگرس واقع ا ست و در دل خود دشت های سرسبز و وسیع، جنگل های انبوه، تالاب های زیبا و بـین المللی را در کنار سواحل مواج جای داده است که به زیبایی و تنوع آب و هوایی آن می افزایند.

در زمینه آثارباستانی ،فرهنگی و مذهبی می توان به بارگاه دانیال نبی درشوش ، معبد چغازنبیل و مسجد جامع شوشتر اشاره کرد.

استان خوزستان در کنار آثار طبیعی فراوان خود در گوشه گوشه استان، در مرکز استان نیز آثر باستانی قابل توجهی دارد.

بر اساس آمار اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استن خوزستان، اهواز 35 اثر ثبت شده در فهرست ملی کشور و ده ها محوطه و بنای باستانی دارد که نیازمند بررسی و شناسایی، ثبت، تعیین عرصه و حریم، کاوش و مرمت است .

به گفته کارشناسان عرصه گردشگری، توجه به میراث فرهنگی شهرستان اهواز فرصت مناسبی برای جذب گردشگر، تحکیم وحدت بین همه اقوام و سرمایه گذاری به منظور اشتغال زایی است.

*** آثار باستانی شهرستان شوش
شهرستان شوش قدمتی هفت هزار ساله دارد که از جمله آثار باستانی و دیدنی این شهرستان می توان به بارگاه دانیال پیامبر در کنار رودخانه شاوور، نام برد که بنایی شکوهمند زیبا و بسیار مشهور دارد که سالیان دراز شوش را بدان بارگاه می شناسند.

گنبد دانیال نبی به سال( 1287ه.ق) برابر با (1869میلادی) پس از آنکه سیل بقعه ی قدیمی تر را خراب نمود از نو ساخته شد.

حضرت دانیال یکی از پیامبران بزرگ قوم بنی اسرائیل است که قرن هفتم پیش از میلاد می زیسته است و به همراه عده ای از مردم یهود به سرزمین ایران سفر کردند و نهایتا در شهر شوش جان به جان آفرین تسلیم کرد.

براساس گزارش های موجود ، پس از ورود سپاه اسلام به سرزمین ایران و شهر شوش ، مسلمانان متوجه وجود پیکر مبارک دانبال نبی در اتاقکی مهر و موم شده شدند و به دستور حضرت علی (ع) ایشان را به شیوه اسلامی دفن نمودند.

از دیگر جاذبه های گردشگری و زیارتی این شهرستان می توان به بقعه ˈدعبل خزائیˈ اشاره کرد که یکی از بناهای تاریخی و مذهبی شهرستان شوش است که در بخش شمالی این شهر ودرقبرستان قدیمی آن اقع شده است.

حسن بن علی معروف به دعبل خزاعی شاعر اهل بیت عصمت و طهارت(ع) متولد سال 134 و همزمان عصر چهار امام بود و یکی از چهره های بزرگ فرهنگی جهان تشیع در قـرون دوم و سوم هجری بشمار می رود.

آرامگاه وی با معماری زیبای آجری یکی از دیدنی های شمال خوزستان به شمار می رود.

***معبد چغازنبیل آثارباستانی منحصر به فرد خوزستان

برجسته ترین آثار تاریخی نیمه دوم هزاره دوم در چغازنبیل کشف شده است. چغازنبیل در قرن 14 پس از میلاد به دست شاه اونتش – پنیرشه بنا شد.

تمامی این مجموعه اساساً شهری م‍ذهبی بود و محوطه ای با وسعت 100هکتار را در بر می گرفت که در مرکز آن زیگورات قرار داشت.

معبد ایلامی چغازنبیل بر روی تپه ای خاکی و در ساحل رودخانه دز از شعب رود کارون در استان خوزستان واقع شده است . این معبد توسط اونتاشگال پادشاه عیلامی ها در سال 1250 قبل از میلاد ساخته شده و آن را به خدای اینشوشینک اختصاص داده است .بنای معبد چند طبقه و ارتفاع آن حدود 25 متر است.

این بنا از خشت خام ساخته شده و روکشی از آجر دارد . در اطراف معبد تعدادی لوح گلی و چندین مجسمه از انسان و حیوان بدست آمده است.

