سوم بهمن۱۳۴۱؛ روزی که اهواز نفتی شد

شوشان ـ فرشید خدادادیان، پژوهشگر تاریخ نفت و میراث صنعتی :
 
سوم بهمن ماه، سالروز گشایش واحد بهره برداری شماره یک اهواز در سال۱۳۴۱خورشیدی است.روزی که تولید از میدان نفتی اهواز بطور رسمی آغاز و مرکز استان ششم ایران نیز نفتی شد.
چهارشنبه،سوم بهمن ماه سال۱۳۴۱خورشیدی در مراسمی به دعوت شرکت سهامی اکتشاف و تولید نفت ایران و با حضور مقامات و مسئولین کشوری و استانی، واحد بهره برداری شماره یک اهواز، طی مراسمی گشایش یافت.
در صفحه ی دوم بولتن"خبرهای عمده"، ضمیمه ی اخبار هفته نفت، شماره۴۵ به تاریخ پنجشنبه۱۱بهمن۱۳۴۱ در گزارش این مراسم آمده است؛ دستگاه بهره برداری شماره یک منطقه اهواز...توسط آقای دکتر پیراسته، استاندار خوزستان و با حضور آقایان معتمدی، نماینده مدیرعامل و رئیس هیئت مدیره شرکت ملی نفت ایران در حوزه قرارداد و"برلین"، مدیرعامل و رئیس هیئت های مدیره شرکت های عامل نفت ایران، تیمسار سرتیپ ضرغام، فرمانده لشگر۹مستقل پیاده خوزستان، اعضای هیئت های مدیره شرکت های تصفیه و اکتشاف و تولید نفت ایران روسای کشوری و لشگری ادارات دولتی استان ششم، کارمندان عالیرتبه شرکت های نفت در تهران، آبادان و مناطق نفت خیز، شخصیت های برجسته محلی و مدیران و خبرنگاران جراید محلی و مرکز گشایش یافت.پس از ورود مدعوین به محل دستگاه بهره برداری، مهندس چنگیز صفری، رئیس شرکت سهامی اکتشاف و تولید نفت ایران در منطقه اهواز به مدعوین خیرمقدم و گزارشی از فرایند تاسیس کارخانه ارائه نمود.
داستان نفتی شدن اهواز اما قدمتی پر فراز و فرود به عمر شکل گیری صنعت نفت در جنوب غرب ایران داشت.حفر اولین چاه اهواز در سال۱۲۹۱خورشیدی آغاز و تا سال۱۲۹۵ ادامه یافت.بعدها مشخص شد این چاه دور از مخزن جانمایی و حفر شده بود و از ابتدا محکوم به شکست بود!بعد از آن و به مدت ۲۱سال، بعلت پیدایش نفت و توسعه سایر مناطق نفتخیز خوزستان، ادامه ی حفاری در اهواز متوقف ماند، ولی مطالعات زمین شناسی و کاوش نفت همچنان دنبال می شد تا اینکه در سال۱۳۱۶ حفاری چاه اکتشافی شماره۲ شروع شد. این چاه شاید به نفت هم می رسید، اما مته در ژرفای چاه شکست و به ناچار از ادامه ی حفاری آن نیز صرفنظر شد.
حفاری چاه های ۳و۴و۵ اهواز نیز تا سال منتهی به۱۳۳۰ بعلت مشکلات فنی به نتیجه نرسید و دستیابی به مخزن نفتی اهواز تا بعد از ملی شدن نفت در ایران و متعاقبا، عقد قرارداد کنسرسیوم متوقف ماند.بعد از عقد قرارداد نفت هفتم آبان۱۳۳۳ جستجوی نفت در اهواز توسط شرکت سهامی اکتشاف و تولید نفت ایران از سرگرفته شد و حفاری چاه شماره۵که از سال۱۳۳۰ ناتمام مانده بود تکمیل ولی از این چاه نیز چیزی جز آب شور عاید نشد!
چاه شماره۶ در پانصد متری چاه شماره۲ حفاری و در عمق۲۳۶۴متری به گاز پرفشار برخورد.حفاری این چاه ادامه پیدا کرد و در سال۱۳۳۷ که چاه به عمق۲۴۷۰متری رسیده بود آتش سوزی مهیبی در آن روی داد که فرونشاندن آن ۶۵روز طول کشید.درمهر۱۳۳۷ حفاری دوباره ادامه یافت و در سال۱۳۳۸ بعمق ۴۰۲۹متر رسید که عمیق ترین چاه نفتی بود که تا آن تاریخ در خوزستان حفر شده بود.این اولین چاه قابل بهره برداری منطقه اهواز بود از آن پس حفر چاه های دیگر، به منظور توسعه ی بهره برداری، با سرعت بیشتری ادامه یافت و در زمان گشایش واحد بهره برداری شماره یک اهواز چاه های ۲۰ و ۲۱ در حال حفاری بود.
عملیات احداث واحد بهره برداری شماره یک اهواز در اواخر فروردین۱۳۴۱ آغاز و در مدت ۱۹۸روز به پایان رسید.ظرفیت واحد، در زمان افتتاح رسمی، ۷۵هزار بشکه در روز عنوان شد که تا ظرفیت ۲۲۵هزار بشکه در روز، قابلیت افزایش داشت.
هزینه احداث این کارخانه نیز در مراسم افتتاح آن؛ یکصد و چهارده میلیون و پانصد و پنجاه و پنج میلیون ریال ذکر شد.
تلمبه خانه واحد بهره برداری شماره یک اهواز نیز ده سال بعد از آن و در سال۱۳۵۱افتتاح و به تکمیل فرایند تولید و بهره برداری از میدان نفتی اهواز و همچنین پمپاژ نفت ارسالی میادین همجوار به سمت آبادان کمک نمود.
واحد بهره برداری شماره یک اهواز، امروز میراث دار بخش مهمی از تاریخ و پیشینه ی صنعت نفت ایران است و بخش هایی از این میراث صنعتی نیز در محوطه آن جانمایی و در معرض نمایش قرار گرفته است.این واحد همچنان فعال بوده و کارکنان سخت کوش صنعت نفت در آن، به اقتصاد ملی کشور خدمت می کنند.واحدی که شصت سال است فعالیت تولیدی دارد.