سفر ظریف به آفریقا؛ اهمیت اقتصادی - سیاسی

 سفر  ظریف سومين سفر ايشان به آفريقا در ٤ سال گذشته بود. اولين سفر در بهمن ٩٣ به ٤ كشور شرق آفريقا انجام شد و دومين سفر خرداد ٩٥ به ٤ كشور غرب آفريقا انجام شد.

 محمد آقاجعفری مدیر کل آفریقا وزارت امور خارجه در گفتگو با خبرنگاران گفت: اين سفر به سه كشور آفريقاي جنوبي، اوگاندا و نيجر در سه منطقه جنوب، شرق و غرب آفريقا انجام شد و اميدواريم با توجه به نتايج خوب اين سفر بتوانيم سفرهاي ديگري را در مناطق مختلف آفريقا نيز برنامه ريزي كرده و اين روند را ادامه دهيم.

اقتصادي

آقاجعفری ادامه داد: آفريقا بعد از پيروزي انقلاب اسلامي همواره از جايگاه ويژه‌اي در سياست خارجي جمهوري اسلامي ايران برخوردار بوده است. در عين حال اين سفر دارای يكسري ويژگي‌هاي خاص و شرايطي ويژه است كه آن را نسبت به دو سفر قبلي متمايز كرده است. اولا در سال اقتصاد مقاومتي، توليد و اشتغال قرار داريم، تكالیف و ماموريت هايی در اين چارچوب براي وزارت خارجه تعریف شده كه محورهاي اصلي آن در دو حوزه افزايش صادرات كالاها و صدور خدمات فني مهندسي است.

نكته دوم اينكه آقاي روحاني رئيس جمهور کشورمان در برنامه‌ دولت دوازدهم توسعه روابط اقتصادي با كشورهاي جهان را به عنوان اولويت اول در سياست خارجي دولت مطرح کرده اند و نکته سوم اینکه وزير خارجه ديپلماسي اقتصادي را بعنوان يكي از دو ابر اولويت برنامه‌هاي خودشان در دولت جديد اعلام كرده اند. با توجه به اين سه ويژگي و با مطالعه و همكاري دو بخش سياسي و اقتصادي وزارت خارجه و با همكاري سازمان توسعه تجارت و اتاق بازرگاني يك هيات اقتصادي بسيار قوي شامل مجموعه‌اي از شركت‌هاي بزرگ دولتي و بخش خصوصي در يك طيف گسترده از توانمندي هاي كشورمان در حوزه هاي مختلف از فناوري هاي نو، جهاد دانشگاهي، بنياد مستضعفان و نفت و گاز و پتروشيمي و خودرو سازي تا صنايع غذايي و لوازم منزل متناسب با ظرفيت هاي كشورهاي هدف تنظيم و در این سفر وزير خارجه را همراهی کردند. براي اين مجموعه در هر سه كشور مجمع تجاري با حضور تجار و فعالان اقتصادي اين كشورها برگزار شد و با توجه به توافقات انجام شده و رضايتمندي هيات اقتصادي به نظر مي‌رسد كه در اين زمينه تاحد زيادي به اهداف اين سفر دست يافتيم.

در بخش اقتصادی یکی از موانعی که بر سر راه توسعه روابط ایران و آفريقا قرار دارد عدم شناخت دو طرف نسبت به يكديگر است. لذا برگزاری نشست هاي تجاري اينگونه اگرچه كوتاه و يك روزه است اما مي تواند موجب شناخت دو طرف از توانمندی‌ها و ظرفيت هاي يكديگر و ايجاد ارتباط مستقيم و بدون واسطه تجار و فعالان اقتصادي با طرف هاي ذيربط گردد كه نفس اين موضوع گام بسيار مهمي است به خصوص آنكه برخي از اين شركتهاي بزرك بخصوص در حوزه فناوري هاي نو و شركت هاي دانش بنيان براي اولين بار در اين قاره بزرگ حضور داشتند و بسيار نيز مورد توجه طرفهاي آفريقايي قرار گرفتند. البته در هر حوزه اي چنانچه اين نشست ها منحر به قرارداد و توافقاتي نيز بشود موفقيت آن دوچندان خواهد بود .

علاوه بر این، در آفريقاي جنوبي سيزدهمين نشست كمیسیون مشترك دوركشور برگزار و زمينه‌هاي مختلف همكاري بررسي شد.

