آنالیز گفت‌وگوی رشیدپور با رییس‌جمهور

یک مدرس ارتباطات درباره‌ گفت‌وگوی رییس‌جمهور با اجرای رضا رشیدپور اظهار کرد: گفت‌وگوی دوشنبه شب با رییس‌جمهور یک گفت‌وگوی چالشی‌نما بود. برنامه‌های چالشی گاهی چالش‌های واقعی هستند و گاه چالش‌نما؛ به نظرم حجم بیشتری از این گفت‌وگوی تلویزیونی چالش‌نمایی بود. او در عین حال اینگونه مطرح کرد که خیلی نمی‌خواهد به این برنامه نگاه انتقادی داشته باشد چراکه روند رو به رشدی را در آن می بیند.

محمدرضا خوشرو ـ کارشناس رسانه ـ در گفت‌وگو با ایسنا درباره تجربه‌ای که از گفت‌وگوی شامگاه دوشنبه رییس جمهور با رضا رشیدپور به دست آمد، مطرح کرد: دو ارزیابی در این اتفاق وجود دارد؛ اینکه پیش از این، این گفت‌وگوها جذابیتی نداشتند و میل و رغبتی که مخاطب آن‌ها را تماشا کند. ضمن اینکه دستاورد و پیامی را هم دریافت نمی‌کردند. در نتیجه‌ی سوالات، ابهامات و چالش‌هایی برای مخاطبان به وجود می‌آمد و به سوالات کلیشه‌ای، پاسخی داده نمی‌شد.

تلاش برای اصلاح گفت‌وگوها

خوشرو با بیان اینکه گفت‌وگوی اخیر به سمت اصلاح پیش رفت، اظهار کرد: به نظر می‌رسد هم تیم رسانه‌ای رییس جمهور و هم سازمان صداوسیما به این سمت می‌روند که کار را اصلاح کنند. فشارهایی که از قبل از سوی جامعه کارشناسی حوزه ارتباطات رسانه و حوزه افکار عمومی به بدنه دولت برای جلوگیری از اینگونه گفت‌وگوهای بدون نتیجه وارد می‌شد، باعث شده که روند رو به اصلاح شروع شود و خیلی واضح می‌توان این روند را مشاهده کرد.

وی درباره انتخاب رشیدپور به عنوان مجری گفت‌وگو با رییس جمهور اظهار کرد: نمی‌توانم بگویم انتخاب رشیدپور انتخاب درستی بود، اما انتخاب جالبی بود. به جهت اینکه یکی از آن دو هدف حداقل برآورده شد؛ اینکه حداقل برای مخاطب جذابیت داشت که برنامه را نگاه کند. منتهی از نظر اقناعی اینکه پاسخ‌های دقیق از رییس‌جمهور دریافت کند قابل قبول نبود. مخاطبی که رییس جمهورش را انتخاب کرده و یا آن‌هایی که انتخاب نکردند از رییس جمهور توقع دارند که به ابهاماتشان در حوزه مسائل مختلف وجود دارد، پاسخ داده شود. اتفاقی که افتاد این بود که آن جذابیت در برنامه ایجاد شد. اما باز هم همچنان با یک گفت‌وگوی درست و چالشی با رییس‌جمهور به جهت اقناع مخاطب فاصله داریم. اما تا حدودی جذابیت ایجاد شده است.

جذابیت‌هایی ناشی که از بی‌حرفه‌ای‌گری

این مدرس رسانه سپس یادآور شد: البته جذابیت هم گاهی اوقات از بی‌حرفه‌ای‌گری نشأت می‌گیرد. در یک گفت‌وگوی استاندارد با یک شخصیت محوری مملکت مجری صرفا نباید خودش را از مردم و یکی از مردم بداند. باید خودش کار حرفه‌ای خودش را در قالب این نمایندگی از مردم انجام بدهد. مشکلی که در این گفت‌وگو داشتیم این بود که آقای مجری در این گفت‌وگو بیشتر خودش را یکی از مردم معرفی می‌کرد که در یک هماهنگی با تیم رییس‌جمهور و سوالاتی که تنظیم شده است، گاهی هم با انقولت‌هایی که می‌آورد، به دنبال این بود که مصاحبه را متفاوت جلوه دهد. مجری می‌خواست مردمی بودن را نشان بدهد، لکن خبرنگار حرفه‌ای قرار نیست از رییس‌جمهور قول بگیرد. مرتب جسارت کند و قول بگیرد. این رفتار غیرحرفه‌ای است. خبرنگار حرفه‌ای که بخواهد فایده‌ای به مردم برساند، باید سوال و چالش جدی داشته باشد و سوال حرفه‌ای کند تا نتیجه را مخاطب خودش دریافت کند. اینکه رییس‌جمهور می‌تواند پایبند به نکته‌ای بماند که در چالش با مجری به آن می‌رسد، از طریق مخاطب قابل دریافت است، نه اینکه به کلام آقای مجری این اتفاق بیفتد که "قول می‌دهید" یا "مردم می‌توانند منتظر فلان اتفاق باشند" و ...؛ این نوع بیان فایده و اثرگذاری ندارد و گویا که یک فرد عام نشسته و با رییس جمهور صحبت می‌کند. این رفتار، رفتار یک فرد عادی است. در حالی که خبرنگار دقیق باید یک چالش جدی ایجاد کند و قول‌های رئیس جمهور را به چالش بکشد.

