حج و حاجی

کلمه حَجّ در لغت به معنای قصد بعد از قصد ، یعنی قصد مکرّر و آهنگ کردن و قصد رفتن به زیارت بیت الله الحرام در سال و ماه حج است در اصطلاح شرع به معنای عملی است که معهود در بین مسلمانان می باشد .

انجام فریضه حج بر هر مرد و بانوی مسلمان بالغ و عاقل ، به شرط داشتن استطاعت یک بار در طول عمر واجب و بر 3 قسم است 1- حج اِفراد -2- حج قران -3- حج تمتع : حج اِفراد و قران برای مردم مکه و کسانی است که در فاصله 16 فرسخی مکه یا کمتر از آن اقامت دارند و باید در خانه خود یا در میقات ، پیش از مکه احرام بگیرند ، حج تمتع هم برای کسانی است که در بیش از 16 فرسخی مکه اقامت دارند و باید از میقات احرام بگیرند و به مکه بروند و هم اینکه خانه های مکه را دیدند ، تلبیه گویند و هفت مرتبه طواف کعبه کنند .

شروع مناسک حج در ماه معین ذیحجه است ، چنانچه قرآن کریم بیان فرموده : « الحج اشهر معلومات - بقره /197 » افراد ذکور حج گذارنده را حاجی و اناث حاج گذارنده را حاجیه و جمیع آنها را حجاج بیت ا... الحرام گویند .

رسول اکرم (ص) فرماید : حج مقبول سزایی جز بهشت ندارد . با توجه به کلام پیامبرعظیم الشان ، باید پیداکنیم ، حالاکه سزای حج مقبول بهشت است ، حج مقبول کدام است و چه ویژگیهایی دارد؟ رسول اکرم (ص) فرماید : وقتی کسی با مالی که حلال نیست به حج می رود ، هنگامی که گوید لبیک خدایا لبیک ، خدا گوید نه لبیک و نه سعیکــ ، این ها به تو باز می گردد ( کلام 198 نهج الفصاحه ) فرموده پیامبر عظیم الشان ، یکی از ابعاد حج مقبول را مشخص می نماید ، بدین عبارت که با هر پولی حج رفتن مقبول نمی افتد و شرط حج مقبول حلال بودن پول آن است .

حج بزرگترین همایش عبادی ، سیاسی ، اجتماعی مسلمین جهان است. اما ، متأسفانه امروزه برخی افراد برای فخر فروشی و تفاخر به هر شکل ممکن ، رنج سفر حج را به خود میدهند تا به آنان حاجی گویند و از این عنوان برای سرپوش گذاردن روی ریاکاری و مفاسد خود و غیره استفاده کنند(( عوام را بچاپند )) .

فریضه حج مانند سایر احکام فلسفه مخصوص به خود را دارد ، برای درک بهتر فریضه ی حج از نظر فردی ، خانوادگی و اجتماعی و فرهنگی و سیاسی به طور مخختصر ان را مورد بررسی قرار می دهیم .

1- حج از نظر فردی :

قصد حج رفتن و برنامه ریزی های سفر ، اثرات بسیار مثبت روحی و روانی روی حج گزارنده دارد . خداوند افراد صالـح و متدین واقعی را خود فرا می خواند و میهمان بیت خود می کند تا چند روزی فاصله را کم کرده و همچون گذشته همجوار در بهشت کنار هم باشند .

بنابراین خانه خدا محل ارتباط خالق و مخلوق و عبادت است . که سبب قوت قلب و ایمان بی پایان می شود . « الا بذکر الله تطمئن القلوب »

ایمان به خدا باعث آرامش و آسودگی خیال خواهد شد و انسان با اعتماد بنفس همیشه از نظر روحی و روانی سالـم می ماند و مانند کوه با مشکلات و مسائل برخورد می کند ، زیرا هدفی برای حیات دنیوی و گذران 2 روز عمر در نظر می گیرد و با توکل بسوی هدف گام بر می دارد و در صراط مستقیم که همانا خدمت به خلق و ستایش الهی است حرکت مینماید ، چرا که انسان آمده تا عبادت کند « و ما خلقتُ انس و الجن الا لیعبد الذاریات – 56 »

نتیجه : آنکه حج وسیله ای برای تقرب انسان و نزدیکی به اوست تا مورد لطف خدا قرار گیریم و پس از برگشت با انقلاب درونی و بیدار شدن فطرت الهی همکار خدا در رفع نیاز همنوعان باشیم .

2. از نظر خانوادگی :

حاج به معنای ستیزه و حاجی یعنی کسی که نفس اماره را کشته و دارای نفس مطمئنه شده و با خدا عهد بسته ، مطیع و مجری فرمان او باشد . فردی که توفیق حاجی شدن را کسب نموده ، تحولی در زندگی او رخ می دهد و زندگانیش رنگ و بوی الهی می گیرد . همان رنگی که بهترین رنگهاست « صبغه الله و من احسن من الله صبغه و نحن له عابدون – بقره / 138 » رنگ الهی گرفتن زندگی حاجی ، اولین فایده اش نصیب خانواده او شود . زیرا ، حاجی رفتار و کردار و اعمالش می تواند الگوی مناسبی برای همسر و فرزندانش باشد ، اگر دقت شود خانواده های متدین و مؤمن دارای پیوند محکم خانوادگی و پایبند به اصول اخلاقی بیشتری نسبت به غیر متدینین هستند و کمتر دچار چالش و معضلات لاینحل می شوند . بنابراین فریضه حج وسیله ای برای ارتقاء سطح فکری و مکارم اخلاقی حاجی مؤمن و خانواده او می تواند بشود .

