تحولات قفقاز از زاویه دید ایرانی

اشاره : یادداشت ذیل ماحصل جمع رشته توییت هایی از دو جنگ اخیر قره باغ است. در بازتنظیم تلاش شده تا تحولات قفقاز جنوبی و جنگ آذربایجان و ارمنستان از زاویه دید منافع ملی ایران باشد. این یادداشت حرکتی ست گام به گام با تحولات منطقه ای مهم و راهبردی برای ایران که به هیچ وجه نمی توان نسبت به تحولات آن بی تفاوت بود.

‏1) جنگ آذربایجان و ارمنستان چه تاثیری بر ایران دارد ؟

نخجوان به عنوان بخشی از کشور آذربایجان از سرزمین اصلی بخاطر حائل شدن ارمنستان در ‎قراباغ جدا افتاده. اگر آذربایجان بتواند بخشی از قراباغ به سمت نخجوان را تصرف کند این برون بوم را به سرزمین اصلی متصل کرده و این بار یا ارمنستان دو تکه خواهد شد یا همسایگی با ایران را از دست می دهد.

‏ایران باید مراقبت کند تا مرز مشترکش در وهله اول با ارمنستان و بعد ‎با قره‌باغ از دست نرود. یکی از خطوط قرمز راهبردی ما در مرزهای شمالی حفظ مرز مشترک با ارمنستان به عنوان راه تنفس تجاری در شرایط تحریم فعلی باید باشد.

قطع راه ایران به ارمنستان توسط آذربایجان شمالی یعنی اقدام به تحریم سرزمینی ایران و انسداد راه قفقاز و اروپا برای کشورمان که قابل تحمل نیست.

‏‎از موضع منافع ملی که بنگری موضع پان فارس و پان ترک و ... رنگ می بازد. مرز ارمنستان مسیر تجاری ایران به قفقاز و یکی از راه های تنفس تجاری کشوری با ۸۵ میلیون جمعیت و در حال تحریم زورگویانه است.

2) علیف و پاشینیان دو رقیب یا اره ای با دو سر؟

‏الهام اگر بتواند در زمانی کوتاه موضوع تصرف قراباغ و سقوط آرتساخ را با همکاری شرکا (ترکیه و اسراییل) رقم بزند سریعا متوجه استان سیوینیک ارمنستان منجر به قطع مرز با ایران خواهد شد. ماجرای قراباغ باید زمان بر و پر هزینه باشد. جنگ طلبان باید هزینه جنگ را بدهند و ارزان به نتیجه نرسند.

‏‎‏پاشینیان مرد مقاومت نیست و عنصری وا داده است. عاقبتش سقوط خواهد بود و بد نامی و اگر شانس بیاورد فرار. بریده از اردوگاه شرق و روسیه و بی اعتماد به ایران. منتظر کمک فرانسه و آمریکا و غرب مسیحی. الهام هم در طرف مقابل ماجرا طمع ورز است و فتنه گر. بازیچه و قدر ناشناس نسبت به ایرانیان.

3) پان ترکیسم و رواج سکولاریسم و تجزیه طلبی

موضوع توسعه طلبی الهام علیف با آذری های نجیب و شیعه مسلمان در شمال ارس یا هم میهمان خوب مان کاملن متفاوت است. نظام علیف حتا سکولار هم نیست بلکه ضد مذهب است. منافع ملی ایران زمین ارجح است به هرگونه مماشات با نظامی نو‌پا و توسعه طلب که چشم طمع بعدیش قطع مرز ایران و حتا به خاک ما است.

با هوچی گری و بی ادبی نمی توان منطق را به عقب راند!

‏‎ایران سیاست ضد ترکی ندارد و بیش از ۲۵ میلیون ترک دارد که در بخش های ارشد حاکمیتی نیز حضور دارند از جمله رهبر جمهوری اسلامی ایران آذری هستند. اگر منافع ملی ایران تهدید شود می توان ایجاد منطقه حائل در شمال ارس مطالبه عمومی خواهد شد. البته در آذربایجان اقلیت های تالش و در وضعیت خوبی نیستند.

تصرف بخشی از قراباغ توسط آذربایجان که بتواند از طریق آن کریدور نخجوان را به سرزمین اصلی وصل کند منافع و تحول دیگری نیز خواهد داشت که عبارت است از اتصال سرزمینی به ترکیه.

ترکیه در همسایگی با آذربایجان بخاطر دست بالا بودن در جمعیت و قدرت نظامی در میان مدت آن را بلعیده و هضم می کند.

‏تصرف بخشی از ‎قراباغ ولو به اندازه یک کریدور باعث اتصال سرزمینی آذربایجان با برون بوم ‎نخجوان و سپس ۱۲ کیلومتر مرز مشترک با ترکیه خواهد شد و ترکیه می تواند از مواهب نفت و رسیدن به دریای خزر استفاده کند. چاره رفع تفاوت مذهبی شیعی آذربایجان و سنی ترکیه نیز رواج بیشتر سکولاریسم است.

‏4) مقایسه توان ارمنستان و آذربایجان

‏‎ارمنستان دارای لابی جهانی گسترده تری نسبت به ‎آذربایجان است.آذربایجان دارای منابع مالی بیشتر و متحدان افزون تر.

