شوشان - حجت الاسلام مسلم سلیمانی :
موضوعات اجتماعی، مباحث چند علتی است که اگر بخوبی شناسایی نشود بجای ایجاد فرصت به بحران تبدیل می شود. لذا جامعه شناسان از روی تحکم و یا خصلتی امر و نهی نمی کنند. بسترها و خواستگاه های اجتماعی را رسد می کنند و بعد برای برون رفت از معضلات، نُسَخ کوتاه مدت، بلند مدت و طولانی می پیچند که در ضمنِ آن فرهنگ سازی هم می کنند.
به نظر می رسد با گذشت 40 سال از عمر انقلاب اسلامی هر اقدامی که قرار بود انجام شود، شده است. اگر امروزه از وضعیت اقتصادی، فرهنگی ، سیاسی، بین الملل و غیره راضی هستیم محصول 40 سال تلاش همه ی گروه ها بوده است. اگر ناراضی هستیم بازهم محصول همه است!
در این یادداشت به دنبال نمره برای کارنامه ی 40 ساله نمی گردم. فقط می خواهم بگویم که ریشه¬ی اعتراض های مدنی چیست و باید چکار کرد؟ در عین حال، موارد مصداقی در آینده مطمئنن از جهت کمی و کیفی دارای تعدد خواهد بود.
1) ایدئولوژی انقلاب از بدو تاسیس
همگان می گویند انقلاب اسلامی که در سال 57 به بار نشست یک «انقلاب ایدئولوژیک» بود. که بر پایه ی شعارهای مذهبی و عدالتخواهی و انسانیت و معنویت استوار بود (البته فراموش نکنیم که بستر توسعه ی اقتصادی رشد خوبی را از سال 45 شروع کرده بود. و اگر مردم به دنبال معنویت بودند، مفهومش این نبود که مادیات را نمی خواهند!) اما باید ببینیم که آن آرمان ها تحقق پیدا کرده است؟ (بی شک پردازش به این موضوع خود مقاله مفصل نیاز دارد)
2) مخالفت های مدنی :
اگر چه از بدو انقلاب مخالفت های زیادی با «انقلاب اسلامی» شد که نوعن به دو دلیل راه به جایی نبرد و یا صدای آنها شنیده نشد.
یکی: نو پا بودن انقلاب و گفتمانی که در هیچ ادبیات سیاسی قبل از آن نبود و همین باعث شد که خیلی ها باور داشته باشند که «فرصت» بدهند تا بتواند منویات خود را پیاده کند...
دوم: ظهور جنگ عراق علیه ایران باعث شد تا یک وحدتی بوجود بیاید و همگان در برابر خطرِ اهم از همه¬ی توان خود استفاده کنند و اختلافات را تا حدودی کنار بگذارند...
اما امروزه شاهد هستیم که مخالفت های مدنی که ریشه در خواستگاه بخش عظیمی از مردم همین جامعه دارند شکل گرفته است. (متهم کردن مردم به فریب خورده کار درستی نیست... و نباید به تقابل و لشکر کشی بین دو گروه از مردم دامن بزنیم)
در ذیل به برخی از موارد اشاره می رود :
الف : حجاب
سال هاست که از تمام رسانه های دولتی و حتی خصوصی در مورد اهمیت و خوب بودن حجاب میلیونها ساعت کارشناسی و برنامه تحویل جامعه داده شده است. اما خروجی آن چیست؟
چه مقدار پرونده در این خصوص تشکیل و وقت پلیس و دادگاه بابت آن صرف شده است؟ در حالیکه این نیرو و وقت می بایست صرف مفاسد اقتصادی، نا امنی، دزدی و ... می شد!
چرا یک عده فکر می کنند با بد حجابی به حاکمیت اعتراض می کنند؟!
ب: روابط محرم و نامحرم
امروزه بخش زیادی از افراد جامعه دیگر برایشان محرم و نامحرم مفهومی ندارد. و هستند کسانی که بدون هیچگونه علقه¬ی زوجیت (با توجه به هر دین و آئین) در کنار هم هستند.
به راستی کدام سازمان آمار دقیقی از وضعیت ازدواج سپید که هر روز بر آن افزوده می شود، دارد؟
ج: مصرف مشروبات الکلی
در یک آمار محرمانه در سال 1395 دیدم که درصد! مصرف الکل در ایران نسبت به قبل از انقلاب 2 برابر شده است! (دقت کنید: نمی گوید تولید دو برابر! میگوید مصرف! 2 برابر. یعنی اگر هر فرد در ماه یک لیتر الکل مصرف میکرد الان شده 2 لیتر!)
یک بخش اندکی از تولید مشروبات الکلی از خارج وارد می شود اما عمده ی آن در داخل کشور تولید می شود. حتی برخی برند های معروف ( اسم نمی برم) شعبه تولید در همینجا دارند. و با تاریخ تولید بروز شده در آمریکا، در همینجا به دست مصرف کننده می رسد!
