پایگاه سازه های آبی کجایی! دقیقاً کجایی...

توضیح: به گزارش شوشان، مطلب زیر در تاریخ 9 اسفند ماه 1395 در هفته نامه راوی شوشتر منتشر شده که در اینجا مجدداً بازنشر می شود.

راوی شوشتر | گزارش:
5 تیرماه 1388 بود که مجموعه به هم پیوسته سازه های آبی تاریخی شوشتر به عنوان دهمین اثر ثبت جهانی ایران در سازمان جهانی یونسکو به ثبت رسید و باعث افتخار هر ایرانی خصوصاً شوشتری گردید.



مجموعه‌ای به هم پیوسته از پلها، بندها، آسیاب‌ها، آبشارها، کانال‌ها و تونل‌های عظیم هدایت آب که در ارتباط با یکدیگر کار می‌کنند و در دوران هخامنشیان تا ساسانیان، جهت بهره‌گیری بیشتر از آب ساخته شده‌اند.

بند میزان، برج کلاه فرنگی، رودخانه دست کند گرگر، پل بند گرگر، مجموعه آبشارها و آسیابهای آبی، بند برج عیار و نیایشگاه صابئین، بند ماهی بازان شوشتر (بند خدا آفرین)، قلعه سلاسل، کانال داریون، پل بند شادروان، بند خاک، پل بند لشکر و پل شاه علی و بند شرابدار آثار باستانی هستند که با عنوان نظام آبی تاریخی شوشتر به صورت یکجا در فهرست میراث جهانی یونسکو با شماره ۱۳۱۵ به ثبت رسیده‌اند.

از روزی که موضوع ثبت جهانی این آثار مطرح شد، پایگاه جهانی سازه های آبی ابتدا با هدف پژوهش و بررسی در این زمینه به وجود آمد و با مدیریت مهندس ارسطوزاده پیش رفت. این روال ادامه پیدا کرد تا اینکه این آثار به ثبت جهانی یونسکو رسید و پس از آن مدیریت پایگاه تغییر کرد.
قصد ما در این نوشتار پرداختن به اسامی مدیران این پایگاه نیست بلکه فقط و فقط طرح یک سوال است و بس. اینکه چرا از ابتدای ثبت جهانی سازه های آبی، هیچکدام از مدیرانی که بر سر کار آمدند، موفق به جلب رضایت مردم شوشتر نشدند؟ چرا هیچگونه عملکرد مثبت و قابل دفاعی از خود به جای نگذاشته اند؟ نبود اعتبار قطعاً یکی از مهم ترین مشکلات و محدودیت ها در رسیدگی و حفاظت از آثار است اما همه چیز نیست.

به گفته برخی کارشناسان مرمت، جدا از اعتبار، بحث نبود مدیریت صحیح در این پایگاه جهانی یکی از بزرگترین ضربه ها به مجموعه سازه های آبی است. که متاسفانه از ابتدای راه همراه مجموعه بوده است.

متاسفانه در حال حاضر شرایط به گونه است که هیچ دفاعی نمی توان از حال این روزهای آثار ثبت جهانی مان کرد. در هر 13 اثر با مشکلات و خطراتی روبرو هستیم که در صورت عدم رسیدگی، نابود خواهند شد.

بندمیزان بیشتر شبیه یک بنای زائد تا ثبت جهانی!
در بندمیزان وجود نخاله و انباشت و رشد نیزارها به حدی است که نه تنها اصلاً شبیه به یک اثر ثبت جهانی نیست بلکه انگار بنایی زائد و بی مصرف است! لایروبی و از بین بردن علفزارها دیگر کاری راحت است و نیازی هم به اعتبار ندارد. مقداری همت و دلسوزی و پیگیری می خواهد که بدبختانه هیچکدام را در پایگاه سازه های آبی نمی بینیم.

قوز بالای قوز بند میزان 20 – 30 متر بالاتر و در زیر بقعه متبرکه سیدمحمد گلابی است. جایی که فاضلاب مستقیماً وارد رودخانه شده و احتمالاً ترکیبات مواد آن که بسیار آسیب رسان اند باعث تجزیه سنگ و بنای این بند تاریخی و جهانی می شود. در بالای این اثر مهم و با ارزش نیز یک اتاقک مخروبه وجود دارد که به گفته چندین نفر از شهروندان (که با چشم خود دیده اند) محل فساد و ناهنجاری های اجتماعی است. آیا یک اثر ثبت جهانی بجای اینکه محرکی برای جذب گردشگر و موثر در رونق اقتصاد یک شهر باشد، باید محل فساد و بزه کاری شود؟ در این بین وظیفه نیروی انتظامی که باید به این مورد رسیدگی کند محفوظ! اما پایگاه سازه های آبی در این زمینه چه عملکردی داشته است؟ آیا متوجه بازدید گردشگران از این محدوده هست؟ گردشگر و بازدید کننده از این اثر چه ذهنیتی از شوشتر با دیدن این موقعیت ها برایش به وجود می آید؟

