قائم مقام سابق وزارت امور خارجه معتقد است: تفاوت مذاکرات این دوره با دورههای قبل در این است که تصمیمگیری نظام بر این است که مذاکره باید به نتیجه برسد.
علیرضا شیخ عطار در نشستی با موضوع آخرین اخبار و تحلیلهای مباحث منطقه و بینالملل با نگاه به برجام که امروز (۱۸ دیماه) با حضور اساتید دانشگاه و اصحاب رسانه در دانشگاه امیرالمومنین(ع) اهواز برگزار شد، اظهار کرد: دیپلماسی، پیشینه چند هزار ساله دارد اما دیپلماسی نوین بعد از ایجاد کشور ملتها، بیشتر به توازن بین کشورها میپردازد؛ در این خصوص، کشورها به جای اینکه مثل قبل بخواهند جنگ کنند تصمیم گرفتند از طریق دیپلماسی رسمی مسائل را حل کنند.
وی افزود: البته نه اینکه در دیپلماسی رسمی، جوانمردی و اخلاق حاکم میشود؛ در دیپلماسی چیزی به اسم اخلاق نداریم و تنها منافع مطرح است اما در دیپلماسی رسمی گفته میشود به جای جنگ که بسیار پر هزینه است میتوان با گفتمان، منافع را حاصل کرد که بستگی به این دارد که چه کسی زرنگتر باشد.
قائم مقام سابق وزارت امور خارجه گفت: از حدود دهه ۸۰ میلادی یک تئوری جدید مطرح شد؛ تا آن زمان دپلماسی عبارت بود از فعالیتهای بین چهرههای رسمی شاخص کشورها که عمدتا نیز پشت درهای بسته بود.
وی افزود: در جنگ جهانی دوم متفقین با هیتلر جنگ را شروع کردند اما استالین با آن ساخت، پس از آن هیتلر هم حمله کرد و سرنوشت جنگ عوض شد؛ از دهه ۸۰ میلادی به بعد تئوری جدیدی در دنیای غرب مطرح شد؛ شخصی به نام جوزف نای گفت به جای جنگ سخت باید جنگ نرم داشته باشیم و بعد نیز هزاران صفحه کتاب در این باره نوشت که خلاصه آن میگوید ابزار اصلی جنگ نرم این است که حریف را به جای فشار نظامی از طرق غیرنظامی قانع کنید، یعنی روی فکر حریف کار شود.
شیخ عطار گفت: به عنوان مثال اگر در یک زمان کشوری یک کشور دیگر را استعمار میکرد مردم قیام میکردند اما در این تئوری مردم را قانع میکند که مستعمره شدن به نفع آنها است.
جنگ نرم و اقناع ملتها برای استعمارگری
سفیر سابق ایران در آلمان و هند گفت: اوایل استعمار هند توسط انگلیس نیز خیلیها میگفتند به نفع ما است زیرا تلگراف را وارد هند کرده و درهای دانشگاه لندن را به روی آنها گشوده و راه آهن تاسیس کرده است. عدهای قانع شده بودند اما اکثریت قانع نشدند.
وی بیان کرد: حرف جوزف نای این است که جنگ نرم بیشتر جواب میدهد و به جای جنگیدن، ملتها را قانع میکنند که منافع آنها در این است که حرف استعمارگر را گوش دهند. ابزارهای متعددی به کار گرفته میشود که بگویند ناسیونالیسم بد است و جهانگرایی را مطرح میکنند و با هرچه که ممکن است تاثیر جنگ نرم را کمتر کند، مقابله میکنند.
رسانه؛ مهمترین ابزار جنگ نرم
شیخ عطار گفت: این شخص در ادامه میگوید که مهمترین ابزار جنگ نرم رسانه است. رسانه میتواند روی فکر مردم کار کنند البته آن زمان که این تئوری مطرح شد رسانه در قالب رادیو، تلویزیون و روزنامه خلاصه میشد اما اکنون گستره رسانه بسیار وسیع شده و تاثیر رسانههای مجازی بسیار زیاد است.