در اوگاندا يك بيمارستان كه با مشاركت بخش خصوصي كشورمان راه اندازي شده با حضور رئيس جمهور و تعدادي از وزراي دولت اوگاندا از جمله وزراي خارجه، كشور، بهداشت ، محيط زيست و نيز وزير خارجه كشورمان افتتاح شد. زمين بيمارستان را دولت اوگاندا اختصاص داده بيمارستان از محل كمك هاي توسعه اي و با مشاركت بخش خصوصي ايران احداث، تجهيز و راه اندازي شده است. از مصالح ساختماني تا كار احداث ساختمان و نيز كليه تجهيزات بيمارستاني و پزشكي وهمچنين داروهاي بيمارستان ايراني و توليد جمهوري اسلامي ايران است.

بخش خصوصي علاوه بر تجيهز بيمارستان، مديريت اين مركز را برعهده گرفته است ضمن آنكه تعدادي از پزشكان ايراني نيز در اين بيمارستان مشغول به كار شده اند. در واقع يك كار چند وجهي فرهنگي، بهداشتي، اقتصادي و با تاثيرگذاري سياسي انجام شده است. در مجموع در اين پروژه حدود چهار ميليون دلار اعم از صادرات مصالح ساختماني، صدور خدمات فني و مهندسي و صادرات تجهيزات پزشكي و دارو از كشورمان به اوگاندا انجام شده است كه بخش اعظم آن از محل سرمايه گذاري بخش خصوصي است و با توجه به اينكه داير كردن اين مركز درماني كمك به توسعه اوگاندا نيز محسوب مي شود در واقع يك الگوي همكاري برد- برد در آفريقا محسوب مي شود و مي تواند الگوي مناسبي براي تعميم آن به ساير كشورهاي آفريقايي و در نتيجه گسترش حضور بخش خصوصي و بطور كلي جامعه ايراني در آفريقا و تبليغ ومعرفي كالاها و تجهيزات پزشكي، بيمارستاني و دارويي كشورمان در اين قاره باشد.

 سياسي

در هر سه کشور با روسای جمهور و وزراي خارجه ملاقاتهاي بسيار خوب و مفيدي انجام شد. در نیجر علاوه بر آن با نخست‌وزیر نيز دیدار شد. موضوعات مختلف دوجانبه، منطقه‌ای و بین‌المللی مورد گفت‌وگو قرار گرفت. در اغلب موضوعات و مواضع یا اشتراک نظر داشتیم یا نظراتمان بسیار نزدیک بود. بخصوص در زمینه مبارزه با تروریسم و افراط گری که از تهدیدات اساسی دنياي امروز است و هيچ حد و مرزي نيز نمي شناسد، به ويژه با توجه به تهديداتي كه در اين زمينه متوجه كشورهاي آفريقايي است، با عنايت به تجارب ارزشمند كشورمان، گفتگوهاي بسيار مثبتي در خصوص چگونگي همكاري در اين حوزه از جمله در بخش‌های مختلف آموزشی، فرهنگی، اقتصادی و نيز امنیتی با هر سه كشور انجام شد.

همچنين استمرار و تقويت همكاري ها با هر سه كشور در مجامع و سازمان هاي منطقه اي و بين المللي از جمله محورهاي گفتگوي وزير امور خارجه كشورمان با مقامات اين كشورها بود. 

در بحث دوجانبه هم گفت‌وگوهایی بسيار خوبي در همه زمينه ها انجام شد.

اين سفر به لحاظ زماني در شرايط مناسبي انجام شد ما در مذاکرات آقاي ظريف با مقامات هر سه كشور، به خوبی شاهد ارتقاي جایگاه بین‌المللی ایران و خرسندي و نيز احترام شايان توجه اين كشورها به اين جايگاه بوديم. در ملاقات‌هایی که صورت گرفت بدون استثنا تلاشها و نقش مثبت ايران در عرصه منطقه‌ای و بین‌المللی را مورد تقدیر قرار دادند و از وفای به عهد و اجرای تعهدات ایران در برجام حمایت و قدردانی کردند و بر ضرورت اجراي تعهدات همه طرفها تاكيد داشتند

در روابط دوجانبه بخصوص در زمينه روابط و همكاري هاي اقتصادي گفتگوهاي بسيار خوبي انجام شد.