د: تخت جمشید :
همگان دیدند که چه تعداد آدم اعم از زن و مرد بدون هیچونه امکانات تبلیغی و یا امکانات رفاهی نظیر ایاب و ذهاب و غذا و آب و... بطور خود جوش در سالروز نام گذاری کورش کبیر به سمت مقبره ایشان می روند... و در چند سال اخیر به یک معضل امنیتی - سیاسی تبدیل شده است...
هـ : خطبه عقد آریایی :
اخیرن هم در خبرها خواندیم که چه تعداد دفاتر ثبت ازدواج که «خطبه ی عقد آریایی» می خواندند تعطیل شده و با سردفتران برخورد شده است!
الان نمی خواهم به این نکته بپردازم که حتمن خطبه عقد می بایست با چه صیغه و لفظی باشد و ... که با مراجعه به رساله ی توضیح المسائل مراجع در می یابیم که خیلی از آنها تلفظ عربی را شرط ندانسته اند و هر لفظی که مفهوم ازدواج (یعنی دو نفر بر اساس تعهد و شرایطی نسبت به یکدیگر قصد زندگی مشترک داشته باشند) را برساند، کفایت می کند.
آیا موارد مصداقی به همین میزان خواهد بود؟ بدون شک بحران و چالش روز به روز بیشتر می شود و البته هر ملتی دشمنانی هم دارد و عقل دشمن اقتضا می کنند که موج سواری کند!
و در عین حال چه مقدار وقت پلیس و دادگاه گرفته می شود و چه مقدار وجهه ایران در انظار بین المللی پائین می آید بخاطر برخورد با اینگونه مصادیق و پدیده ها؟!
اما در همه موارد فوق نکته هایی وجود دارد که در ذیل عرض می کنم :
3) ریشه مخالفت های مدنی :
اگر در موارد فوق یک بخشی از جامعه (ممکن است یکی بگوید اکثر جامعه و دیگری بگوید اقلی از جامعه) فرض کنید 20 درصد افراد جامعه متقاضی مسائل فوق هستند که جمعیت آنها می شود 16 میلیون نفر.
یک جامعه شناس عاقل برای خواسته این 16 میلیون باید چکار کند؟ آیا بی توجه باشد و با قوه قهریه برخورد کند؟
یا اینکه آنها را آموزش بدهد و متوجه اشتباهشان! (از کجا معلوم که این اقلیت اشتباه می کنند و اکثریت درست می گوید!) کند؟ یا اینکه در موضوعات خصوصی افراد جامعه خود کمتر دخالت کند و تمام توانش را برای بهبود شرایط عمومی مصروف دارد؟
به نظر می رسد با توجه به اصول و مبانی مختلفی که در قرآن (بعنوان یک سند قطعی الصدور) و لسان ائمه هست (لا یکلف الله نفسا الا وسعها... لا اکراه فی الدین... فبشر عبادی الذین یستمعون القول... لا تجسسوا فی امور المسلمین... و بسیار دیگر) وظیفه حاکیت توجه به امنیت و رفاه عمومی جامعه است و حضرت امیر (ع) در نهج البلاغه موارد متعددی به فرمانداران خود گوشزد می کند که یکی از آن موارد، نامه 53 و مخاطب مالک اشتر است.
نکات فراوانی در این نامه وجود دارد از جمله: مهربانی با مردم، مردم دو دسته اند یا برادر دینی تواند یا با تو در آفرینش برابرند (یعنی در امور دینی مثل تو فکر نمی کنند) ، پرهیز از غرور و خود پسندی، مردم گرایی، عیب پوشی، بخیل و ترسو و حریص را در دایره مشاوران قرار ندهد، شناخت اقشار مختلف جامعه...
اگر در منابع دینی هیچ سندی بجز نامه 53 نهج البلاغه نداشته باشیم و بخواهیم آنرا در جامعه پیاده کنیم، قطعن بهترین منشور حکومتی از آن ما خواهد بود.
ریشه مخالفت و اعتراض های مدنی رفتار بد بسیاری زمامداران و کارگزاران حکومتی در طول این چند سال و نوع رفتار منافقانه آنان بوده است. و الا همین مردم در انقلاب و جنگ و تحمل صدها فشار اقتصادی از خود جوانمردی نشان دادند.
پس؛ اصلاح را باید از کارگزاران فاسد شروع کرد تا اعتماد عمومی جلب شود و دیگر شاهد مخالفتهای مدنی نباشیم. در غیر اینصورت زنگ خطری که به صدا در آمده است، خواب را از سر کارگزاران فاسد می رباید!
4. تجدید نظر عقلا قوم :
موضوع را فراتر از چپ و راست ببینیم. مردم نیازمند رفاه و آسایش و ثبات در همه¬ی ارکان زندگی هستند. مردم نظام اداری، قضایی و اقتصادی سالم با شفافیت کامل می خواهند. مردم خواستار این هستند که هر کس هر حقی که دارد بدان برسد و در این مسیر بین فرزند شاه و گدا فرقی نباشد. و این آرمان اولیه¬ی انقلاب است که کشتی آن در اقیانوس رانت کژ و مژ شده است. و باید به مسیر خودش برگردد و الا تکلیف چنین کشتی و سرنشینان آن بخوبی معلوم است.