این دیپلمات سابق با اشاره به یکی از تجربیات خود از تاثیر رسانه، گفت: زمانی که سفیر ایران در آلمان بودم وقتی میخواستیم یک مقاله از وزیر ایرانی در روزنامه چاپ کنیم باید هزینه زیادی صرف میکردیم و در نهایت نیز مطلب در صفحه سوم روزنامه چاپ میشد. این روزنامه روزانه ۷۰۰ هزار تیراژ داشت که طبیعتا همه این افراد به صفحه سوم مراجعه نمیکردند. به جای این کار، پنج سایت در فضای مجازی راه انداختیم که متوسط ۷۰۰ هزار بازدید داشت و مطالب متفاوتی درباره ایران در آن مینوشتیم. بدین ترتیب عینا تاثیر فضای مجازی را لمس کردیم.
نگرانی آمریکا و اسرائیل از بحث هستهای نیست
وی ادامه داد: غلطترین برداشت این است که فکر کنیم دیپلماسی عمومی یعنی کاری که سخنگوی وزارت امورخارجه انجام میدهد؛ البته سخنگو باید وجود داشته باشد تا مواضع رسمی دولت را بیان کند اما تببین مطلب برای مردم و اقناع آنها از طرف سخنگو انجام نمیشود پس نقش رسانه در این خصوص مهم است.
قائم مقام سابق وزارت امور خارجه گفت: معتقدم یکی از کاستیهای اساسی که در ایران داریم این است که از اندیشههای جمهوری اسلامی و تئوری ما که متفاوت از بقیه کشورها است و مبتنی بر الهامبخشی است و بسیار مهم است، غافل شدهایم. این نگرانی که اسرائیل و آمریکا و غرب از ما دارند بابت بحث هستهای نیست زیرا فعالیتهای هستهای روشن هستند و نمیشود در آن پنهان کاری کرد.
وی افزود: آنها خیلی خوب میدانند که ما با بمب اتم فاصله داریم و اصلا به دنبال آن نیستیم. وقتی در آلمان بودم میدیدم که پس از قضایای داعش، علاقه نسبت به شناخت شیعه بیشتر شد و حتی میگفتند که شیعه واقعگرا و عقلایی است. آنهایی که ایران را میشناسند میدانند که فتواها با توجه به اعتقادات مردم هستند و رهبری نیز در فتوایی استفاده از سلاح کشتار جمعی را حرام دانستهاند. بنابراین اصل مشکل آنها با ما همان بحث الهامبخشی است.
شیخ عطار گفت: در این شرایط رسانه باید ماموریت خود را درست انجام دهد و کار به دستان نیز به رسانهها درست ماموریت بدهند. تئوری جوزف نای مبنی بر فریب مردم برای اعمال قدرت است اما ما میگوییم الهامبخشی کنید تا مردم در برابر از بین رفتن حقوق خود بایستند.
حتی یکدهم سرمایهگذاری آمریکا روی اقناعسازی افکار عمومی را انجام ندادهایم
وی با اشاره به اهمیت رسانه در اقناع افکار عمومی گفت: این میزان سرمایهگذاری که غربیها روی رسانهها و اقناع افکار عمومی خود درباره ایرانهراسی انجام دادهاند، متاسفانه ما یکدهم آن را هم انجام ندادهایم. نظرسنجیها نشان میدهد که مردم عادی در اروپا و آمریکا از ایران میترسند در حالی که واقعیت این نیست؛ هند و اسرائیل و پاکستان بمب اتمی دارند، چرا از آنها نمیترسند؟ این تاثیر همان جوسازی است.
وی ادامه داد: همه مردم دنیا برای پاسخ دادن به سوالات سیاسی خود به رسانه مراجعه میکنند. البته بسنده به این کار هم ناقص است و موسیقی و فیلم و... هم موثر است؛ اکنون هالیوود یک رسانه بسیار قوی است.
