یکی از جشن های باستانی ما ایرانیان در طول تاريخ كه با آيين هايي نيز همراه بوده، جشن عید نوروز بوده است. از مهمترین آیین های نوروزی، گستردن خوان نوروزی است که مشهورترین آن «سفره هفت سین» است. اين جشن در دوره های مختلف تاريخي زندگانی اقوام ایرانی، نشانه آغاز سال جديد بوده است.

يعني جشن نوروز، نمادی از سالگرد بیداری طبیعت از خواب زمستانی است که به رستاخیز و حیات منتهی می شود. از نظر تاريخي در برخي از متون اعتقاد بر اين بوده است كه نوروز سالروز آفرینش جهان و انسان است و آن هم روزی است که در آن روز جمشید جم بر تخت نشست و خاصان را طلبید و رسم های نیکو گذاشت، و گفت: "خدای تعالی شما را خلق کرده است لذا باید به آب های پاکیزه تن را بشویید و غسل کنید و لباس نو و زيبا بپوشيد و به سجده و شکر خدا مشغول باشید و هر سال در این روز به همین دستور عمل كنيد".

بلحاظ تاريخي، تا چند دهه قبل منابعی قدیمي تر از ایام ساسانیان در باره نوروز وجود نداشت. با کشف بایگانی‌های دولتی اشکانیان، معلوم گردید که نوروز در دوران شاهنشاهی اشکانیان و ایامی قدیمي تر از ٢٠٠٠ سال پیش در آغاز فصل بهار بوده‌است. به عبارت ديگر، نوروز ميراثي دو هزار ساله براي ما ايرانيان است.

بنا براين عید نوروز برابر با اول فروردین ماه، جشن آغاز سال و یکی از کهن ترین جشن های به جا مانده از دوران باستان است. با اين توصيف، امروزه عید نوروز در ایران و کشورهای فارسی زبان آغاز سال نو محسوب می شود.

آداب و رسوم ما ايرانيان پيرامون نوروز عبارتند از: چهارشنبه سوري، خرید لباس برای عید نوروز، خانه تکانی قبل از عید نوروز، سفره هفت سین و ساعت تحویل سال، دید و بازدید عید نوروز و سیزده بدر.

از نگاه جامعه شناختي، کارکرد مثبت رسوم و سنت های اجتماعی نوروز به این معنی است که به تحکیم، وحدت، هماهنگی و رشد و توسعه کمک می کند و سبب دوام و پایداری جامعه می گردد. بطور خلاصه، مي توان گفت كه نوروز سابقه دیرینه ای دارد که با ابعاد دینی در جامعه ما ترکیب شده است. بنابراین نوروز نوعی سرمایه ملی، اجتماعی و مذهبی بي بديل براي ما ايرانيان است.

بر خلاف ایران كه نوروز به عنوان آغاز سال نو و فصل بهار به حساب می آید، در کشورهایی همچون تاجیکستان که تقویم خود را تغییر داده و تقویم میلادی را مبنا قرار داده اند، عيد نوروز برای آنها همزمان با سال جدید نیست. با اين حساب، كشور تاجيكستان امسال نوروز را مبناي گردشگري قرار داده و براي دوهفته در ايام نوروز مراسم و جشنهاي مفصلي برپا كرده و ميزبان گردشگران كشورهاي مختلف و از جمله ايران بوده است.

نوع نگاه و برخورد دوگانه اي كه ما در ايران نسبت به نوروز داريم و رويكرد اساسي كه در كشور تاجيكستان به مقوله نوروز شده است، اين خطر وجود دارد كه نوروز در آن كشور مصادره به مطلوب شود. نوروز براي ما ايرانيان سرمايه بي بديلي است كه كه با توجه به ريشه هاي تاريخي كهن آن و ابعاد مختلف فرهنگي، اجتماعي، سياسي و حتي اقتصادي و نقش يگانه اي كه تاكنون در وحدت و همدلي اقوام مختلف ايراني ايفا كرده است، نيازمند توجه جدي است.

بي توجهي اركان مختلف حكومت در ايران به نوروز و توجه جدي كشورهايي مانند تاجيكستان كه در حوزه تمدني ايران قرار دارند به نوروز، ممكن است به تدريج روند سلبي تمدني نوروز به ما ايرانيان و اثباتي آن به تاجيكستان را فراهم كند. اين امر را بايد به عنوان هشداري جدي به متوليان امر فرهنگ و ميراث و امور فرهنگي در كشور گوشزد كرد، بدان اميد كه گوش شنوايي وجود داشته باشد.