شوشان ـ غلامرضا نورآبادی:۱-انسان مدرن، مدنیت خود را با اتکا به قانون برمبنای توسعه انسانی توصیف میکند که به آزادی اندیشه ،بیان ،نوع زیست و رفاه اجتماعی بعنوان دستاورد ارزشمندش می بالد.دولتها ایجاد میشوند تا با الویت توسعه رفاه و آسایش مردم ، حافظ این دمکراسی و اعتقادشان باشد و آنکه تخطی کند به اسم مجرم مجازات نماید.خودش اعتقاد سازی نمیکند و نظرات مردمی که به قدرت رساندنش را مد نظر قرار می دهد .
فرد خاطی از قانون، مجازات میشود و البته احتمال اصلاح در حد اندک ،چون اگر مجازات های دولتی بازدارنده بود که قطعا دیگر مجرم نداشتیم .ولی میبینیم با از بین رفتن یک مجرم ،دوتای دیگر سبز میشود.
۲- تاثیر علمای دینی در تاریخ، انسان سازی از طریق هدایت و ارشاد بوده، بطوریکه مجرم سوای مجازاتی که در انتظارش بوده،برای توبه و هدایت نزد روحانیت میرفت و در طول سالها دین بواسطه پیروانش، از یکطرف تلاش داشته جلوی اجحافات دولتها را نسبت به پیروانش بگیرد و از طرف دیگر مجرمین را به راه راست هدایت کند .اولویتش توسعه انسان از طریق هدایت معنوی بوده و تاکنون دوام داشته است.
شرایط فعلی: دین و دولت یکی شده و متولیان آن که حاضر به استفاده از تمام ظرفیت های مردم با هر گرایشی نبوده اند از این ظرفیت عظیم تخصصی کشور استفاده نکرده و این وضعیت اقتصادی را رقم زده اند و تازه به این نقطه پایان خط رسیده اند که همه این نابسامانی ها ناشی از یکدست نبودن حاکمیت بوده که آنرا اجرایی کردند و ظرف این یکسال هم شاهد تحول مثبت در اقتصاد نبوده ایم.نتیجه ناکامی ها ،دولتهاو اشخاص را هدف قرار نمیدهد ،بلکه مستقیم اعتقادات را نشانه خواهد گرفت و آنوقت حافظان دین چگونه مسئولیت خود را توجیه و دل پیروانشان را مجددا بدست خواهند آورد .(کاری که حداقل به سالها تلاش دوباره نیاز دارد و قطعا به شرایط امروز هم بر نخواهد گشت ).
وقتی دولت و روحانیت یکی شده و راه گریز برای اعتراض و یا منجی ای هم نیست ،چگونه باید انتظار داشت فساد ،اختلاس،رشوه ، نابرابری در تمام ابعاد ،فقر و....ریشه کن و شادابی ، امید به زندگی ،آزادای بیان و اندیشه، و رعایت قانون متاثر از آرای انسانهای توسعه یافته جای آنرا بگیرد.
جایگاه روحانیت بعنوان حامی و شنونده نظرات افراد در این دولتها کجاست و چرا نتوانسته اند به اهداف مطلوب دست یابند؟آیا روحانیت در این نوع حکومت میتواند با خودش مقابله نماید و در صورت جواب منفی، بر سر این پیروان چه خواهد آمد؟ پاسخ به این پرسش ها با مطالعه گذشته و حال،قطعا تاریخ آینده مان را رقم خواهد زد .