نقش حیاتی رسانه‌ها در بازسازی روحیه ملی

شوشان ـ عبدالحمید گل افشان :


در دوران پساجنگ، جامعه با چالش‌های متعددی از جمله آسیب‌های روانی، اقتصادی و اجتماعی روبرو می‌شود. 
در این شرایط، امید به آینده و روحیه جمعی می‌تواند به عاملی تعیین‌کننده در بازسازی کشور تبدیل شود.

رسانه‌ها به‌ویژه صداوسیما به عنوان پل ارتباطی بین دولت و مردم، نقشی بی‌بدیل در این فرآیند ایفا می‌کنند.

 این گزارش به بررسی راهکارهای امیدآفرینی در دوران پساجنگ و نقش رسانه‌ها در این مسیر می‌پردازد.

 امید: موتور محرکه بازسازی پساجنگ

امید در فرهنگ ایرانی-اسلامی ما جایگاهی رفیع دارد.همان‌طور که درروایات
معصومین(ع) آمده،امید به عنوان "رحمت الهی" توصیف شده است . 

در دوران پساجنگ، این امید است که
می‌تواند چرخ‌های اقتصاد و جامعه را به حرکت درآورد.
 امید واقعی - نه خیال‌پردازی - با سه عنصر شناختی، عاطفی و حرکتی همراه است.
یعنی مردم باید:
بدانندکه امکان بهبود وجود دارد (شناخت).
باور کنندکه این بهبود محقق می‌شود (عاطفه).
تلاش کنندتا به این بهبود دست یابند (حرکت)

رسانه‌ها می‌توانند در هر سه این زمینه‌ها اثرگذار باشند. همان‌طور که در دوران دفاع مقدس، رسانه‌ ملی با وجودمحدودیت‌های فنی، نقشی حماسی و الهام‌بخش ایفا کرد.

نقش رسانه‌ها در امیدآفرینی پساجنگ

آموزش و تبیین واقعیت‌ها

جامعه پساجنگ نیازمند درک عمیق از شرایط و راه‌های خروج از بحران است.

 رسانه‌ها باید:
ابعاد مختلف خسارات جنگ و برنامه‌های بازسازی را به صورت شفاف توضیح دهند.
موفقیت‌های کوچک و بزرگ در مسیر بازسازی را پررنگ کنند.
از متخصصان برای تحلیل شرایط و ارائه راهکار استفاده نمایند. 
همان‌طور که کارشناسان اشاره کرده‌اند، "جامعه فقط در پرتو دانستن و فهمیدن می‌تواند پایدار بماند" .

امیدآفرینی واقع‌بینانه

امیدواری نباید به شعار و وعده‌های توخالی تبدیل شود.

 رسانه‌ها می‌توانند:
ظرفیت‌های علمی، اقتصادی و فرهنگی کشور را معرفی کنند.
داستان موفقیت افرادی که پس از جنگ به پیشرفت رسیده‌اند را روایت نمایند.
افق‌های روشن آینده را ترسیم کنند .

به قول یکی از فرماندهان نظامی، "ما باید امید آفرینی را بین مردم ایجاد کنیم و با قدرت پیش رویم" .

تقویت انسجام اجتماعی

پس از جنگ، جامعه ممکن است دچار گسست و اختلاف شود. 

رسانه‌ها می‌توانند:
ارزش‌های مشترک ملی و دینی را تقویت کنند.
از تبدیل اختلاف‌سازنده به تخریب جلوگیری نمایند.
الگوهای همکاری و تعاون را ترویج دهند.
همان‌طور که در تحقیقات آمده، "حفظ انسجام و امیدآفرینی رسالت سنگین رسانه‌ها در دوران جنگ (و پساجنگ) است" .

 تولید محتوای امیدبخش

صداوسیما می‌تواند با تولید برنامه‌های مختلف، روحیه امید را تقویت کند:

مستندهای موفقیت‌های بازسازی.
برنامه‌های گفت‌وگو محور با مردم عادی که تجربیات مثبت دارند.
سریال‌ها و فیلم‌های الهام‌بخش از مقاومت و پیروزی .

همان‌طور که اشاره شده، "امروز رسانه بخشی از جبهه نبرد است و خبرنگاران سربازان میدان روایت" .

راهکارهای عملی برای رسانه‌ها

زبان و قالب‌های نوین
رسانه ملی باید:
از زبان نسل جوان استفاده کند.
در قالب‌های جذاب و متنوع محتوا تولید نماید.
از فضای مجازی به‌صورت هوشمندانه بهره ببرد.

 صداقت و شفافیت
مردم زمانی به رسانه اعتماد می‌کنند که:
واقعیت‌ها را بدون پرده‌پوشی بیان کند.
از بزرگ‌نمایی پرهیز نماید.
مشکلات را انکار نکند اما راه‌حل‌ها را نیز ارائه دهد. 

مشارکت مردمی

رسانه‌ها می‌توانند:
از صدا و تصویر مردم عادی در برنامه‌ها استفاده کنند.
تجربیات موفق محلی را معرفی نمایند.

فضایی برای ایده‌پردازی عمومی ایجاد کنند.

در دوران پساجنگ، رسانه‌ها نه فقط ناقل خبر، که مهندسان امید جامعه هستند.آنها می‌توانند با ترکیبی از صداقت، خلاقیت و تعهد،تاریکی‌های پس ازجنگ رابه روشنایی امید تبدیل کنند.
 همان‌طور که در حدیثی از پیامبر(ص) آمده: "اگر امید نبود، هیچ مادری فرزندش را شیر نمی‌داد و هیچ باغبانی نهالی نمی‌کاشت".
امروز نیز رسانه‌ها باید همان نقش مادر مهربان و باغبان امید را برای جامعه ایفا کنند.

به اعتقاد نگارنده امید واقعی آن است که با وجود همه سختی‌ها، فردایی بهتر را نوید دهد. واین دقیقاً همان رسالتی است که رسانه‌های متعهد، به‌ویژه صداوسیما، در دوران حساس پساجنگ بر عهده دارند.

همان‌گونه که سربازان در میدان نبرد از کیان کشور دفاع کردند، امروز رسانه‌ها باید در میدان نبرد امیدآفرینی، از روحیه و همبستگی ملی حفاظت کنند.