در اولین نگاه بیش از هر چیز٬شیوه ی پرداخت است که در شعرهای خانم زنگنه٬ برجسته به نظر میرسد.شیوه ی سرودن شعرها در دایره ای مشخص شده با شروع و پایان اندیشیده٬ تکلیف شاعر را با کلیت شعرش روشن می کند.شاعر بدین ترتیب می داند که تا کجاست که باید پیش رود.محتوا ابدا قابل تخطی نیست و این واژه ها و سطرها هستند که سطح پرداخت شعر و قدرت و ضعفش را رقم می زنند. بدین ترتیب واژه گزینی و سطربندی ست که اندازه های شاعر را در برابر دید مخاطب می گذارند و او را با شاعری کاربلد یا ناشی٬طرف می کنند.

در شعر مورد بحث دقیقا همین اتفاق افتاده است.ما با یک فضای کاملا مشخص طرفیم.این البته نشانه ی محدود بودن و بسته ماندن دایره ی تخیلاتمان نیست.فضا اما همچنان که اشاره شد٬برایمان از قبل٬پیش بینی شده است‌.شعر با دو سطر«چهار سال اویزان\از چشم های دختری»شروع می شود و دو سطر پایان گویی ادامه ی همان جمله ی اول اند:«که چهار سال است\خوشحال نیست»..دوباره بخوامیم:«چهار سال اویزان\از چشم های دختری\...\که چهار سال است\خوشحال نیست»و تمام شعر بایسا در میان سطرهای همین جمله رقم بخورد.

در محدوده ای اینچنین به دقت حساب شده٬اولین وظیفه ی شاعر برای انسجام و استحکام شعر٬واژه گزینی حرفه ای ست. کاری که می تواند مهمترین عامل در پرداخت و فضاسازی محسوب شود.مروری بر بخشی از دایره ی واژگانی شعر٬روشن می کند که خانم زنگنه در این زمینه چه دقتی به خرج داده است:بغض٬خسته٬قبرستان٬مرده ها٬ ترس و...ترکیب ها نیز از همین دست اند:موهای بغض کرده٬دامنه های زلزله خیز٬هفت سین خسته٬هفت سین بی منطق٬افکار بی نظم...همین جزیی نگری در کلام به سطربندی ها هم تسری پیدا می کند و چیدن دقیق سطرها را در انچه از پرداختن شعر در نظر گرفته شده٬به یکی از شگردها و شیوه های اصلی٬تبدیل می کند.دقتی که البته همیشه موفق نیست.در این شعر اما نتیجه موفقی دارد.

در این شعر٬سطرهای بسیاری را می توان مابه ازای هم دانست.همین مابه ازا بودن سطرها با توجه به دقت شاعر در زمینه پرداخت شعربسیار کنترل شده و موفق است.سطرهای سوم و چهارم«که در دلتنگی اش در خواب هم\راه می رود»در سطرهای دوازدهم و سیزدهم به گونه ای ادامه می یابند:«عکسی در لبخند زنی\راه می رود روی دیوار»و از این نمونه ها بسیارند.

تصویرسازی های خاص فضای مورد نظر شاعر نیز به خوبی٬انجام می شود.دقت کنیم به اویزان بودن از چشم ها٬پخش شدن روی فرش٬نشستن روی لبه ی تخت٬جویده شدن گوشه ی اتاق با دندان های درشت هفت سین خسته٬به اتاق زدن قبرستان٬اواز خواندن مردگانی که خواب شان را در دست گرفته اند٬پریدن دختر از اتفاق سبک خواب و..که به بهترین شکل ممکن در خدمت به سرانجام رساندن شعرند. شاعر چنان در این زمین دقت به خرج می دهد که با بهره گیری از ایهام که از پرکاربردترین ارایه های معنایی در کار شاعران معاصر ماست٬«سین سیگار را می کشد»تا هم زبانی دوپهلو را به کار گیرد و هم هنرمندانه٬شخصیت پردازی کند.

گاه اما اشارات صریح به شخصیت اصلی شعر٬زیادی به نظر می رسند.فضاسازی٬شخصیت پردازی و توجه به زبان تصویر٬چنان خوب از کار درامده اند که گاه با نگفتن ها می توان به قدرت کار افزود. به حذف سطر«از افکار بی نظم دختر»در میان این سه سطر٬دقت کنیم:«قبرستان \از افکار بی نظم دختر\می زند به اتاق»از ابتدا اشارات صریح به دختر٬تکلیف همه چیز را با مخاطب٬روشن کرده است.از این رو سطر مورد اشاره می تواند توضیح واضحات باشد.با این وجود اما شعر به هیچوجه طولانی به نظر نمی رسد.شاعر به پرگویی نمی افتد تا شعر با قدرت پایان یابد.