در مجموع سفر بسیار مثبتی بود و توافقات خوبي نيز انجام گرفت. آنچه مهمتر از توافقات اين سفر و نيز سفرهاي قبلي است، پیگیری اجرای توافقات است كه منجر به پيشرفت و گسترش عملي مناسبات و همكاري ها مي گردد. ساز و كاري را در وزارت خارجه با همكاري سازمان توسعه تجارت و اتاق بازرگاني در اين خصوص تعریف کردیم که به صورت مستمر و پيوسته اجراي این توافقات بخصوص با هيات اقتصادي همراه وزير را رصد کرده و پیگیری کنیم.

اهميت آفريقا

آفریقا قاره‌ای است با 1.2 میلیارد جمعیت و بازاری بزرگ با رشد اقتصادی 5 درصدی است. باید تلاش کنیم سهم خود را از بازار آفریقا به دست آوريم. اگر در چارچوب سياست مقاومتی،به دنبال رونق اقتصادي و افزايش توليد و اشتغال هستيم در حوزه خارجي، قاره آفريقا مستعد ترين منطقه اي است که می‌تواند در این زمینه جهش ايجاد كند.

آفریقا بازار بسيار گسترده با حجم بيش از يك هزار ميليارد دلار است كه ما سهم بسيار ناچيزي از آن را در اختيار داريم كه ميزان آن به يك ميليارد دلار نيز نمي رسد. 

در عين حال و اگر چه همه قدرتهاي بزرگ و رقبا مدتهاست در اين عرصه حضور گسترده و قوي دارند ولی همچنان در برخي حوزه ها بكر و داراي ظرفيت هاي گسترده است. وي با ابراز تاسف از غفلت هايي كه طي چند دهه گذشته نسبت به روابط اقتصادي قوي با آفريقا شده افزود: كار جدي با آفريقا نياز به يك عزم ملي و ورود جدي همه نهادها و سازمانهاي ذيربط كشور در اين روند دارد. وي با تاكيد بر اينكه حضور افتصادی ما در آفريقا یک معادله برد - برد است گفت ما مي توانيم با توجه به توانمندي ها و پيشرفتهاي بسيار عظيم علمي ، صنعتي و فناوري در سالهاي اخير و پيشينه مثبت كشورمان در حمايت از استقلال طلبي و مبارزات آراديخواهانه مردم آفريقا يك شریک قابل اعتماد براي كشورهاي اين قاره باشيم و از سوي ديگر با استفاده از ظرفیت‌هاي آفریقا در جهت رونق اقتصادي و توسعه کشورمان بخوبي استفاده کنیم.

وی درباره سفر رئیس جمهور به آفریقا عنوان کرد كه سفر رئيس جمهور به چند كشور آفريقايي در دستور كار روابط با اين قاره قرار دارد . اين سفر قرار بود اسفند ماه سال گذشته به آفريقاي انجام شود كه به امسال موكول شده است واميدواريم در فرصت مناسبي قبل از پايان سال انجام شود. 

آقاجعفري در ادامه گفت: برگزاري كميسيون مشترك با كشورهايي كه مي تواند مقصد احتمالي سفر رئيس جمهور محترم باشد پيش بيني شده و اين نشست ها در واقع به نوعي تمهيد سفر رئيس جمهور نيز محسوب مي گردد و برنامه ريزي آن انجام شده است.

وی درباره بحث عضویت ایران در بریکس عنوان کرد: بریکس مشتمل بر 5 قدرت‌ نوظهور اقتصادی جهان است. در گفت‌وگوهای انجام شده در سفر سال گذشته رئیس جمهور آفریقای جنوبی به تهران اين موضوع از سوي رئيس جمهور آفريقاي جنوبي مطرح شد و ما نيز از همكاري و حضور در بريكس استقبال كرديم. پیوستن به این مجموعه نیازمند رایزنی‌های بیشتر با ساير اعضا و روندي است كه مي بايست طي شود هنوز ابتدای راه هستيم و باید در این زمینه تلاش و پيگيري شود.

آقاجعفری خاطرنشان کرد: در اين زمينه با سایر کشورهاي دوست در بريكس نيز درحال رايزني و همفکری هستيم.

