شوشان: دکتر یعقوب اندایش اقتصاددان و عضو هیات علمی گروه اقتصاد دانشگاه شهید چمران اهواز در گفتگو با شوشان شرایط حاکم بر اقتصاد ایران و دلایل افزایش نرخ بیکاری در خوزستان را مورد بررسی قرار داد و راهکارهایی نیز در این زمینه ارائه کرد.
به گزارش شوشان ، عضو هیات علمی گروه اقتصاد دانشگاه شهید چمران گفت: بازار اشتغال نیز مانند سایر بازارها طرف عرضه و تقاضای اشتغال دارد. در این زمینه استان هم در طرف عرضه و هم در طرف تقاضا با مشکلاتی روبرو است و نیروی کار فعال در راستای مزیت های رقابتی استان و تقاضاهای بنگاه های اقتصادی شکل نگرفته است.
اندایش ادامه داد: آموزش نیروی کار متناسب با این ظرفیت و تقاضا محور نبوده است، ایجاد رشته های دانشگاهی و فنی و حرفه ای هم بدون مطالعه و برنامه دقیق از مزیت های رقابتی کسب و کار استان شکل گرفته است و این مورد تا سالها وجود خواهد داشت. در حال حاضر نیز هیچ اقدامی اصلاحی در این زمینه صورت نگرفته است. نکته دیگر این است که آموزش ها به مهارت منجر نمی شوند، به طوری که در دو بخش مهم خدمات و کشاورزی مهارت ها بسیار پایین است و تنها در بخش صنعت متقاضیان به دلیل تحصیلات عالی مهارتی بالاتر از حد متوسط دارند.
وی اضافه کرد: 45 درصد شّاغلان استان دارای تحصیلات زیردیپلم و بیسواد میباشند که این رقم متناسب با سطح کسب و کارهای رقابت پذیر استان نیست. اگرچه جمعیت فعال استان بعد از یک اوج در این سه سال اخیر کاهش یافته است اما افزایش نرخ مشارکت اقتصادی، باعث افزایش جمعیت در جستجوی شغل شده است. در سوی دیگر ، تقاضای کار از سوی بنگاه ها در سالیان اخیر با مشکلات جدی رکودی مواجه بوده است، اگر سه دسته کسب و کار رقابت پذیر استان حول صنایع بزرگ نفت، گاز، پتروشیمی و فولاد، کشاورزی و منطقه مرزی، بنادر و ترانزیت باشد با توجه به وجود رکود، دو دسته کسب و کار ( صنایع بزرگ نفت و گاز و بنادر و ترانزیت) با رکود مواجه بوده اند و برآیند این دو ، افزایش نرخ بیکاری استان را همراه داشته است.
این کارشناس اقتصادی ایجاد اشتغال در سطح استان را با چالش های مهمی رو به رو دانست و افزود: 45 درصد اشتغال مربوط به اشتغال غیر رسمی است که همه ی این نوع اشتغال به طور دقیق در آمارها قابل محاسبه نیست و نرخ بیکاری را بالا برآورد می سازد. همچنین صنایع بزرگ نفت و گاز، پتروشیمی و فولاد پیوندهای پسین و پیشین خوبی با سایر بخش های اقتصادی استان برقرار نکردهاند، این بخش ها معمولا تولید مواد خام می کنند و ایجاد ارزش افزوده آنها در خارج کشور یا استانهای دیگر صورت می گیرد و عمده تقاضای واسطه خود را نیز از سایر استانها می گیرند.
عضو هیات علمی گروه اقتصاد دانشگاه چمران ادامه داد: کسب و کار حول صنایع بزرگ نفت و گاز و پتروشیمی ها مبتنی بر فعالیت جمعی نبوده و علاوه بر بکار نگرفتن نیروهای بومی موجب مخاطرات محیط زیستی، مکیدن منابع و آلودگی آب و هوای استان شده است. باید توجه داشت که حضور جمعی بنگاه های بومی برای گرفتن پروژه های این دست بسیار مهم است، چرا که به تنهایی توانایی انجام آنها را ندارند. تصمیمات راجع به این نوع صنایع بزرگ به صورت ملی و در مرکز و نامتناسب با شرایط منطقه گرفته میشود و شرایط مناقصه ها غیر شفاف و استخدام ها بر حسب شایسته سالاری نیست.
این اقتصاد دان بیان کرد: رسوب سرمایه در خوزستان پایین است و این استان برای سرمایه گذاران به چشم سرمایه اندوزی و بستن بار و بنه دیده می شود و با انباشت سرمایه در یک مرحله، آن سرمایه به استانهای با شرایط مناسب تر انتقال می یابد. با سرمایه گذاری در کسب و کارهای صنایع سرمایه بر استان هم ایجاد اشتغال مطلوب صورت نمی گیرد.
