معاون دفتر صنایع دستی و هنرهای سنتی گفت: ما معتقدیم صنایع دستی و هنرهای سنتی می توانند حتی در همین دوران تحریم ها هم سفیران فرهنگی ما باشند.
پویا محمودیان، معاونت دفتر صنایع دستی و هنرهای سنتی سازمان صنایع دستی و گردشگری می گوید؛ این نخستین باری است که کشورمان در این جشنواره معتبر و وزین در اتحادیه اروپا شرکت کرده و این حضور بسیار حایز اهمیت است.ما معتقدیم صنایع دستی و هنرهای سنتی می توانند حتی در همین دوران تحریم ها هم سفیران فرهنگی ما باشند.
حضور ایران در یکی از مهمترین جشنوارههای جهانی در حوزه صنایع دستی اتفاقی است که این روزها توجهها را به سمت این حوزه جلب کرده است. به همین بهانه به سراغ دکتر پویا محمودیان، معاونت دفتر صنایع دستی و هنرهای سنتی سازمان صنایع دستی و گردشگری رفتیم؛ یکی از معدود مدیران ارشد زن در حوزه فرهنگ و هنر. با او از چیستی صنایع دستی، اهمیت حمایت از هنرمندان و صنعتگران حوزه و جایگاه صنایع دستی ایران در جهان گفتیم.
از حضور در جشنواره فاینکرفت فرانسه بگویید.
در راستای حمایت از صنایع دستی و هنرهای سنتی کشور و به جهت ترویج این هنرها و معرفی و شناساندن آثار دست هنرمندان و صنعتگران در سالی که سال رونق تولید نام گرفته و در مجموع، طبق یکی از ماموریتهای مهم معاونت صنایع دستی و هنرهای سنتی که حمایت از هنرمندان و صنعتگران و بسترسازی به جهت رونق صنایع دستی است، خودمان را متعهد دانستیم هنرمندانی را که در جشنواره فاین کرفت فرانسه با آثار خود حاضر هستند، حمایت کنیم.
این نخستینباری است که کشورمان در این جشنواره معتبر و وزین در اتحادیه اروپا شرکت کرده و این حضور برای ما بسیار حایز اهمیت است.
از همان ابتدا نامهنگاریها را شروع کردیم و در حال حاضر مشغول بستهبندی و ارسال بارها به فرودگاه پاریس هستیم. طبق برنامهریزیهایی که داشتیم رایزن محترم فرهنگی ما در پاریس به ما کمک خواهند کرد که هماهنگیهای لازم و ترخیص کالاها با سرعت و شکل مطلوبی انجام شود و در ورود کالاها به کشور فرانسه، حضور در نمایشگاه و سپس برگرداندن آنها به کشور به مشکلی برنخوریم. ما معتقدیم صنایع دستی و هنرهای سنتی میتوانند حتی در همین دوران تحریمها هم سفیران فرهنگی ما باشند.
امیدواریم این نمایشگاه بتواند درخور شأن هنرمندان ما برگزار شود و با خودش ارزآوری داشته باشد. کشور ایران در حوزه صنایع دستی از لحاظ تنوع رشتهها سومین کشور جهان است و اولین کشور جهان از لحاظ ثبت شهرها و روستاهای جهانی. از آنجایی که در این حوزه حرفهای زیادی برای گفتن داریم، این نمایشگاه میتواند گوشهای از عظمت هنر دست صنعتگران و هنرمندان ما باشد. اینجا باید از انجمن هنرمندان سفالگر هم تشکر کنم که یکی از رابطان اصلی در برگزاری این نمایشگاه هستند و توانستیم با کمک آنها این اتفاق را رقم بزنیم. در اینجا باید از همکاری و زحمات رایزن محترم فرهنگی در پاریس، تلاش سازمان فرهنگ و ارتباطات و سفارت جمهوری اسلامی ایران در پاریس تشکر کنم.