آذربایجان خود را برای جنگ طولانی آماده می کند. پهبادهای آن عرصه را بر نیروهای ارمنی و سدهای دفاعی مرتفع تنگ می کنند. این نبرد نسبت به قبل دارای ابعاد وسیع تری خواهد بود.

ارمنستان مانند لبنان دارای شهروندان بسیاری خارج از کشور است حتا بیشتر از ساکنان آن و بخشی از اقتصادش وابسته است به پولی که این مهاجران برای خانواده های خود می فرستند.

اقتصاد ارمنستان درون زا و غنی نیست لذا تحمل جنگ طولانی مدت را ندارد. ‎آذربایجان نیز تاسیسات آسیب پذیر بیشتری دارد.

5) پهباد و نفت دو سلاح موثر در موازنه قدرت

‏برگ برنده آذربایجان در جنگ‌ ‎قراباغ استفاده از پهبادهای اسرائیلی و ترکیه ای ست که می توانند بر عامل ارتفاعات غلبه کنند. اگر عرصه به ارمنستان تنگ شود ممکن است با موشک های اسکندر با برد ۳۰۰ کیلومتر علیه تاسیسات نفتی آذربایجان دست به حمله بزند. طولانی شدن جنگ یعنی دامنه دارتر شدن آن.

‏پهبادهای انتحاری هاروپ ساخت اسرائیل و بیرقدار ترکیه ای در ارتش آذربایجان می تواند عرصه را بر ارمنستان تنگ کند. آذربایجان از اصلی ترین تامین کنندگان نفت اسرائیل و متقابلا وارد کننده سلاح از این رژیم است.

دخالت بازی گران منطقه ای و فرامنطقه ای می تواند موضوع قراباغ را پیچیده و به سوریه ای دیگر مبدل کند.

‏باید خویشتن داری کرد تا جنگ ارمنستان و آذربایجان تبدیل به جنگ صلیبی دیگری نشود و نیروهای نیابتی در مناقشه وارد نشوند تا سوریه ای جدید این بار در قراباغ شکل نگیرد.

عدم توان کشور در شرایط تحریمی کشور برای تقویت نیروی هوایی کشور و نمونه های عبرت آموزی مثل جنگ اخیر در منطقه نشان داد که بومی سازی توان نظامی موشک محور، پهبادی و پدافندی کشور تا چه حد صحیح و راهبردی بوده است.

خارج از مواضع ایران که تحولات منطقه قفقاز جنوبی تاثیر مستقیم بر منافع ملی اش دارد، ‏ترکیه و پاکستان حامیان آذربایجان و هندوستان حامی ارمنستان برآورد می شود. گمانه زنی در خصوص انتقال نیروهای درگیر در سوریه و لیبی به منطقه جنگی از طرف ترکیه نیز صورت می گیرد.

این صف بندی ها علاوه بر مناقشه سرزمینی ظرفیت تبدیل به مناقشه با لعاب مذهبی را نیز دارد و باید متوقف شود‌.

6) سمت و سوی جنگ قفقاز به کجا می انجامد؟

توطئه ای کثیف در جریان است. تبانی های پشت پرده و تقسیم و تصاحب سرزمین به ابزار جنگ و لابی. اتفاقی که در قراباغ در حال وقوع است بی ربط به ایران نیست. جهت نهایی توسعه طلبی حاکم باکو نهایتا پریشان حالی ایران خواهد بود به ابزار نفت و قدرت های متخاصم و دامن زدن به شکاف های قومی و تجزیه

‏برای ایران در ارمنستان دام گسترده اند اما استهلاک پروژه ای یک طرفه یا علیه یکی از طرف ها بالاخص ایران نیست. ضربه به منافع ملی ایران به قیمت سرنگونی پاشینیان و علیف، ورشکست شدن ترکیه و رکورد شکنی تورم آن و تزلزل شدید امنیت اسراییل تمام خواهد شد نیز دور زدن روسیه توسط ناتو در قفقاز

7) قفقاز چه راه حلی بدیل جنگ دارد ؟

‏‏به هر دو کشور آذربایجان و ارمنستان سفر کرده ام. با وضع سرزمینی و فرهنگ دو ملت آشنایم. هر دو کشور همسایه با فرهنگ با نقاط اشتراک فراوان با ایرانند. جنگ در منطقه به نفع هیچ نظام و تباری نیست. جا دارد برای حل مناقشه قراباغ دلسوزان پا در میانی کنند تا مبادا این منطقه آباد آسیب ببینند.

می توان توافق کرد تا قراباغ به جای منطقه جنگی و مورد مناقشه به منطقه آزاد برای تبادل تجاری و اقتصادی تبدیل شود و کشورهای آذربایجان و ارمنستان و ایران و حتا روسیه و ترکیه و گرجستان در آن بازار مشترک اقتصادی داشته باشند.

‏باید خویشتن داری کرد تا جنگ ارمنستان و آذربایجان تبدیل به جنگ صلیبی دیگری نشود و نیروهای نیابتی در مناقشه وارد نشوند تا سوریه ای جدید این بار در قراباغ شکل نگیرد.

منطقه تاب و تحمل جنگ های جدید را دیگر ندارد. جنگ نه بهترین راه حل است و نه آخرین راه حل اما اگر منافع ملی ایران ایجاب کند دست او در هیچ زمینه ای بسته نیست.