گفت‌گویی که بار اقناعی نداشت

خوشرو در بخش دیگری از این گفت‌وگو با اعتقاد بر اینکه روند گفت‌وگوی شامگاه گذشته رییس جمهور روند خوبی بوده است، در عین حال گفت: علیرغم اینکه رسانه‌ها انتقادات سازنده‌ای هم درباره این گفت‌وگو مطرح کردند، اتفاق خوبی است که عموما از آن استقبال کردند. هر چند بار اقناعی این گفت‌وگو برای مخاطب پرچالش، پرمسأله با مسائل اجرایی کشور خیلی بار کمی بود اما این گفت‌وگو از منظر جذابیت، بهتر و قابل دیدن بود. امیدواریم رسانه به سمت حرفه‌ای‌تر شدن برود برای اینکه بشود یک گفت‌وگوی واقعا استاندارد داشت و مردم هم واقعا حس کنند رییس جمهور پاسخگو است.

وی درباره اینکه حضور مجریان مردمی در گفت‌وگو با شخصیت مهمی همچون رییس جمهور تا چه میزان می‌تواند اثرگذار باشد؟ اظهار کرد: هر چند که این امر بدیهی است و این اتفاق می‌افتد که مجریان تاک‌شوهای غیرسیاسی، تاک‌شوی سیاسی بهتری داشته باشند، اما آقای رشیدپور هم متأثر از حضور در کنار رییس جمهور بود و این آمادگی ذهنی و فکری را به اندازه کافی نداشت. البته به هر حال بار اول بود و نمی‌توان چندان خرده گرفت. آقای مجری آن رودربایستی‌هایی که باید با رییس‌جمهور داشته باشد را پیدا کرده بود، هر چند که می‌خواست بگوید رودربایستی ندارم و جسارت می‌کنم و اهل جسارت هستم. حال جدای از آن فضای طنزی که درباره ظواهر چالش بود.

استفاده از چالش‌ مثبت، چالش‌نمایی و تکنیک‌های عملیات روانی

خوشرو گفت: اگر بخواهم انتقاد کنم وارد بحث تکنیک‌های عملیات روانی در فضای رسانه‌ای می‌شوم.  یکی از تکنیک‌ها این است که در این گفت‌وگوها یک سری سوال‌هایی مطرح می‌شود به خاطر اینکه صرفا جواب‌هایش مطرح شود که به آن چالش مثبت می‌گویند. به ظاهر چالش است ولیکن قصدشان چالش نیست. اینکه شما بگویی ۳۰ میلیون نفر در جریان موسسات مالی اعتباری غیرمعتبر ضرر دیده‌اند و رییس جمهور آن را تقلیل بدهد، این‌ها همه عملیات روانی است که رییس جمهور بگوید نه این میزان دو میلیون بیشتر نیست و مردم هم بگویند چقدر خوب که کم است. هم آقای رشیدپور و هم تیم رسانه‌ای دولت به اندازه‌ کافی این‌کاره هستند که از این تکنیک استفاده کنند. آقای رشیدپور حتی این عدد را می‌توانست از سرچ‌های اینترنتی پیدا کند؛ بنابراین با این دید تصمیم نگرفته این سوال را از رییس جمهور بپرسد. این‌ها کار تیم رسانه‌ای دولت است که تلاش خودش را در این زمینه داشته‌اند. معمولا رسانه ملی هم در این گونه موارد با روسای دولت همراهی می‌کند. حال چون بودجه‌هایش گرفتار دولت‌هاست سعی می‌کند خیلی در گفت‌وگوهای رییس جمهور دخالت نکند و چالش‌ها را بیشتر برای وزیران بگذارد.

وی با اشاره به عملکرد تیم رسانه‌ای دولت در قبال این گفت‌و گوهای مهم اظهار کرد: نکته‌ای که وجود دارد این است که تیم رسانه‌ای دولت باید کمی متوجه این باشد که سواد رسانه‌ای مردم بالا رفته است. عده‌ای هستند که این تکنیک‌ها را متوجه شوند و حتی می‌توانند اظهارنظرهایی را در فضای مجازی داشته باشند تا قشر متوسط هم از این سواد رسانه‌ای برخوردار باشند. بنابراین راهکار اصلی در این حوزه‌ها این است که چالش واقعی با مقام مسؤول صورت بگیرد و اتفاقا این پیشنهاد را هم می‌کنیم که ما اینجا فقط نمی‌خواهیم یقه‌ رییس جمهور را به عنوان مقام مسؤول بگیریم. هر سه سران قوه و نهادهای دیگر هم می‌توانند این چالش واقعی را داشته باشند. واقعا این هم به نفع رسانه است هم به نفع نهادی که به چالش کشیده می‌شود، هم به نفع مردم و حاکمیت.

ملاحظاتی که در گفت‌گوها سایه می‌اندازد

وی مطرح کرد: البته چالش‌هایی با وزرا از جمله معاون اول در تلویزیون می‌تواند اتفاق بیفتد، اما بالاتر از آن معمولا با مشکل روبه‌رو می‌شود و همیشه این ملاحظات سایه می‌اندازد و باعث می‌شود بخشی از این گفت‌وگو چالش‌نمایی، برخی از آن تکنیک‌های عملیات روانی و برخی تبدیل به جذابیت‌ ظاهری  شوند و این اتفاق کیفیت گفت‌وگو را پایین می‌آورد. نتیجه اصلی این می‌شود که اقناع پایین می‌آید. ممکن است مخاطبان بیشتری این برنامه را دیده باشند اما نمی‌توان گفت مخاطبان با این گفت‌وگو اقناع شدند.

خوشرو در پایان یادآور شد: گفت‌وگوهای رییس جمهور با مجریان پیش از این گفت‌وگو هم بیشتر ضدتبلیغ و به ضرر روسای جمهور بوده است، به این دلیل که نه جذابیت داشته و نه اقناع صورت گرفته است اما با همه انتقاداتی که نسبت به این گفت‌وگو دارم، روند کار را رو به رشد و اصلاح می‌دانم.