منطقه حفاظت شده شيمبار

. منطقه حفاظت شده شيمبار نمونه خاص از مظاهر طبيعت زيباي ايران است كه متشكل از تالاب زيباي شيمبار كه از ارتفاعات برفگير تاراز، للر، كينو و منار همانند حلقه اي اين نگين زيبا را احاطه نموده است. جنگل های نسبتاً انبوه و گاه بكر منطقه زاگرس جامعه ی درختان را تشكيل مي دهد. چشمه سارهاي جوشان همانند چشمه سرحوني، چشمه سوسن و سرخاب، چشمه تنگ سرد به همراه جوامع گياهي منحصر به فرد از جمله موردستان هاي طبيعي انگور، انار، توت وحشي در كنار آن ها و درون تالاب بر زيبايي هاي منطقه افزوده است.

وجود جانوران خاص منطقه زاگرس از جمله سنجاب ايراني، كل و بز، پلنگ، خرس، كبك و تيهو باعث تنوع زيستي مطلوب اين منطقه شده است. 

* تاريخچه ی منطقه حفاظت شده شيمبار: منطقه حفاظت شده شيمبار بر اساس قانون برنامه پنچ ساله دوم و مصوبه شماره 82 مورخ 15/10/87 شوراي عالي حفاظت محيط زيست از سال 1379 به عنوان يكي از مناطق تحت مديريت سازمان حفاظت محيط زيست مصوب شد. هر چند به لحاظ وجود تالاب با ارزش شيمبار از گذشته مورد توجه جدي بوده است؛ ولي عملاً از تاريخ تصويب به عنوان يكي از مناطق تحت مديريت مورد حفاظت قرار گرفته است. 

* مساحت و موقعيت منطقه: شيمبار با مساحت 39/54 هكتار واقع در شهرستان انديكا و حدود يك صد كيلومتري شمال مسجد سليمان در مسير جاده مسجد سليمان، شهركرد و در موقعيت 32 درجه و 10 دقيقه و9 ثانيه شمالي و 49 درجه تا 44 دقيقه و 49 درجه و 33 دقيقه و 30  ثانيه شرقي قرار دارد. محدوده آن بر اساس مصوبه شوراي عالي محيط زيست به شرح زیر است:

1. از شمال، كوه منار به سمت كتك و در امتداد راه مالرو كتك- للر به للر و از اين نقطه تا قله كوه للر.

2. از شرق، از قله كوه للر به سمت شرق تا كوه تاراز و سپس با چال گوراب تا وركوه و سپس به قله سرشط و پس از عبور از سوسن سرخاب به كوه فچ و تا دره پرده بخش سپس به قله كوه گزير و تخت كاشون.

3. از جنوب، از كوه تخت كاشون به سمت غرب تا نرگسي و بعد از دره دلي به قله كوه جلا و سپس به خط القعر رود كارون حد فاصل بين دو درياچه سد شهيد عباس پور.

4. از غرب، از آن حد فاصل به سمت شمال در امتداد دامنه غربي كوه شيوائي تا تنگ پيركش به سمت شمال شرق پس از عبور از آب خرزهره به كوه دلا و از آنجا به خط الرأس كوه هاي دلا و منار.

* راه هاي دسترسي: مهم ترين راه دسترسي به منطقه جاده آسفالته مسجد سليمان به شهركرد (بازفت) است كه پس از عبور از تونل دلا از ميانه منطقه عبور مي كند. همچنين راه شوسه رگ منار كه راه قبلي منطقه بود نيز از ضلع شمال غرب منطقه وارد و به پاسگاه محيط باني سرحوني منتهي مي شود. ساير راه هاي درون منطقه عمدتاً راه هاي خاكي جيب رو و يا مالرو هستند. علاوه بر آن از طريق درياچه سد شهيد عباس پور به وسيله قايق مي توان به منطقه دسترسي پيدا کرد. 

* پوشش گياهي: منطقه شيمبار جزو رشته كوه هاي زاگرس است و از چند كوه مهم به نام منار و دلا در غرب، كينو و للر در شمال، تاراز و گريز در شرق تشکیل شده و در مركز آن تالاب زيباي شيمبار قرار گرفته است. پوشش عمده جنگلي منطقه را درختان بلوط ايراني و پس از آن بنه و پوشش عمده تالاب شيمبار را جاز تشكيل مي دهد. 