مدیرکل آفریقای وزارت خارجه در خصوص برخي تحلیل‌های مطرح شده در خصوص سفر ظریف به این سه کشور و تلاش برای افزایش مراودات با آفریقا به خاطر اینکه اگر برجام به هم بخورد جایگزینی داشته باشیم، عنوان کرد: ما سياست ثابتي نسبت به توسعه روابط با آفريقا داريم و اين سياست در چهار دهه گذشته ثابت بوده و تابع شرايط نبوده است. ضمن اينكه این سومین سفر دوره اي آقای ظریف است و موضوع جدیدی نیست. توسعه روابط با آفریقا يك اولويت اساسي در سياست خارجي مااست.

وی درباره تسهیل صدور روادید برای ارتقای روابط که عنصر مهمی در مراودات تجاري و اقتصادي با آفريقاي جنوبي است، گفت: این موضوع و ساير موضوعات كنسولي در نشست کمیسیون مشترک با حضور نماینده بخش کنسولی وزارت خارجه با مسئولين آفريقاي جنوبي مورد بررسي قرار گرفت و گفتكو هاي ثمر بخشي انحام شد. دو طرف توافق كردند نشست هاي منظم و دوره‌ای كنسولي داشته باشند. موضوع تسهیلات روادید یکی از موضوعات اصلي گفتگوهاي كنسولي بود و توافقات خوبي نيز در اين زمينه به عمل آمد.

آقاجعفری ادامه داد: علاوه بر موضوع رواديد كه از ملزومات گسترش روابط اقتصادي دو كشور است ، موضوع حمل و نقل نيز با خصور مديرعامل سازمان كشتيراني در دستور كار كميسيون مشترك بود همچنين ايجاد خط مستقيم هوايي ميان دو كسور نيز از جمله موضوعات نشست كميسيون مسترك بود كه پيشرفت هاي خوبي در همه زمينه ها ايجاد شد. براي رسيدن به ميزان حجم دوميليارد دلاري مبادلات تحاري و اقتصادي با آفريقاي جنوبي كه در سفر سال قبل رئيس جمهور اين كشور به تهران مورد توافق روساي جمهور دو كشور قرار گرفت بايد سرعت بيشتري به اجرایي كردن توافقات بخصوص در حوزه هاي كليدي مانند همكاري هاي بانكي و حمل و نقل بدهيم و در اين خصوص با طرف آفريقاي جنوبي اتفاق نظر داريم.

مدیرکل آفریقای وزارت خارجه در پاسخ به سوالي در خصوص واكنش آمريكايي ها به سفرهاي وزير خارجه كشورمان به مناطق مختلف جهان و اينكه آنها به سرعت خود را به اين مناطق مي رسانند گفت اولاً آمريكا در هيچ زماني اينگونه در جامعه جهاني منزوي نبوده است. نزديكترين متحدين سنتي غربي آمريكا نيز نمي توانند در كنار ترامپ بايستند ثانياً ما بدون توجه به اين مسائل و براساس منافع و مصالح مشترکی که با کشورهاي جهان داریم روابط و همكاري هاي خود را با اين كشورها تعريف و تنظيم مي كنيم. وي افزود رابطه ما با آفریقا رابطه جدیدی نیست با اکثر این کشورها سابقه روابط بیش از ٣٠ و ٤٠ ساله داریم. وي در عين حال افزود: تقویت پیوندهای اقتصادی با کشورها بخصوص كشورهاي آفریقایی مي تواند میزان تاثیرگذاری دیگران در روابط ما را کاهش می‌دهد. آقاجعفري افزود: رابطه اقتصادی قوی رابطه سیاسی پایداری را ايجاد و به سایر ابعاد روابط نيز کمک کند و اين موضوع به صورت جدي در دستور كار روابط با كشورهاي آفريقايي قرار داشته و طي دو سال اخير و پس از لغو تحريم ها در اين زمينه پيشرفت هاي بسيار خوبي با اغلب كشورهاي آفريقايي بوجود آمده و با برخي كشورها حجم روابط ما طي يك سال گذشته ١٠٠ ٪؜ افزايش يافته است و حتي به ميزان بيش از دوره قبل از تحريم ها نيز رسيده است

آقاجعفري در مورد برنامه هاي آينده با كشورهاي حوزه آفريقا گفت برگزاري نشست هاي كميسيون مشترك با تعدادي از كشورها در غرب و شرق آفريقا طي سه ماه آينده برنامه ريزي شده و بموقع انجام خواهد شد.