جهادِ تولید در گرمای جنوب !

طرح پایلوت بعدی که باید از آن بازدید کنیم، در منطقه‌ی چویبده و متعلق به آقای صالح عبودی است. من و دکتر مرمضی، در خودروی حاج داود احمدزاده فاصله‌ی ۴۰ کیلومتری روستای سادات تا چویبده را چون کلاس درس متحرک و مفید پیمودیم. من در این سفرها چون دانشجویی عاشق و جستجوگر از این بزرگان یاد می گیرم. 

صالح عبودی برای پرورش سی‌باس از آب لب‌شور (Brackish Water) بهمن‌شیر استفاده می‌کند. آب لب‌شور به آبی گفته می‌شود که از آب شیرین نمک بیشتری و از آب‌شور نمک کمتری داشته باشد. این به دلیل مخلوط شدن آب بهمن‌شیر با آب خلیج‌فارس است که آب این رودخانه لب‌شور شده است.

می‌بینید که سی‌باس آسیایی هم در محیط آب شیرین روستای سادات و هم آب لب‌شور چویبده و هم آب‌شور روستای بچاچره جنوب غربی‌ترین روستای ایران رشد کرده و به تولید اقتصادی و بازاری می‌رسد. چراکه «سی‌باس دریایی، ماهی یوری هالین که قادر به زندگی در طیف گسترده‌ای از شوری، از بسیار شور تا آب شیرین است، به‌خوبی در محیط‌هایی که دارای شوری متغیرند، مثل مصب‌ها زندگی می‌کند؛ بنابراین، آن‌ها استراتژی‌های فیزیولوژیکی توسعه‌یافته‌ای برای انطباق با چنین تغییراتی دارند.»[۱] همچنین «تخم‌ها و لاروهای سی‌باس در آب لب‌شور و آب دریا با شوری ۴۰-۲۲ قسمت در هزار زنده می‌مانند.»[۲] آبادان این مزیت نسبی را دارد و در کمتر جایی در جهان دیده می‌شود که هر سه نوع آب با درجه‌ی شوری متفاوت از شیرین و لب‌شور و شور در یک منطقه جغرافیایی قرار بگیرند.

عبودی می‌گوید میزان شوری آب تانک‌هایش ۵ قسمت در هزار است یعنی 5 PPT است.[۳] عبودی یک استخر خاکی هم در کنار دو تانک خود احداث کرده است تا هنگامی‌که ماهی‌ها در تانک‌ها بزرگ‌تر شدند و به علت تراکم بالا، اکسیژن کم آوردند، آن‌ها را در استخر خاکی رها کند و وزن بیشتری از آن‌ها بگیرد. اینجا زمین لم‌یزرع و شوره‌زار زیاد است و مانند روستای سادات زمین‌ها با کاربری کشاورزی و نخلستان نیستند؛ تا مشکل توسعه استخر خاکی داشته باشد.

حاج داود احمدزاده تولیدکننده و تاجر فعال آبزیان به‌ویژه میگو درحالی‌که رانندگی می‌کرد و ما از زمین‌های شوره‌زار، مسطح، دارای جاده و آب و برق می‌گذشتیم و به داشته‌ها و نداشته‌هایمان افسوس می‌خوردیم. گفت سی‌باس خیلی خوشمزه و خوش‌طعم است. آبادانی‌ها این ماهی را به‌صورت کبابی، سرخ‌کردنی، قلیه و زیر برنجی می‌پزند. دکتر مرمضی موضوع صادرات را مطرح کرد و احمدزاده پاسخ داد که اگر سایز این ماهی به ۷۰۰ تا ۸۰۰ گرم برسد بازار خیلی خوبی در کشورهای حوزه خلیج‌فارس دارد. بازار کویت، قطر، امارات و ... با یونولیت و یخ با پرواز یا لنج قابل‌عرضه به کشورهای نزدیک ایران است؛ اما اگر صادرکننده‌ای بخواهد به‌صورت منجمد به کشورهای دورتر صادر کند، امکانات می‌خواهد. همان‌طور که ما در بحث فیله‌سازی مشکل داریم درزمینه‌ی منجمدسازی حلقه‌ی مفقوده داریم. اقتضای بازار جهانی همین است. همین‌الان که استرالیا صادرکننده‌ی بچه‌ی ماهی سی‌باس به کشور ما است، متقاضی فیله‌ی آن نیز هست؛ و ما باید تکلیف خودمان را با بازارهای جهانی و سلیقه‌ی مصرف‌کننده روشن کنیم! کجا ایستاده‌ایم؟ و به کجا می‌خواهیم برویم؟

