روزه داری در کتب الهی

محمد علی جدیدالاسلام

اشاره : ادیان الهی همه از یک منشاء و ریشه اند ، بنابراین در اصول و فرائض اختلافی ندارند . یکی از اشتراکات ادیان الهی ، همانا فریضه روزه داری است که در کتب الهی آیات آن بیان شده و مورد عمل قرار میگیرد .

در کتب الهی بویژه ادیان ابراهیمی حکم روزه داری نوشته شده است چنانکه می بینیم در کاملترین آن ها ( قرآن کریم ) آیات متعدد و رهگشایی در خصوص عمل به این فریضه مشاهده می شود . از آنجا که دسترسی به همه کتب الهی مقدور نبود و سخن به درازا میکشید ، در این سخن از آیات دو کتاب عظیم ( انجیل و قرآن کریم ) بهره میگیریم تا به باطن صیام و فلسفه روزه داری پی ببریم .

در انجیل آیات متعدد و بزرگی در خصوص روزه داری و تاکید بر اثر بخشی آن آمده است ، چنانکه بیان شده : حضرت یحیی ( ع ) حضرت عیسی ( ع ) را غسل تعمید م یداد ، عیسی ( ع ) بعد از تعمید فورا از آب بیرون می آید ، آنگاه آسمان گشوده شد و او روح خدا را دید که مانند کبوتری نازل شد و بسوی او می آمد ، صدایی از آسمان شنید که میگفت ، این پسر عزیز من است که از او خشنودم ، آنگاه روح خدا عیسی ( ع ) را به بیابان برد تا ابلیس او را در مقابل وسوسه امتحان کند ، عیسی ( ع ) چهل شبانه روز روزه گرفت و سرانجام گرسنه شد ، در آن وقت وسوسه کننده به او نزدیک شده و گفت اگر تو پسر خدا هستی بگو این سنگها نان شوند ، عیسی( ع ) در مقابل گفت : زندگی انسان فقط بسته به نان نیست ، بلکه به هر کلمه ای که خدا می فرماید (انجیل متی آیات 17 به بعد ) .

انبیاء به عنوان بزرگان عالم بشریت و برگزیدگان خداوند ، آگاه ترین مردم به احکام و علم الهی هستند که سبب عمل خالصانه آنها می شود ، چنانکه ثبت است ، انبیاء به دلیل فهم و درک عالمانه از حکم روزه ، همیشه در ساده زیستی و همنشینی با فقرا بوده اند . اگر نگاهی به سرگذشت انبیاء بیندازیم در تاریخ ثبت است که آنها هیچ ملک و ثروتی از خود به جا نگذاشته اند و سکه ای به اسم آنها ضرب نشده است ، چرا که آنها به دنیا به عنوان محل امتحان و آزمایش نگاه می کرده اند و آخرت را فدای چند روز زندگی دنیوی نمی کرده اند ، چنانکه آیه دیگر انجیل بیان فرموده : شخصی نزد حضرت عیسی ( ع ) آمد و گفت : ای آقا بر پسر من رحم کن ، او مصروع است و دچار حملات سختی می شود به طوریکه بارها خود را در آب و آتش انداخته است ، او را پیش شاگردان تو آوردم اما نتوانستند او را شفا دهند .

عیسی ( ع ) در جواب فرمود : مردم این زمان چقدر بی ایمان و منحرف اند ! تا کی به شما ؟ و تا کی شما را تحمل کنم ؟ او را پیش من بیاورید ، پس عیسی ( ع ) با تندی به دیو دستور داد تا از او خارج شود ، دیو او را ترک کرد و آن پسر در همان لحظه شفا یافت ، بعد از این واقعه شاگردان عیسی ( ع ) در خلوت آمدند و از ایشان پرسیدند ، چرا ما نتوانستیم آن دیو را بیرون کنیم ، عیسی ( ع ) جواب داد : چون ایمان شما کم است ، بدانید اگر به اندازه یک خردل ایمان داشته باشید ، می توانید به این کوه بگوئید که از اینجا منتقل شود و منتقل خواهد شد و هیچ چیز برای شما محال نبود ، لاکن این جنس ( دیو ) جز به دعا و روزه بیرون نمی رود . ( انجیل متی فصل 7 آیه 15 به بعد )

امام علی ( ع ) می فرماید : مسکین بی چیز فرستاده خداست ( حکمت 122 ) بنا بر کلام امام می باید افراد مسکین و نیازمند را توجه کنیم زیرا آنها بندگان خدایند و روزیشان بر خداست . اما از آنجا که خداوند به طور مستقیم و شخصاً نمی تواند روزی رسان بندگان نیازمند باشد ، راهکارهای را طراحی نموده اند که یکی از آنها روزه داری است تا افراد غنی ، نیازمندان را درک کنند و درک احساس تشنگی و گرسنگی ، یاری رسان بندگان خدا باشند .

بخواری منگر ای منعم ضعیفان و فقیران را

که صدر مسند عزت فقیر ره نشین دارد

قرآن کریم به عنوان آخرین کلام الهی و کاملترین دین در خصوص صیام و روزه داری آیات متعدد بیان فرموده که هرکدام در جای خویش باید مورد بررسی قرارگیرد . آیه کلیدی قرآن کریم که حکم روزه داری در ادیان الهی را تائید فرموده چنین است ، ( کتب علیکم الصیام کما کتب علی الذین من قبلکم لعلکم تتقون ، بقره 183 )

یعنی روزه داری بر شما نوشته شد چنانکه بر کسانی که قبل از شما بوده اند نیز نوشته شده بود ، بنابراین حکم روزه داری مخصوص مسلمانان نیست و سایر ادیان الهی روی آن تاکید نموده اند . برای درک بیشتر حکم روزه داری آیات قرآن کریم که در آنها کلمه صیام آمده ذکر می شوند .