در روند ارتباط با برگزارکنندهها و ارسال آثار، تحریمها مشکلساز نشدند؟
راستش برایمان خیلی جالب بود که کشور فرانسه با افتخار از ما دعوت کرد و پذیرای آثار هنرمندان ما شد. اما تحریمها مشکلاتی برایمان داشت با این حال سعی کردیم تسلیم نشویم و بهترین راهها را برای حضور پیدا کنیم. برای مثال ابتدا قرار بود آثار هنرمندان ما با هواپیمایی ماهان ارسال بشوند اما بعد از اینکه پروازهای این شرکت هواپیمایی به فرانسه به جهت تحریمها متوقف شد دلسرد نشدیم و تدابیر دیگری اندیشیده شد که بار در وقت مقرر به نمایشگاه برسد. در هر صورت موانع و مشکلات همیشه هست اما آنچه برایمان اهمیت دارد این است که با وجود مشکلات و موانعی که وقت و زمان یا حتی هزینههای زیادی از ما میگیرد در بازارهای جهانی حضور داریم و صنایع دستیمان در همین دوران هم به خوبی در جهان دیده میشود.
این اولین حضور جدی صنایع دستی و هنرهای سنتی ایران در یک جشنواره معتبر بینالمللی است؟
ما هر ساله در جشنوارههای بینالمللی زیادی شرکت داریم اما این اولین حضور صنایع دستی و هنرهای سنتی ایران در نمایشگاه فاینکرفت فرانسه است.
رصد این قبیل جشنوارههای بینالمللی و حمایت از هنرمندان برای حضور در این رویدادها در سیاستهای معاونت صنایع دستی چه جایگاهی دارد؟
این موضوع جزو وظایف ما است؛ اینکه بتوانیم نمایشگاههای باقابلیت را شناسایی کنیم، به هنرمندان، تجار و بازرگانان کمک کنیم تا در این رویدادها حضور داشته باشند و حضورشان در جشنوارههای جهانی را تسهیل کنیم همواره جزو وظایف حمایتی معاونت صنایع دستی و هنرهای سنتی بوده است. امیدواریم در سال جدید با افزایش نفوذ در بازارهای بینالمللی و ایجاد بازارهای پایدار جهانی چه به جهت ارزآوری و چه به جهت اعتباری خود را نشان بدهیم و ترقی کنیم.
درباره حمایت از خود هنرمندان چطور؟ چه برنامههایی در این باره دارید؟
یکی از برنامهها همان بسترسازی و تسهیل حضور آنها در بازارهای جهانی و جشنوارههای مختلف بینالمللی به عنوان ویترینهای بازاریابی برای کالاهای هنری است. یکی دیگر از کارهایی که در تلاش برای تحقق آن هستیم ایجاد مراکز فروش دائم صنایعدستی در خارج از ایران است، خصوصا کشورهایی که در آنها از صنایع دستی ما استقبال میشود. در همین راستا برگزاری هفتههای فرهنگی را هم مدنظر داریم.
این رویدادها با همکاری وزارت امورخارجه برگزار میشوند؟
عمده آن با وزارت فرهنگ و ارتباطات اسلامی و بخشی هم با کمک و همکاری وزارت امور خارجه امکانپذیر میشود. در این هفتهها هم عرضه محصولات هنرمندان و هم برگزاری ورکشاپها اتفاق میافتند. معمولا این رویدادها با استقبال افرادی که به هنر ایران علاقهمندند، روبرو میشود. در داخل کشور هم زمینهسازی جشنوارههای مختلف سراسری، ملی و منطقهای از فعالیتهای دیگر ما برای حمایت از هنرمندان است. دادن تسهیلات با نرخ کارمزد ارزانقیمت که بتواند باعث رونق کار صنعتگران و هنرمندان شود، برایمان حائز اهمیت است.
فرهنگسازی، گفتمانسازی و معرفی صنایع دستی هنرمندانمان چه در داخل و چه در خارج از کشور یکی از آن مسائلی است که به شدت روی آن پافشاری داریم زیرا معتقدیم هر چقدر مردم و هنردوستان با صنایع دستی ما بیشتر آشنا شوند و آگاهی بیشتری نسبت به آن داشته باشند قطعا ارتباطگیری، خرید و حمایتشان از این کالای فرهنگی بیشتر خواهد شد.