پل بند شادروان می تواند بهترین محرک برای جذب گردشگر باشد اما...!
در پل بند شادروان، اثر فوق العاده با ارزش و احتمالاً قدیمی ترین پل جهان نیز رشد نیزارها در اطراف پل و همچنین تخلیه نخاله های ساختمانی در عین بی توجهی پایگاه سازه های آبی در جوار این پل بند، بسیار عجیب و سوال برانگیز است! لحظه ای تصور کنید اطراف پل تماماً به وسیله چراغ های زرد رنگی که بر پیکره پل می تابند، پر شده باشد. و بتوان به صورت پیاده روی پل قدم زد.. مطمئناً برای هرکسی جذاب و شوق برانگیز خواهد بود.

اما به جای این تصویر زیبا تاریکی و خاموشی، وجود برخی افراد در دهانه های پل به منظور استعمال مواد مخدر و نازیبایی های دیگری قرار گرفته و باز هم نمی توان روی آن به عنوان اثری که بشود بازدید کرد حساب کشید!

تونل بلیتی بی ارزش تر از حریم درجه 2 سازه های آبی!
در رابطه با اثر دیگری با نام تونل بلیتی هم به مطلبی از یکی از شهروندان اشاره می کیم. محسن یساراتی در این مطلب عنوان می کند: «تونل بلیتی همچنان در سایه بی توجهی محض مسئولین میراث فرهنگی و پایگاه سازه های آبی به سر می برد. کسانی که دلواپس زیرگذر و حریم درجه 2 سازه های آبی هستند، لطفاً توجهی هم به این گوشه از آثار و میراث جاودانه گذشتگانمان هم بنمایند» (چندی پیش در شبکه های اجتماعی تصویر نامه ای از پایگاه حفاظت میراث فرهنگی شوشتر دست به دست چرخیده که در آن به تعطیلی پروژه زیرگذر شوشتر به دلیل قرار گرفتن در حریم درجه 2 سازه های آبی تاکید شده است)

همه چیز بودجه و اعتبار نیست / شهامت استعفا داشته باشید!
همچنین محمد بهجتی شهروندی دیگر مطلبی در رابطه با بند ماهی بازان ارسال کرده که می خوانیم: «چند روی توجه کردم و دیدم که پایگاه سازه های آبی مدتی است در حال کار و فعالیت زیاد است و احساس کردم اقدامات خوبی در حال انجام است. با خود گفتم خوب است به عنوان یک شهروند و علاقه مند به شوشتر سری به آثار بزنم و از وضعیتشان آگاه شوم، و حتا تشکری هم از متولیان کنم!

همینطور که از ذهن این موارد را می گذراندم، به این نتیجه رسیدم، آثار را اولویت بندی کنم. بعد به ذهنم رسید بند «خدا آفرین» خیلی مظلوم واقع شده و تک و تنها میان حوضچه های ماهی گیر افتاده است!

خلاصه حرکت کردم و رفتم... رفتم تا رسیدم به محوطه بند باستانی «خدا آفرین» یا «ماهی بازان». از مجموعه آثار ثبت جهانی شده شوشتر. وقتی رسیدم، با خود گفتم حتماً اشتباه آمدم! خواستم برگردم، بعد نگاهی به اطراف کردم و گفتم: چیزی که به عنوان «سه پایه» در ذهنم بوده مشخص است.

درست که توجه کردم، دیدم هم راه ارتباطی ماشین رو که وجود داشته، باریک شده (به نحوی که یک موتور به سختی رد می شود) و هم عرصه این بند باستانی توسط حوضچه های غیرقانونی جدیدی به طور کامل و از دو طرف محو شده است!

هرچه بالا و پایین کردم و فکرم را مشغول، دیدم درست است که بودجه و اعتباری برای مرمت نیست و ده ها مشکل دیگر که در این زمینه وجود دارد... اما آقایان متولی امر در پایگاه سازه های جهانی آبی تاریخی شوشتر؛ دیگر حراست از حریم آثار و حفظ آن ها از مزاحمت های اینچنینی هم اعتبار و پول می خواهد!؟
استعفا هم خوب چیزی است، ولی افسوس که شهامت می خواهد و اکثر مدیران شهامت استعفا دادن را ندارند...»