ما یک حساب سرانگشتی کردیم که اگر ۱۰% این ۵۰۰۰ ماهی که به هرکدام از این سه طرح پایلوت تزریق کردند، تلف شوند و طبق آخرین بیومتری‌هایی که در مدت ۴۰ روزه تا روز بازدید ما از طرح‌ها صورت گرفته، خدا را شُکر میزان رشد به‌طور متوسط ۲۳۰ گرم بوده که نسبت به مطالعات پیشین دکتر مهرداد محمدی دوست و همکارانش در استخرهای خاکی چویبده که نتایج آن در ۸ مقاله ارائه داده بودند، در آن زمان و طی ۵۰ روز و با تراکم بسیار کمتر، بیومتری‌ها ۱۷۰ تا ۱۸۰ گرم را نشان می‌داد که به فضل و عنایت خدا در اینجا میزان رشد خیلی خوب بوده و امید است که پس از ۶ ماه، ماهیان این سه طرح به وزن بالای ۸۰۰ گرم برسند که در آن صورت مجریان طرح‌ها به موفقیت بزرگی دست خواهند یافت؛ و اگر بتوانند کیلویی ۱۵۰ هزار تومان به بازار داخلی بفروشند؛ گرچه الان در بازار ماهی‌فروشان کاوه اهواز سی‌باس کیلویی ۱۸۰ هزار تومان به مشتری عرضه می‌شود؛ خواهیم داشت:

درآمد حاصله در ۶ ماه دوره طرح (تومان) = فی (تومان) × کیلو = تبدیل گرم به کیلو = وزن ماهی به گرم × ضریب بازماندگی × ماهی‌ها

۵۴۰۰۰۰۰۰۰ = ۱۵۰۰۰۰ × ۳۶۰۰ = ۱۰۰۰ ÷ ۳۶۰۰۰۰۰ = ۸۰۰ × ۹۰% × ۵۰۰۰

پانصد و چهل میلیون تومان، البته این محاسبه اولیه است و باید این سه پایلوت به نتایج نهایی دست پیدا کنند که من از دوست ارجمندم مهندس علی بدوی کارشناس ارزیاب طرح‌های اقتصادی درخواست کردم که با توجه به هزینه‌های ثابت و متغیر، نیروی انسانی و استهلاک تجهیزات، ارزیابی دقیقی در اختیار ما بگذارد. در نگاه ابتدایی هرکدام از این طرح‌ها می‌تواند ظرف دو سال، هزینه ثابت خود را تسویه کند و سودی به‌مراتب بیشتر از سایر رشته‌های دامپروری و کشاورزی موجود به دست آورد؛ گرچه این طرح‌ها قرار نیست جایگزین دیگر مشاغل روستایی گردند و هدف این است که ما به کشاورزی چند کارکردی[۴] در روستا برسیم.[۵]

اگر این طرح‌های تولید و اشتغال خانگی که از آب‌شور مد خلیج‌فارس استفاده می‌کنند و در زمین‌های لم‌یزرع و دارای زیرساخت‌هایی نظیر جاده و برق و نیروی کار اعضای یک خانواده، در چارچوب کشاورزی قراردادی بچه ماهی و غذای آن از طرف بخش خصوصی یا عمومی در اختیار آن‌ها گذاشته شود و طی قراردادی محصول آن‌ها را با تضمین کمیت و کیفیت مناسب، بخرند و در بازارهای داخلی و خارجی صادر کنند؛ انقلابی در معیشت و رفاه روستاهای آبادان و خرمشهر ایجاد خواهد کرد.

با صالح عبودی خداحافظی کرده به سمت جنوب غربی‌ترین روستای ایران، بچاچره می‌رانیم. نخل‌های بی‌سر، زمین مسطح و جزر و مد پذیر و کانال‌های آب شیرین و جاده و برق به مساحتی بیش از ۲۰۰۰۰ هکتار، بدون هیچ استفاده‌ای مانده است.