(وَمَا كَانَ لِمُؤْمِنٍ أَن يَقْتُلَ مُؤْمِنًا إِلاَّ خَطَئًا وَمَن قَتَلَ مُؤْمِنًا خَطَئًا فَتَحْرِيرُ رَقَبَةٍ مُّؤْمِنَةٍ وَدِيَةٌ مُّسَلَّمَةٌ إِلَى أَهْلِهِ إِلاَّ أَن يَصَّدَّقُواْ فَإِن كَانَ مِن قَوْمٍ عَدُوٍّ لَّكُمْ وَهُوَ مْؤْمِنٌ فَتَحْرِيرُ رَقَبَةٍ مُّؤْمِنَةٍ وَإِن كَانَ مِن قَوْمٍ بَيْنَكُمْ وَبَيْنَهُمْ مِّيثَاقٌ فَدِيَةٌ مُّسَلَّمَةٌ إِلَى أَهْلِهِ وَتَحْرِيرُ رَقَبَةٍ مُّؤْمِنَةً فَمَن لَّمْ يَجِدْ فَصِيَامُ شَهْرَيْنِ مُتَتَابِعَيْنِ تَوْبَةً مِّنَ اللّهِ وَكَانَ اللّهُ عَلِيمًا حَكِيمًا ) ( نساء آیه 92 ) در این آیه بیان شده است کسی که نتواند دیه پرداخت کند باید دو ماه ، پی در پی روزه بگیرد .

(لاَ يُؤَاخِذُكُمُ اللّهُ بِاللَّغْوِ فِي أَيْمَانِكُمْ وَلَكِن يُؤَاخِذُكُم بِمَا عَقَّدتُّمُ الأَيْمَانَ فَكَفَّارَتُهُ إِطْعَامُ عَشَرَةِ مَسَاكِينَ مِنْ أَوْسَطِ مَا تُطْعِمُونَ أَهْلِيكُمْ أَوْ كِسْوَتُهُمْ أَوْ تَحْرِيرُ رَقَبَةٍ فَمَن لَّمْ يَجِدْ فَصِيَامُ ثَلاَثَةِ أَيَّامٍ ذَلِكَ كَفَّارَةُ أَيْمَانِكُمْ إِذَا حَلَفْتُمْ وَاحْفَظُواْ أَيْمَانَكُمْ كَذَلِكَ يُبَيِّنُ اللّهُ لَكُمْ آيَاتِهِ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ ) ( آیه 89 سوره مائده ) ، در این آیه بیان شده است ، کفاره شکستن سوگند ، دادن خوراک به ده نفر فقیر یا آ زاد کردن برده می باشد ، اگر کسی نتوانست باید سه روز روزه بگیرد .

(يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ لاَ تَقْتُلُواْ الصَّيْدَ وَأَنتُمْ حُرُمٌ وَمَن قَتَلَهُ مِنكُم مُّتَعَمِّدًا فَجَزَاء مِّثْلُ مَا قَتَلَ مِنَ النَّعَمِ يَحْكُمُ بِهِ ذَوَا عَدْلٍ مِّنكُمْ هَدْيًا بَالِغَ الْكَعْبَةِ أَوْ كَفَّارَةٌ طَعَامُ مَسَاكِينَ أَو عَدْلُ ذَلِكَ صِيَامًا لِّيَذُوقَ وَبَالَ أَمْرِهِ عَفَا اللّهُ عَمَّا سَلَف وَمَنْ عَادَ فَيَنتَقِمُ اللّهُ مِنْهُ وَاللّهُ عَزِيزٌ ذُو انْتِقَامٍ ) (مائده آیه 95 ) در این آیه بیان شده است ، کفاره کشتن صید در احرام ، برابر با آن شکار از چهار پایان حلال گوشت و دادن طعام به مسکین می باشد .

(وَالَّذِينَ يُظَاهِرُونَ مِن نِّسَائِهِمْ ثُمَّ يَعُودُونَ لِمَا قَالُوا فَتَحْرِيرُ رَقَبَةٍ مِّن قَبْلِ أَن يَتَمَاسَّا ذَلِكُمْ تُوعَظُونَ بِهِ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ فَمَن لَّمْ يَجِدْ فَصِيَامُ شَهْرَيْنِ مُتَتَابِعَيْنِ مِن قَبْلِ أَن يَتَمَاسَّا فَمَن لَّمْ يَسْتَطِعْ فَإِطْعَامُ سِتِّينَ مِسْكِينًا ذَلِكَ لِتُؤْمِنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ وَتِلْكَ حُدُودُ اللَّهِ وَلِلْكَافِرِينَ عَذَابٌ أَلِيمٌ ) ( سوره مجادله آیات 3 و 4 ) ، در این آیات بیان شده است که کفاره کناره گیری از همسر و رجوع مجدد ، باید یک بنده آزاد شود و اگر نتوانست ، باید 2 ماه روزه داری و اگر باز هم نتوانست ، باید 60 نفر مسکین را طعام دهد .

اگر با دقت به آیات الهی توجه کنیم ، یک مسئله در همه آیات پر رنگ تر به چشم می آید و آن روزه گرفتن است برای تقوای الهی که در آیات فوق به نظر میرسد ، تقوای الهی روزی رسانی به نیازمندان فقیر است . زیرا خداوند متکفل رزق و روزی بندگان خود است و این فریضه راهکاری برای تاُمین معاش نیازمندان که آبرو مندانه محقق می شود ، اگر درک شود