همچنین ایجاد خانههای خلاق نیز در دستور کار ما است که خصوصا تا پایان سال ۹۸ این پروژهها را به سرانجام برسانیم. در این خانهها قرار است به رفع مشکل هنرمندان و صنعتگرانمان بپردازیم؛ حالا این مشکل ممکن است در تهیه مواد اولیه یا تکنیکهای تولید یا مثلا بازاریابی، بازارداری و بازارسازی باشد یا در زمینه ارتباطات. همچنین رفع موانع تولید برای مثال رفع مشکلات مواد اولیه در حد توانمان جزو برنامههای ما است.
قرار است رفع این مشکل به چه شکلی انجام شود؟
کارگروههای تخصصی در این بین تشکیل شدهاند و با وزارتخانههای مختلف ارتباطگیری کردهاند تا بتوانند مواد اولیه را برای هنرمندان ما تامین کنند. مثلا درباره فلز مس این اتفاق افتاد؛ تمهیداتی اندیشیده شد که در زمان مناسب و با هزینههای مناسبتر به هنرمندانی که روی این فلز کار میکنند بتوانیم مواد اولیهشان را برسانیم. کارگروههای مشابهی در زمینه چرم داریم، در زمینه نخ هم همین طور؛ همچنین کارگروهی در زمینه سفال و سرامیک داریم. امسال بخشی از مسوولیت ما در رفع مشکلات تولیدی هنرمندان است.
رشتههایی در این بین وجود دارند که هم جزو صنایع دستی و هنرهای سنتی شناخته میشوند و هم هنرهای تجسمی. مثلا سفال و سرامیک رشتهای است که انجمنی در خانه هنرمندان دارد. در واقع گاهی رویکردهای خلاقهای وجود دارد که آثار را به هنرهای تجسمی نزدیک میکند. مرز بین این دو حوزه کجاست؟
ما در زمینه صنایع دستی و هنرهای سنتی بیش از ۲۹۵ رشته مشخص داریم که به تایید این معاونت درآمده و رشتههای تایید شده صنایع دستی هستند. خلاقیت و نوآوری مسالهای است که خود ما مشوق آن هستیم تا بتوانیم با حفظ اصالتها به تولید آثار خلاق بپردازیم. این مساله میتواند در زمینه ابعاد، فرم یا طرحهایی باشد که در طراحی کالای صنایع دستی انجام میپذیرد. اما به هر حال ما هم به مرز میان این دو گونه هنری معتقدیم و اعتقاد داریم اصلا ماهیت شکلگیری هنرهای تجسمی با هنرهای سنتی متفاوت است. با این حال بسیار شاهد تلفیق این دوگونه و کنار هم قرارگیری آنها هستیم که این اتفاق خصوصا در نمایشگاهها زیاد رخ میدهد و ما به جهت همافزایی از آن استقبال میکنیم.
به طور کلی تعریف صنایعدستی معاصر چیست؟
تاکید میکنم که حفظ اصالتها در صنایع دستی بسیار مهم است. یعنی باید ریشهها را حفظ کنیم و تمامی خلاقیتهایی که در طرحها، نقوش، در ابعاد و کاربری ایجاد میشوند باید با این نکته همراه باشند. این میتواند صنایعدستی نسل جدید ما یا همان صنایع دستی معاصر باشد.
این روزها مراکز اصلیای که آثار صنایع دستی را در معرض نمایش میگذارند، کجاست؟
بیشترین درصد فروش این آثار امروز یا در فروشگاههای فیزیکی است یا در سایتهای آنلاین. بسیاری از صنعتگران و هنرمندان ما از طریق شبکههای مجازی و صفحههای اینستاگرامی خود مشغول فروش آثارشان هستند. به غیر از فروشگاههای فیزیکی، بازارچههای صنایع دستی وجود دارند که دو گروه ثابت و موقت را شامل میشوند. نمایشگاههای صنایع دستی نیز که میتوانند سراسری، ملی یا منطقهای باشند هم دیگر مراکز عرضه و معرفی آثار صنایع دستی و هنرهای سنتی هستند. یکی دیگر از جاهایی که صنایع دستی دیده میشود، جوایز غیرنقدی بانکها هستند. 11 بانک کشور در سبد جوایز غیرنقدی خود از صنایع دستی استفاده میکنند. بانکها آثار هنرمندان و صنعتگران را خریداری میکنند و این اقدام به چرخه اقتصاد این حرفه کمک میکند. به جز اینها صادرات صنایع دستی اتفاق دیگری است که به صورت محدود و چه عمده در حال حاضر انجام میشود.