سخنی با مدیر پایگاه سازه‌ های آبی تاریخی شوشتر
در ادامه نامه ای از شاعر محبوب شوشتری محمدعلی مهدی آبادی (صالحه) به رئیس پایگاه سازه های آبی شوشتر را که چند ماه پیش نوشته بود می خوانید: «مدت هاست که عدم توجه و بی مهری به آثار بی نظیر و باستانی کهن شهر شوشتر به شرح زیر، نگرانی‌های زیادی را در دل مردم شریف شوشتر و دوستداران واقعی این میراث چند هزار ساله قرار داده است:
عدم لایروبی و مرمت بند میزان - عدم لایروبی و مرمت ورودی تونل بلیتی- عدم فعالیت جهت جلوگیری از تخریب ساختمانهای نیمه ویران مشرف بر سه کوره - عدم فعالیت جهت مرمت بعضی از بخشهای قلعه سلاسل - جلوگیری از ریزش آب از شاه لوله آب تسویه مشرف بر تونل بلیتی و چندین و چند مورد مهم دیگر که در این مقال نمی‌گنجد.

همه مردم و مسئولین می‌دانند که این آثار متعلق نه به فرد، شهر، استان و حتی کشور است، بلکه این آثار جهانی و ما باید در جهت حفظ آنها تلاش کنیم. این آثار، شناسنامه شوشتر باستان بوده و مردم در جهت حفظ هویت خود، از هیچ کوشش و جان‌فشانی دریغ نخواهند کرد.

سئوال این است که مدیریت پایگاه چرا با وجود این مشکلات و معضلات آشکار، اقدامی اثرگذار در جهت مرتفع نمودن این موضوع مهم انجام نمی‌دهد؟ و چنانچه انجام گرفته، اعلام فرمایید تا ولی نعمتهای مسئولین که همانا مردم می‌باشند، از اقدامات آن مدیریت آگاه شوند. مردم شوشتر، منتظر پاسخ صریح و اقدام سریع در جهت حفظ این آثار بی‌نظیر می‌باشند.

تا که باشد یک نفس در پیکرم
سینه چاکِ خاکِ پاکِ شوشترم»

بند خاک در مرز نابودی
در محدوده بندخاک که اصلاً هیچ نهادی توجهی به آن نمی کند، ترک برداشتن دیواره بند و بدتر از آن ریزش فاضلاب و فاجعه بر تر اینکه فاضلاب بیمارستانی است، این بند را تا مرز نابودی و فرسایش کشانده است. در این رابطه نه تنها پایگاه سازه های آبی بلکه اداره محیط زیست جهت ریزش فاضلاب در نهر و همچنین دانشکده علوم پزشکی به علت اینکه فاضلاب بیمارستانی است، باید پاسخگوی این شرایط باشند.

آقای رئیس لااقل پاسخگوی منتقدین باشید!
تمام موارد ذکر شده یک طرف، عدم توجه مدیریت پایگاه سازه های آبی به اعتراضات و انتقادات مردمی یک طرف! پاسخگویی تا عدم پاسخگویی دو چیز متفاوت اند. در مدتی که بیژن حیدری مدیر پایگاه سازه های آبی شوشتر است، حتا یکبار دیده نشده به رسانه ها و مردم پاسخگو باشد. این عدم پاسخگویی بدترین توهین به منتقدین و بنزین روی آتش است. آقای رئیس، اگر توانایی رفع خطرات مجموعه آثار ثبت جهانی را ندارید، لااقل پاسخگوی منتقدین باشد!

پایگاه دقیقاً چکار می کند؟
ما که هرچه بررسی کردیم نفهمیدیم پایگاه سازه های آبی دقیقاً چه فعالیتی انجام می دهد؟ نه مرمتی، نه بازسازی، نه کار فرهنگی، نه جذب گردشگر.. اگر شما فهمیدید به ما هم بگویید، بدانیم.

اگر بخواهیم ریزتر در موضوع وضعیت آثار جهانی شوشتر وارد شویم، شاید ده ها شماره از راوی شوشتر را باید به این موضوع اختصاص دهیم. و قطعاً این کار را در فواصل مختلف خواهیم کرد. اما در این شماره یک بررسی کلی از شرایط را انجام داده ایم. بررسی تخصصی تر و جزئی تر بماند برای شماره های آینده... منتظر پاسخ مسئولین ذیربط هستیم.