طرح پایلوت سوم متعلق به آقای رضا صیمری در دهستان نوآباد نهر بچاچره است. در اروندرود، روستاها هویت خود را از نهرها می‌گیرند و ما در این هوای دم‌کرده و نفس‌گیر ۴۰ کیلومتر دیگر از چویبده تا بچاچره به هوای دیدن این طرح رفتیم. در طول مسیر هرچند وقت یک‌بار گزارشی به زبان انگلیسی با لهجه هندی و به همان زیبایی که هندی‌ها در تلفظ انگلیسی بر هجاها تأکید می‌کنند، به حاج داود احمدزاده داده می‌شود. پرسیدیم کیست؟ گفت کارشناس هندی است که برای نظارت بر استخرهای میگوی خود در چویبده استخدام کرده و مرتب گزارش می‌دهد. او وظیفه دارد که به‌طور دائم استخرهای میگو را پایش کند؛ زیست‌سنجی نماید؛ استرس ناشی از دمای آب را محاسبه کند؛ نوسانات پارامترهای فیزیکی و شیمیایی را مواظبت کند. می‌گوید او به‌دقت وظایف محوله را انجام می‌دهد. حتی بستگان من که در آنجا کار می‌کنند از دست این کارشناس هندی به ستوه آمدند. آبزی‌پروری به‌ویژه میگو، حرفه‌ی پرمشغله و دردسری است؛ که پول و سرمایه می‌خواهد، تخصص و مهارت می‌طلبد، جسارت و صبر نیازمند است و من ازاینجا به همه‌ی تولیدکنندگان میگوی سایت چویبده و مزارع منفرد خوزستان درود می‌فرستم که هستی خود را برای تولید و اشتغال گذاشتند و هر از چند گاهی از نوسانات دلار و ارز گرفته تا جولان ویروس‌ها، باکتری‌ها، قارچ‌ها و انگل‌ها آن‌ها را به زمین می‌زند و دوباره کمر راست کرده و از نو تولید می‌کنند.

رضا صیمری جوان پر امید و کوشایی است. در این طرح علاوه بر اتاق بازرگانی، صنعت و کشاورزی آبادان، بنیاد برکت وابسته به ستاد اجرایی فرمان امام (ره) نیز مشارکت دارند. رضا صیمری از سرکار خانم مهندس کشاورز تسهیلگر مشاغل روستایی بنیاد برکت، حاج داود احمدزاده، دکتر مهرداد محمدی دوست، دکتر کرد زنگنه رئیس اتاق بازرگانی آبادان و دکتر مختار نماینده مردم آبادان در مجلس شورای اسلامی تشکر می‌کند. می‌گوید اگر خداوند این‌ها را سر راه ما نگذاشته بود، این طرح به نتیجه نمی‌رسید. او می‌خواهد چرخه‌ی تولید خود را کامل کند. کارخانه تولید کنسانتره دام و طیور و آبزیان را در مرحله اخذ مجوز دارد و دنبال مجوز سردخانه است. من امید را در چشم‌های این پسر انهار دیدم. تمام وجود این فرزند اروند عشق است. او می‌خواهد زندگی مردم روستایش را دگرگون کند. از خدای مهربان بهترین‌ها را برای این پسر خوزستان و ایران می‌خواهم.

خبر خوب و مسرت بخش اینکه در هفته گذشته پروژه دانش‌بنیان مولدسازی و تکثیر مصنوعی ماهی سی‌باس آسیایی با حضور رئیس سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی و رئیس موسسه تحقیقاتی علوم شیلاتی کشور در ایستگاه تحقیقاتی ماهیان دریایی بندر امام خمینی به بهره‌برداری رسید و امید به خدا با این طرح دیگر به واردات بچه ماهی سی‌باس از خارجِ کشور، بی‌نیاز خواهیم شد و در این زمینه به خودکفایی خواهیم رسید. امید است در هزینه‌های تولید آبزی پروران خوزستانی که بخش مهمی از آن مربوط به خرید بچه ماهی و حمل آن از بوشهر به استان خوزستان است؛ کاهش فراوانی ایجاد گردد و سودآوری آنان بیشتر شود.[۶]