مراد راهداری
اقتصاددان و استاد دانشگاه
درآمد ارزی دولت از سال 84 تا اوایل 92 (حاصل از نفت و گاز و میعانات نفتی) نزدیک به 1000 میلیارد دلار رسیده است. از اواخر دوره قاجار تا سال 84 مجموع درآمد ارزی کمتر از 550 میلیارد دلار بوده است. آیا طی دوران طلائی 84 تا اوایل 92 معادل 16 سال قبل از آن دوره و نه معادل یک قرن، در اقتصاد ایران کار شده است؟
از 89 تا 91 ذخائر طلا در بانک مرکزی از 95 تن به 60 تن رسید، هر اونس طلای 600 دلار، به قیمت 1800 دلار به فروش رفته و کسری بودجه اینگونه تامین شده است. سوال این است که پول نفت کجا رفت؟
با آن بساط اقتصادی باز هم دچار رکود شدیم و رشد اقتصادی چند سال پی در پی از 88 تا اوایل 92 به طور متوسط به ارزشهای ثابت منفی بوده است. طی این دوره 70 درصد ظرفیت صنعتی کشور تعطیل شد.
در سال 1395 ، رشد اقتصاد ایران به دلیل شکستن حصار تحریم و افزایش تولید نفت تقویت شد. رشد تولید ناخالص داخلی (GDP) حقیقی در نیمه اول سال 1395 به 4/7 درصد رسید و اقتصاد ایران از وضعیت رکودی سال 1394 خارج شد.
سرعت افزایش قیمتها که در مهر 1392 به بیش از 40 درصد رسیده بود، در اسفند گذشته به 11/9 درصد رسید و تورم نقطه به نقطه نیز تک رقمی شد و از 45 درصد در خرداد 1392 به 3/8 درصد اسفند 1394 رسید.
در سال 1394 تراز تجاری بدون نفت، مثبت شد و به یک میلیارد دلار رسید و در واقع صادرات غیر نفتی ما نسبت به واردات، یک میلیارد دلار فزونی گرفت و در سال 1395 این روند ادامه یافت و در فروردین امسال تراز تجاری بدون نفت، به میزان یک میلیارد دلار مازاد داشت.
رشد 95 نسبت به 94 حداقل حدود 7 درصد بیشتر شده که عمدتا متاثر از رشد نفت است. البته این میزان بدون نفت، حدود 5 درصد است. صادرات نفت از یک میلیون و دویست هزار بشکه به دو میلیون و چهارصد هزار بشکه رسید. بهای نفت نیز از حدود 30 دلار به حدود 50 دلار افزایش یافت.
رشد بخش کشاورزی بیش از 7 درصد بود که سبب جبران رشد منفی بخش صنعت و معدن، ساختمان، حمل و نقل و واسطهگریهای مالی که منفی بودهاند شد. علیرغم مشکلات ساختاری، کارنامه دولت مثبت است، اگر روند سالهای 84 تا 92 ادامه مییافت، اقتصاد ایران اضمحلال مییافت؛ اقتصاد مردهای که حدودا در چهار سال اخیر زنده شد.
در دوران حسن روحانی، تورم مهار شد؛ رشد منفی تولید ناخالص داخلی به ارزشهای ثابت مثبت و قابل توجه تبدیل گردید؛ تراز تجاری بدون نفت بهبود یافت و علیرغم رکود، سهم مالیات در بودجه نسبت به سهم نفت بهتر شد و تکیه دولت به نفت کاهش یافت و رابطه دولت و ملت در اقتصاد سازنده گردید. همچنین چند هزار صنایع کوچک و متوسط رونق و هدف سیاستهای انبساطی قرار گرفت.