عزم جدی بر این است که مذاکرات به نتیجه برسد
این دیپلمات سابق با اشاره به مذاکرات برجامی بیان کرد: تفاوت مذاکرات این دوره با دورههای قبل در این است که تصمیمگیری نظام - که در آن اختلافی نیست - بر این است که مذاکره باید به نتیجه برسد.
وی افزود: در دوره آقای روحانی وقت خریدند اما نه تنها جواب نداد بلکه برعکس شد. اکنون عزم جدی بر این است که مذاکرات به نتیجه جدی برسد و یکی از دلایل این است که فشارهای حداکثری تاثیر خود را از دست بدهد البته این فشارها تنها با مذاکرات بیاثر نمیشود بلکه اصل بر مقاومت است.
شیخ عطار گفت: این مقاومت لوازمی دارد که یکی از آنها این است که مردم قانع شوند این حق آنها است و نباید سر حق خود معامله کنند و در عین حال نباید تعصب خشک داشته باشند.
قضاوت درباره تعداد مذاکرهکنندگان بیانصافی است
وی ادامه داد: تفاوت بعدی، ترکیب هیات مذاکرهکننده است؛ در دورههای قبل از جمله دوره دکتر ظریف، مذاکرهکنندگان عمدتا سیاسیون و فارغ التحصیلان روابط بینالملل بودند اما اکنون تعداد مذاکرهکنندگان بیشتر شده و این گروه متشکل از اقتصاددانان نیز است.
این دیپلمات سابق افزود: برخی از سیاستپیشگان با کمال بیانصافی و سوءاستفاده از فضای مجازی تعداد مذاکرهکنندگان را مورد انتقاد قرار داده بودند در حالی که ما در دورههای قبل هیاتی ۶ تا ۷ نفره داشتیم اما به غیر از کشورهای دیگر، تنها آمریکا با ۲۰ نفر متشکل از سیاستمداران و اکثرا اقتصاددانان حضور پیدا میکردند. متاسفانه در داخل، مخالفتهای پچگانه میبینیم که برخی جاهلانه و برخی هدفمند هستند.
شیخ عطار ادامه داد: سومین تفاوت این است که ما برای اولین دو متن داریم و بر اساس آن اظهار نظر میکنیم که این مورد، غرب را بسیار عصبانی کرد در حالی که در دورههای قبل نظرات ایران را در پرانتز قرار می دادند. حتی دشمن در حال اعتراف است که ایرانیها جدی هستند.
وی تصریح کرد: چهارمین تفاوت این دوره در این است که ما برای حرف خود مبنای حقوقی داریم و آن هم بر هم زدن برجام از سوی دیگر طرفها است پس آنها حق شرط گذاشتن ندارند و به این دلیل است که مذاکره مستقیم هم با آنها نمیکنیم.
قائم مقام سابق وزارت امور خارجه افزود: مذاکره مستقیم تابو نیست اما شرایطی دارد. وقتی برای ما عربدهکشی میکنند و سردار سلیمانی را ترور میکنند و میز مذاکره را به هم زدند، باید چشم بگوییم؟
میتوان به مذاکره امیدوار بود
سفیر سابق ایران در آلمان و هند گفت: بایدن در انتخابات گفته بود به برجام بازمیگردد اما این اتفاق نیفتاد و به این علت است که در داخل آمریکا بر خلاف دوره اوباما، اختلافات حتی در حزب دموکرات شدید است. وقتی آمریکا برجام را به هم زد ما غنیسازی را شروع کردیم و ۲۰ درصد غنیسازی داریم.
وی گفت: آنها خطر مقابله و جنگ با ایران را بیش از گذشته حس میکنند گرچه میگویند گزینه روی میز است اما این ها شوخی است زیرا بسیار پرهزینه است لذا آنها نیز به دنبال مذاکره هستند پس با این مسائل میشود به مذاکره امیدوار بود.