اندایش افزود: وجود درصد بالای افراد شاغل و جویای کار کم سواد، غیر ماهر و نامتناسب با محور های کسب و کار نمی تواند تعادل را در بازار کار استان برقرار نماید، تولید کنندگان نیز منفرد و غیر جمع بوده و رابطه پایدار بین تولید کنندگان جزء و بازار وجود ندارد. خدمات توسعه و به روز رسانی کسب و کار مرتبط با بخش های اقتصادی رقابت پذیر وجود ندارد و بسیاری از کسب و کارها دارای مزیت رقابتی نیستند و حول این محور شکل نگرفته اند، اگر حرفه ای مزیت رقابتی نداشته باشد از صحنه خارج می شود.
این کارشناس مسائل اقتصادی در خصوص همجواری استان با کشورهای دیگر، گفت: از مزیت وجود مرز زمینی با عراق و مرز آبی با سایر کشورهای حوزه حاشیه خلیج فارس استفاده بهینه نبردهایم. در حالی که وجود این مرزها می توانست خوزستان را محور ترانزیت کشور و یا حتی کشورهای دیگر قرار دهد، برای بهرمندی از این مزایاها این استان باید وارد شبکه های منطقه ای و بین المللی شود.
وی بیان کرد: وضعیت زیرساخت، هماهنگی نهادها و دستگاهها و وضعیت ارائهدهندگان خدمات توسعه کسب وکار، آموزش و مهارت در منطقه متناسب با سیستم کسب وکار رقابت پذیر نبوده است و فضای کسب و کار استان حتی در سطح کشور نیز جایگاه مطلوبی ندارد. حال با چنین چالش هایی باید این نکته مهم را مد نظر داشت که ایجاد اشتغال باید بر مبنای مزیت رقابتی مشاغل باشد. توجه و توسعه سیستم کسب و کار مشاغلی که مزیت رقابتی دارند می تواند هم در ایجاد ارزش افزوده و هم اشتغال جدید نقش مهمی ایفا کند.
عضو هیات علمی گروه اقتصاد دانشگاه چمران ادامه داد: توجه به زنجیره ارزش یک کسب و کار و تکمیل زنجیره ارزش آنها با فراهم سازی پشتیبانها و زیرساخت ها مهمترین مساله در سود ده کردن و رقابت پذیری و به تبع آن ایجاد اشتغال پایدار میباشد. تا زمانی که کسب و کاری نتواند مزیت رقابتی داشته باشد و زنجیره ارزش آن تکمیل نشود و به اصطلاح سیستم کسب و کار آن توسعه نیابد نمی تواند ایجاد شغل پایدار و مطمئن کند. این مهم در جلسات شورای اشتغال با مکانیسم و فرایند های دولتی و با مداخلات بیرونی و یک طرفه در سیستم کسب و کارها و نسخه پیچیدن به این سبک برای آنها، میسر نیست.
اندایش در خصوص راه حل اشتغال جمعیت کم سواد استان گفت: با تکمیل زنجیره ارزش و توسعه سیستم کسب و کارهای رقابتی در حوزه کشاورزی، بنادر و ترانزیت می توان مشکل بیکاری جمعیت کم سواد استان را حل کرد. نکته حائز اهمیت این است که تا دو سال پیش مشکل اشتغال استان، آمار بالای بیکاری جمعیت کم سواد بوده که هنوز پابرجاست، امروزه بیکاری فارغ التحصیلان دانشگاهی هم به آن اضافه شده است.
این کارشناس اقتصادی در زمینه اشتغال جمعیت تحصیل کرده بیان کرد: جمعیت تحصیل کرده (که غالبا غیر ماهر هستند و بنگاهها باید در این زمینه مهارت را به آنها یاد دهند) باید در بنگاههای صنعتی و خدماتی مبتنی بر دانش جذب شوند، صنایع پایین دست صنایع مادر استان و خدمات وابسته به آنها کسب و کارهای متناسب با جمعیت تحصیل کرده هستند.
اندایش با طرح سوال، با کسب و کارهای موجود به چه صورت می توان شغل ایجاد نمود؟ گفت: توسعه سیستم کسب و کار مبتنی بر تکمیل زنجیره ارزش یکی از روش های مطلوب است، زنجیره ارزش یک کسب و کار شامل تأمین، طراحی، تولید و فرآوری، بازاریابی و فروش تا مصرف می شود. ارزش هایی که خارج از حلقه تولید و فرآوری در این زنجیره ایجاد می شود بسیار بیشتر از مرحله تولید کالا یا خدمت است. اگر رفتار بازیگران، نهادها و فرایندهای موجود طوری بهسازی شود که حداکثر ارزش در یک کسب و کار شکل گیرد به تبع آن اشتغال نیز افزایش می یابد.
وی در پایان گفت: در توسعه سیستم کسب و کار غیر از بهسازی زنجیره ارزش به فضای کسب و کار و قواعد (قوانین و مقررات، استانداردها، قواعد غیر رسمی، هنجارها و نرم ها)، به کارکردهای پشتیبان هم (زیرساخت، تحقیق و توسعه، مهارت، هماهنگی و ...)، توجه ویژه می شود. این مهم مورد توجه دکتر منصوری معاونت اشتغال و کارآفرینی وزارت تعاون کار و رفاه اجتماعی قرار گرفته و امیدواریم که به زودی بتوانند در کشور و خصوصا استان آن را اجرا نمایند.