این معبد دارای سر درهای مجلل و راه پله های متعددی است که منتهی به طبقات فوقانی معبد می شود .جالب ترین شیء بدست آمده از حفاری های اخیر چغازنبیل ,مجسمه گاو لعابداری است که در کمال ظرافت و مهارت ساخته شده است که برروی آن کتیبه ای به خط عیلامی در چند ردیف نوشته شده است و این مجسمه در موزه ایران باستان نگهداری می شود.

چغازنبیل در سال ١٩٧٩ میلا‌دی از طرف یونسکو در فهرست میراث جهانی قرار گرفت، این محوطه یکی از چند اثر ثبت شده‌ی ایران در فهرست میراث جهانی است.

اهمیت این محوطه‌ی تاریخی به عنوان مهم‌ترین اثر به‌جای‌مانده از دوران حکومت عیلامی، قدمت سه هزار ساله‌ی آن همراه با جاذبه‌های طبیعی از جمله عوامل مؤثر در به ثبت‌رسیدن این مجموعه به‌عنوان میراث جهانی بوده‌اند.

*** آثار باستانی شوشتر

یکی از مهمترین آثار باستانی شهرستان شوشتر ˈمسجد جامع ˈ است که در سال 254 قمری در زمان سیزدهمین خلیفه عباسی ˈالمعتز بالله المتوکلˈ که در زمان امام حسن عسکری (ع) خلافت می کرد، کار ساختمان آن آغاز شد.

قوس طاق ها و ایوان رفیع و شبستان آن که به شیوه معماری دوره ساسانی ساخته شده است قدمت بنا و تعلق آن به اوائل اسلام را تبیین می سازد.

این مسجد دارای منبری قدیمی است که قدمت آن را 700 سال نوشته اند.

ˈمنزل مستوفی ˈ از دیگر آثار باستانی این شهرستان است، این ساختمان مربوط به اواخر دوره قاجاریه زمان مظفر الدین شاه می باشد. صاحب آن خلیل مستوفی بوده است. زمانی که رضاشاه به این خطه آمده بوده در این ساختمان اقامت داشته است.

دیوارها و سقف این خانه با آجر تزیین شده است .دارای شبستان و شوادان بزرگ با ستون های زیبای آجری است .

بنا به گفته مسوولان منزل مستوفی را برای موزه به منظور نگهداری اشیاء کشف شده در شوشتر برای بازدید عموم آماده کردند.

ˈ سازه های آبی شوشتر ˈ از دیگر جاذبه های گردشگری خوزستان به شمارمی رود .

بر اساس نظر کارشناسان این عرصه، مجموعه آسیاب ها و آبشارهای شوشتر از بی نظیر ترین نمونه هایی است که برای استفاده از آب در دوران کهن مورد بهره برداری قرار گرفته است.

این محوطه مجموعه ای از سد، تونل ها، کانال های فرعی و آسیاب های آبی است که بصورت یک مجموعه صنعتی اقتصادی بوده و جزیی از مجموعه بزرگ سازه های آبی شوشتر بشمارمی رود.

اساس کار مجموعه به این صورت است که سد گرگر مسیر رودخانه را مسدود کرده و سطح آب را برای آبگیری سه تونل حفر شده در تخته سنگ بالا می آورد.

تونل های سه گانه آب را به مجموعه هدایت می کنند و به کانال های متعددی تقسیم می شوند که پس از گرداندن چرخ آسیاب ها آب به صورت آبشارهایی به محوطه ای حوضچه مانند سرازیر می شود .

یکی از ویژگی های بسیار بارز این مجموعه مجاورت آن با بافت تاریخی شهر شوشتر است و این محوطه علاوه بر استفاده های صنعتی در زمان کم آبی نیز آب مورد نیاز ساکنین را فراهم می نمود.

بطور کلی این مجموعه از شاهکارهای فنی مهندسی اعصار کهن است که بنا گردیده و رودخانه گرگر به صورت دستکند می باشد و احداث آن را به اردشیر بابکان شاهنشاه ساسانی نسبت داده اند.

شرح آثاری که در بالا ذکر شد، نمونه کوچکی از دنیای شگفت انگیز و آثار تاریخی و گردشگری خوزستان است که طی سالیان بلند آن ها را در خود جای داده است .

سالانه هزاران گردشگر داخلی و خارجی برای دیدن این آثار به خوزستان سفر می کنند تا طبیعت بکر و قدمت این استان کهن را از نزدیک مشاهده کنند.

نوشته : سید بهادر حسینی