روابط سازمان با همتاهای خودش در کشورهای دیگر چگونه است؟ آیا فعالیت دیگر سازمانها و نهادهای مربوط به این حوزه در دنیا بررسی و رصد میشود؟ جریانهای هنری دنیا در حوزه صنایع دستی در این معاونت پیگیری میشوند؟
بله، ما خوشبختانه یکی از اعضای فعال ورد کرفت کانسیل (شورای جهانی صنایع دستی) هستیم و به خاطر اینکه در آسیا قرار گرفتهایم، عضو فعال شورای جهانی شعبه آسیا و اقیانوسیه هستیم. در حال حاضر قائم مقام دفتر غرب آسیا در شورای جهانی صنایع دستی هستیم و با توجه به اینکه سومین کشور از لحاظ تنوع تولیدات هستیم، اتفاقات بینالمللی خوبی را در این سالها شاهد بودهایم و توانستهایم در آنها شرکت داشته باشیم. بارها داوران بینالمللی، ارزیابان و نمایندگان سایر کشورها در ایران حضور داشتهاند و مهمان ما بودهاند. به علت فرهنگی بودن رویدادهایمان ارتباط خوبی با دفتر یونسکو و همچنین ارتباط خوبی با یونیدو داریم.
با همه این اوصاف، افتخارات و موقعیتهایی که وجود دارد، صنایع دستی و هنرهای سنتی ایران را به لحاظ کیفی چطور میبینید؟
صنایع دستی ایران طی چند سال اخیر شاهد تحول عجیبی بوده که شاید علت اصلی آن حضور جوانان خوشفکر و خلاق این حوزه بوده است که نخبه هستند و بسیار صاحب ایدهاند. همین ایدههای جدید چه در بحث تجارت و چه در بحث تولید تحول عظیمی در این حوزه ایجاد کرده است. صنایع دستی ما امروزه بسیار گسترده شده، 31 استان با 31 ظرفیت متفاوت وجود دارد. چیزی حدود 2 میلیون نفر در کشور به صنایع دستی و هنرهای سنتی مشغول هستند و جزو این خانوادهاند. ما جزو معدود کشورهایی هستیم که رشته صنایع دستی را به دو صورت یعنی هم استاد - شاگردی و هم به صورت آکادمیک در دانشگاهها در مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد داریم. اینها همه باعث شده پشتوانه و ظرفیت خوبی در این حوزه داشته باشیم.
مقطع دکترای صنایع دستی هم در دانشگاهها تدریس میشود؟
مقطع دکترای پژوهش هنر در دانشگاههای هنر تدریس میشود. البته باید بگویم در بعد تجاری، هنوز با جایگاه مطلوبمان در دنیا فاصله داریم. از لحاظ تعداد هنرمندان، کیفیت کاری آنها و ظرفیتی که وجود دارد کشوری هستیم که توانمند است. من آینده صنایع دستی کشور را با وجود تمامی مشکلاتی که در کشور وجود دارد و خانواده صنایع دستی و هنرهای سنتی هم از آن مستثنا نیست، آینده خوبی میبینم به این خاطر که نیروی انسانی ما و جوانان صاحب ایده این حوزه است.
این ظرفیت در آکادمی هم وجود دارد؟ در دانشگاههای صنایع دستی عملکرد خوبی داشتهایم؟
بله، این ظرفیت در دانشگاهها هم هست. جوانانی که از دانشگاهها فارغالتحصیل میشوند خود منشأ تغییرات مثبتی هستند. همه اینها با برنامهریزی درست و حمایت همهجانبه تمامی ارگانهای دولتی میتواند منجر به اتفاقات درخشانی در این حوزه شود.
ما در زمینه صنایع دستی و هنرهای سنتی بیش از ۲۹۵ رشته مشخص داریم که به تایید این معاونت درآمده و رشتههای تایید شده صنایع دستی هستند. خلاقیت و نوآوری مسالهای است که خود ما مشوق آن هستیم تا بتوانیم با حفظ اصالتها به تولید آثار خلاق بپردازیم.
منبع: روزنامه اعتماد