3. از نظر اجتماعی :

فریضه حج ، دارای مناسک مختلفی است که هر کدام الگویی برای هدایت و سعادت نوع بشر میباشند ، مثلاً ; رمی جمره که سنبل طرد شیطان است ، زیرا همه مسائل و معضلات اجتماعی ( ظلم و ستم – فقر – اعتیاد – سرقت – فحشاء و .... ) در نتیجه پشتکار و همت مثال زدنی شیطان و ایادی اوست تا به قسم خود وفا کرده و بنی آدم را به فساد و خواری بکشاند و یا قربانی کردن ( عید اضحی ) که سنبل تعبد کامل ابراهیم و اسماعیل علیهم السلام بود ، هر چند نظر خداوند بیش از آن بود و حداقل آنکه هر ساله میلیونها حیوان ذبح شده و بدست عیال خدا « فقرا » می رسد تا حج افراد تکمیل شده و مقبول افتد ، همانگونه که عید فطر و فطریه دادن موجب قبولی صیام و عبادات ماه رمضان میگردد . قربانی کردن هم موجب قبولی حج می شود .

مال از نظر خداوند امانتی در دست مالداران است تا با آن امتحان شوند و معلوم شود ، حقی را که دیگران « فقراء » در آن دارند اداء می کنند یا خیر؟ اگر اداء شد که فبها و اگر نشد مصائب و معضلات اجتماعی فزونی می یابد . بنابراین با بازگشت به فطرت الهی که نتیجه انجام مناسک است ، روح الهی و تعاون در جامعه برقرار شده و در هنگام نیاز با صفا و همدلی بدون تکبر و منّت بندگان مؤمن و مخلص به کمک همنوعان می شتابند . رسول اکرم (ص) فرماید : حج روید تا بی نیاز شوید و سفر کنید تا سالم مانید « کلام 1349 - نهج الفصاحه »

سفر ، حاجی را متوجه فانی بودن دنیا می کند و کسی که متوجه شد ، بالاخره روزی خواهد رفت و مال را خواهد گذاشت کمتر به ذخیره کردن مال اضافی می پردازد لذا ، فریضه حج در برقراری تعادل و سلامت اجتماع می تواند بسیار مؤثر و مفید باشد .

پیشنهادی که می توان داشت ، اینکه افراد متقاضی حج تکراری هزینه زیارت را تصاعدی پرداخت نمایند تا در کشور اسلامی کارتون خواب کمتر داشته و عدالت ملموس تر گردد .

4. از نظر فرهنگی :

همایش میلیونها انسان از کشورهای مختلف با فرهنگها و نژادها و زبانهای گوناگون می تواند ، نقطه تماس و محفلی برای آشنایی همنوعان دور افتاده از هم باشد. یکماه همسفری و هم نشینی فرصت خوبی است تا دوستان جدیدی از سایر ملل پیدا شوند و با گفتگو و مراوده با اخلاق و رفتار و منش و عقاید یکدیگر آشنا گردند هم تأثیر فرهنگی گذاشته شود و هم گرفته شود ، حداقل اینکه آنان با آداب و زندگی هم دینان خود آشنا می شوند ، بدین طریق ممکن است بسیاری آگاهیها کسب و بسیاری اکاذیب و شایعات از دیگر فرهنگها زدوده شود و بسیاری علاقمند فرهنگ و ادب سایر مردمان شوند و این از برکت گردهمایی حج می باشد .

5. از نظر بین المللی و سیاسی :

همایش عبادی ، فرهنگی و سیاسی حج تأثیر فراوانی روی اتحاد و همبستگی اقوام و ملل مسلمان می تواند داشته باشد ، تجمع میلیونها انسان با یک خدا ، دین ، کتاب ، پیامبر و قبله مشترک ( زیر یک سقف ) می تواند پیام و شعار بزرگی به جهانیان باشد و آن عظمت و قدرت نهفته مسلمانان است که اگر حج ابراهیمی برگزار کنند و شعار « اعتصموا به حبل الله و لا تفرقوا » را سر دهند بسیاری از مسائل بین المللی آنان خود به خود رفع می شود .

در پایان بهتر است بیت الله الحرام را به نوری تشبیه کنیم که دارای نیرویی قوی و جاذبه ای باور نکردنی است ، این جاذبه قوی میلیونها انسان را جذب و در خود حل می کند تا همرنگ و هم شکل او شوند و یاد گیرند روزی در خدا حل شده و بسوی او بازگشت می کنند . بنابراین حجاج گرامی باید با چشم باز به حج بروند و فلسفه حج گذاردن و مناسک آنرا دریابند تا تنها اماکن و سنگها را زیارت نکرده باشند . به امید حج واقعی رفتن و حاجی شدن و حاجی ماندن.