کامران عالیان

برچسب ها: شیما زنگنه ، کامران عالیان ، برای مادرم ، شاعر ، واژه گزینی ، سطربندی ، هفت سین خسته ، هفت سین بی منطق ، فکار بی نظم ، مخاطب

X Share

Stumble Upon Delicious Cloob

Digg

نظرات بینندگان

غیر قابل انتشار: ۰

انتشار یافته: ۱۳

هرمزان

۱۹:۰۰ - ۱۳۹۴/۰۱/۰۲

پاسخ

هم شعر وهم نقدی که برآن نگاشته آمده است،به دوره ی سرگشتگی شاعران نوجو و منقدان دلخسته از میراث های شاعرانه ی پیشین تعلق دارد.
شعر به گزارش گنگی خوابدیده می.ماند که ازخلاقیت درزبان_تاشعرمتجلی شود_عاجزاست وبا پریشان کردن کارکردادبی زبان ومثله مثله کردن جملات میکوشد هیأت ونمای تازه به کلام خود بدهد.
این نوع پرداختن به شعربه یکسو نهادن عنصر ربط وپیوند شعربا مخاطبانست.جعبه ی پاندوراییست آکنده از هیچ.
منقدوستاینده ی چنین اشعاری!راهی جز کلی گویی ندارد.چاره ای جز وضع قوانین کاملا شخصی برای تعبیروتوجیه پریشانکاریهای متن ندارد.
زبان فارسی وشعربلندفارسی اما همچنان بردل ودست شاعران کوشای صبور گریزان از آسان پسندیهای شبه مدرن این سالها،رشدهمیشه ی خودرا دارد.

هرمزان

۱۹:۰۱ - ۱۳۹۴/۰۱/۰۲

پاسخ

نامداری

۱۹:۵۴ - ۱۳۹۴/۰۱/۰۲

پاسخ

دوستمان هرمزان اعتقاد من این است که اگر کتاب ها و اشعار خانم زنگنه را بشناسند قطعا یکی از نقاط قوت شعر ایشان پرداخت های قوی با تصاویر بکر و خلاقانه است....ارتباط در تمام سطرها اتفاق می افتد و شعر در حرکتی حرفه ای رو به انتهاست....گاهی ارام و شیرین و گاهی ضربه زننده و عاصی...شعرهای شیما زنگنه و از جمله همین شعر پر از خلاقیت و نو پردازی است...که گاهی خواننده از درک تصویر ها عاجز است...و باید مخاطب قوی باشی تا برخی از تصاویر را درک کنی و تصورش گاهی سخت است...

من به این بانوی کلمه و شعر تبریک می گم...سبز باشی شاعر
این شعر

علی رضا

۱۹:۵۸ - ۱۳۹۴/۰۱/۰۲

پاسخ

این شعر یکی از شعر های بی نظیر خانم زنگنه است که من بارها خوانده ام,تعجبم این است که انتظار ما از یک شعر خوب تصویر است ساختار است پرداخت است خلاقیت و نو آوریست که همگی در این شعر به وضوح وجود دارد پس چرا سعی می کتیم حرفهایی گنگ و دور از واقعیت بزنیم,به جای مثله مثله کردنی که دوستمان در نظرشان نوشتند من می گویم جنون کلمات و تصاویری که در شعر خانم زنگنه همیشگی ست.

بهادری

۲۰:۰۴ - ۱۳۹۴/۰۱/۰۲

پاسخ

شیما زنگنه بانوی.شعر

فوق العاده بود،و لطفا حرفهایی که از روی بغض است را جدی نگیر و راه خودت را برو

عرفان

۲۰:۰۸ - ۱۳۹۴/۰۱/۰۲

پاسخ

عالی و پر از خس نوستالوژی و زبانی نو که شبیه هیچکس نیست،اینجا شیما زنگنه می نویسد نه هیچکس دیگه،لذت بردم

بهادری

۲۰:۰۹ - ۱۳۹۴/۰۱/۰۲

پاسخ

شیما زنگنه بانوی.شعر

فوق العاده بود،و لطفا حرفهایی که از روی بغض است را جدی نگیر و راه خودت را برو