گونه هاي مهم درختي و درخچه اي منطقه عبارتند از: 

كيكم- بادام- جاز- انجير- زالزالك و كلخونك. ساير گونه هاي گياهي منطقه عبارتند از: مورد، انگور، پده، چنار، ارژن، آلبالو وحشي، زبان گنجشگ، انار، توت، انواع گون، گاو زبان، خاكشير، زيره، ريواس، مورد معطر، پرسياوشان، گزانگبين و انواع گرامينه و گياهان دارويي متنوع مي توان نام برد. 

* جانوران: گونه هاي جانوري از نظر تنوع بسيار با اهميت هستند؛ ولي از نظر جمعيت متأسفانه به علت نبود مديريت در سال های پیش از تبديل به منطقه حفاظت شده، جمعيت آن ها به علت شكار بي رويه و تخريب زيستگاه به شدت كاهش يافته است. در مجموع 25 گونه پستاندار و 70 گونه پرنده در منطقه يافت مي شود. پستانداران منطقه عبارتند از: كل و بز– پلنگ- خرس قهوه اي- سنجاب ايراني- گرگ- روباه- شغال- گربه وحشي- تشي- خرگوش- خدنگ- انواع خفاش - خارپشت و انواع موش 

پرندگان عبارتند از: كبك دري- كبك تيهو- زاغي- جي جاق- دليجه- عقاب-قرقي- زاغ نوك سرخ- غراب- جغد- پيغو- سار- داركوب- كمركولي- توكا-انواع كبوتر- هدهد - دال و انواع پرندگان پاسري فوم ديگر.

* وضعيت طبيعي منطقه: منطقه حفاظت شده متشكل از ارتفاعات پرشيب و عمدتاً صخره اي و بسيار صعب العبور و مرتفع است. كوه منار با ارتفاع 1800 متر، كوه كينو با ارتفاع 3800 متر، كوه تاراز با ارتفاع 3000 متر از جمله ارتفاعات مهم منطقه هستند. دره ها و تنگه هاي معروف منطقه عبارتند از: تنگ سنان، تنگ سرد، تنگ چلو، چال منار، تنگ شلا و تنگ رپي. اين مناطق عمدتاً محل و زيستگاه حيات وحش منطقه هستند. در ميان اين رشته كوه ها تالاب شيمبار با زيبايي بسيار و سكونت گاه هاي عشاير در حاشيه آن قرار دارد. اراضي مسطح بجز تالاب شيمبار به ندرت در ساير جاه هاي منطقه يافت مي شود. 

* محدوده امن منطقه: محدوده اين منطقه در سه قسمت تعيين شده يكي از  خط رأس بالاي تونل دلا در امتداد جاده آسفالته تا پل نگين و سپس به محل باريكه تالاب و از آنجا در امتداد مرز تالاب تا چشمه گنديكار و سپس در همان امتداد تا چشمه تنگ سنان و سپس به چال منار تا خط رأس كوه منار در امتداد خط رأس تا بالاي تونل دلا. محدوده دوم از باغات تنگ پل تا خط رآس كوه كينو و از آن خط رأس تا خط رأس كوه للر به تنگ ليله. محدوده سوم شامل كوه گريز از خط رأس تا درياچه سد شهيد عباس پور است. 

* چشمه هاي منطقه: به دليل برفگير بودن ارتفاعات منطقه، چشمه هاي دایمی زیادی جاری هستند. مهم ترين این چشمه ها عبارتند از: سوسن و سرخاب، سربازار، تنگ سرد، سرحوني، تنگ سنان، گنديكار، شلا، تنگ چلو و چال منار. اين منابع آبي علاوه بر استفاده وحوش مورد استفاده دامداران و باغ های منطقه نيز قرار مي گيرد. 

* تالاب شيمبار: تالاب شيمبار با مساحت حدود دو هزار هكتار در مركز منطقه قرار دارد و كليه آب هاي سطحي رشته كوه هاي كينو، للر، تاراز و دامنه هاي شمالي و شرقي منار و دلا به اين تالاب ريخته سپس از خروجي تالاب كه به پل نگين معروف است و از طريق دره شلا به درياچه سد شهيد عباس پور مي ريزد. سطح "تالاب شيمبار" پوشيده از جامعه منحصر به فرد درختان و درياچه هاي كم نظير و منحصر به فرد جاز، پده، گز، تمشك، انگور، انار، توت تشکیل شده كه به صورت خودرو و انبوه تالاب را فرا گرفته است. اين گونه پوشش بندرت در مناطق ديگر يافت مي شود و در بعضي از محل هاي آن غير قابل نفوذ است. 

تالاب زيستگاه حيوان هایی چون خرس، گرگ و كفتار است و در فصل پر آبي پرندگان مهاجر آبزي و كنار آبزي به صورت محدود و در زمان بسيار كوتاه در تالاب استراحت و سپس ادامه مسير مي دهند. از جمله پرندگان مهاجر ديده شده در تالاب مي توان به كشيم، چنگر، اكرات و حواصيل اشاره كرد. در مجاورت تالاب در منطقه شیرين بهار در نزديكي چشمه سرحوني يك پاسگاه محيط باني برای استقرار نيروي اجرايي و كارشناسي براي حفاظت از منطقه داير است. 

* آثار باستاني منطقه: مهم ترين آثار باستاني منطقه، دره اي كنده شده است كه قسمتي از آن به صورت يك پل باقي مانده و به پل نگين معروف شده است. اين دره در واقع خروجي تالاب شيمبار بوده و علاوه بر اين كه باعث ماندگاري آب تالاب و تنظيم خروجي آب آن مي شود، باعث جلوگيري از بروز سيلاب و آب گرفتگي اراضي پيرامون در مواقع بروز باران هاي لحظه اي و رگبارها در منطقه مي شود. علاوه بر آن در چند نقطه از جمله در تنگ سرد، تنگ سنان، سوسن و سرخاب تعدادي آسياب آبي وجود دارد كه تا حدود 20 سال پیش نيز فعال بوده اند. 

* جوامع انساني: منطقه حفاظت شده شيمبار از روزگاران قديم تا کنون در مسير كوچ عشاير ايل بختياري از منطقه سردسير چهار محال و بختياري به مناطق گرمسير خوزستان قرار دارد كه به مراتع "ميانبند" معروف است. 

عشاير كوچنده در مسير كوچ از منطقه عبور مي کنند و گاهي نيز قسمت هاي جنوبي آن به عنوان محل هاي زمستان گذراني و قسمت هاي شمالي آن به عنوان مراتع ييلاقي مورد استفاده عشاير قرار مي گيرد. 

* روستاهاي منطقه: از آنجا كه اين منطقه محل گذران ييلاق و قشلاق عشاير است، روستاهاي آن اغلب كم جمعيت و پراكنده اند. ولي مهم ترين روستاها عبارت اند از: زابوت به عنوان مركز بخش، للر، كتك، سرحوني، سوسن و سرخاب، چلو، نگين، چال منار، آب خرزهره، بنه موسي، چال انجير، سرشط، شلا، گزير، نرگسي، گزگاه، مورگه و تنگ سنان. 

* اماكن مذهبي: درون منطقه حفاظت شده و در حاشيه آن چند امامزاده و قدمگاه وجود دارد كه مورد احترام مردم محلي و حتي زایراني از شهرهاي ديگر است. از جمله شاهزاده عبدا...، امام زاده بابا زاهد، صالح ابراهيم، برهان عالي از جاذبه هاي مذهبي منطقه مي باشد. 

* قابليت هاي عمومي: تحقيقاتي، آموزشي، توريسم، حفاظتي. 

* جاذبه هاي طبيعي: تنوع زيستي، زيستگاه پرندگان، كوه، جنگل، چشمه، تالاب.

* جاذبه هاي ورزشي و تفريحي: قايقراني، ماهيگيري، عكاسي، پياده روي، كوهنوردي.

* طبيعت گردي: وجود تالاب زيبا و با ارزش شيمبار با پوشش گياهي و درختان ميوه گوناگون، آبشارهاي زيبا، چشمه ها و ارتفاع های برفگير از جاذبه هاي گردشگري و اكوتوريسم منطقه است كه در صورت مديريت و استفاده صحيح مي توانند هم به عنوان مركز اكوتوريسم استان و هم ايجاد اشتغال براي مردم محلي از ظرفيت هاي آن بهره برداري کرد.