شوشان / فرشید خدادادیان
مدرس دانشگاه و فعال حوزه گردشگری
بیست و هفتم سپتامبر روز جهانی گردشگری است. در چنین روزی به سال 1980 اساسنامه سازمان جهانی گردشگری WTO به تصویب رسید و این روز بعنوان نقطه عطفی در گردشگری جهانی ثبت شد.
هدف از گرامی داشت چنین روزی،بالا بردن سطح آگاهی در مورد نقش گردشگری در جامعه ی جهانی و نشان دادن چگونگی تاثیر گردشگری بر ارزشهای اجتماعی،فرهنگی، سیاسی و اقتصادی در سراسر جهان است.شعار امسال این سازمان جهانی؛"گردشگری برای همه"Tourism for all است.برنامه ای برای فراگیر نمودن گردشگری برای همه اقشار و با کمک تمامی ظرفیت های موجود در جهان و طی هفته ی گردشگری،در هر کشور به فراخور ظرفیت های موجود به این مهم پرداخته خواهد شد.
در ایران،تقارن و توالی این هفته در اول مهر ماه که همزمان هفته ی دفاع مقدس نیز هست،قابل تامل می نماید،خصوصاً از این منظر که امروزه و سالها پس از پایان دفاع هشت ساله،موضوع میراث دفاع مقدس و همچنین گردشگری دفاع مقدس فرصتی ارزشمند را فرا روی ما قرار داده است.
گردشگری،پس از صنایع نفت و خودروسازی،سومین صنعت درآمدزای هزاره ی جدید محسوب می شود و با توجه ویژه به خدمات در این هزاره،پیش بینی می شود به سرعت به نخستین رتبه درآمدزایی در سطح جهان تبدیل شود.به همین دلیل است که نظریه پردازان اقتصاد جهانی،اهتمام و توجه ی ویژه ی خود را به این صنعت معطوف داشته اند و کشورهای مختلف تلاش می کنند در این فرصت نوین اقتصادی،سرمایه گذاری مناسبی داشته باشند.
اقلیم ایران توان فراوانی دارد تا در صورت برنامهریزی و کار کارشناسی دقیق ناکامیهای قبلی را جبران کند و در این میان منطقه غرب و جنوب غرب ایران،علاوه بر آثار و جاذبههای تاریخی و باستانی اکوتوریسم و جلوههای طبیعی،ظرفیت مهمی در حوزه گردشگری دفاع مقدس در دل نهفته دارد.ظرفیتی که با توجه به شعار اقتصاد مقاومتی سالجاری کلیدی طلایی برای اقدام و عمل و بهره مندی در این زمینه محسوب می شود.
همه ساله و خصوصاً در ایام نوروز، استان خوزستان و دیگر مناطق مرزی همجوار با کشور عراق میزبان میهمانان زیادی از سراسر کشور است که در قالب کاروان های راهیان نور و یا بصورت شخصی عازم این مناطق هستند.بازدید از یادمان های دفاع مقدس،مشخصه ی بارز این تورهاست که سند مظلومیت و در عین حال مقاومت دلیرانه ملت ایران محسوب می شود و براستی نیز لقب سرزمین نور شایسته آن است.شایسته سرزمینی که مطهر به خون شهیدان دفاع از سرزمین ایران است.مردمان دیار خوزستان و دیگر مناطق درگیر مستقیم و خط مقدم در ایلام و کرمانشاه و کردستان و…؛آنچه دیگر هموطنان عزیز برای حضور در جبهه ها و لمس آن از خانه و خانواده جدا شده و کیلومترها راه می پیمودند تا به جبهه ها برسند را با جان و پوست و گوشت و خانه و خانواده خود لمس کردند و با آن درگیر بودند.
زنان و کودکان خوزستانی و دیگر مناطق جنگی در زیر گلوله باران ها و موشک باران ها و حملات دشمن بعثی پا به پای مردان خود و مردان و زنان هموطنشان شجاعانه مقاومت کردند و امروز نیز ضمن افتخار به این سرمایه ی معنوی،در میزبانی از کاروان های راهیان نور که از مرکز و شمال و شرق و غرب کشور به شهرهایشان سرایزی می شود،می کوشند تا میزبانان خوبی باشند.
در کنار این ارزش و اعتبار معنوی و روحانی،باید به این نکته نیز توجه داشته باشیم که دفاع مقدس بخشی زنده از تاریخ این سرزمین است و اتفاقاً از برهه های تاریخی مهمی نیز هست که باید بدان مفتخر باشیم.مفتخر به اینکه مردمان این سرزمین در دفاع از خاک و ناموس و دین و فرهنگ خود جان برکف مقاومت کردند و پیروز شدند.این مقاومت دلیرانه علاوه بر افتخار تاریخی و معنوی،حتی می تواند برای اهالی خوزستان و مرزبانان غیور ایران از خوزستان تا ایلام و کرمانشاه و کردستان،منشاء تحول اقتصادی و رونق محلی نیز باشد.در صورتی که بدانیم و بخواهیم که از این منظر به هموطنان خود خدمت نماییم!
پدیده ی جنگ،کنش و واکنشی البته غیر عادی در میان انسانهاست و فارغ از دلایل و عوامل هر جنگی،با پایان آن تبعاتی برای مردمان درگیر بدنبال خواهد داشت.چنین است که بعنوان مثال خاطرات جنگ جهانی اول که قاعدتاً امروزه کمتر شاهد عینی از آن در میان ما حضور دارد نیز همچنان در مباحث تاریخی مطرح و مورد تحقیق و بررسی است.
در زمینه جنگ جهانی دوم این موضوع گسترده تر است.کشور آلمان که نظام و حاکمیت نازی آن روزگارش منفورترین در بین جهانیان بوده و هست،امروزه دارای چندین موزه مرتبط با موضوع جنگ جهانی دوم است و همه ساله بسیاری از توریستهای خارجی که وارد آلمان می شوند از این موزه ها و مراکز مرتبط با جنگ جهانی دوم بازدید می کنند.گو اینکه در دیگر کشورها همچون هلند و غیره نیز چنین رویکردی وجود دارد.
امروزه کشورهایی که در طول تاریخ خود جنگ هایی را تجربه کرده اند،عموماً از این پیشینه تاریخی خود برای توسعه اقتصادی بهره می برند و شاهد هستیم که حتی کشورهایی که جنگ چندان مخربی را نیز تجربه نکرده اند تلاش می کنند با پرداختن به حوادث کوچک و بزرگ مرتبط با دفاع از سرزمین شان از این منظر بهره مند شوند.مثال عینی این نکته را شاید بتوان در سینمای هند بعنوان صنعت پول ساز این کشور مشاهده کرد!صنعت"بالیوود"هند،هر از گاهی به موضوع جنگ های فرضی در مرزهای هند پرداخته و تلاش می کند شاخه ی سینمای جنگی خود را نیز فعال نگاه دارد!بدین ترتیب بایدجنگ را چنانچه هست،کنشی خشن و مخرب بدانیم که در عین حال پس از پایان منجر به ایجاد ظرفیتهای فرهنگی،هنری و علمی و اقتصادی مختلف می شود.
امروز،ما پس از هشت سال دفاع مقدس؛تاریخ دفاع مقدس،شعر و ادبیات دفاع مقدس،تئاتر دفاع مقدس،سینمای دفاع مقدس و غیره را داریم و از این میان مقوله ی"گردشگری دفاع مقدس" موضوعی است که در صورت دقت و سرمایه گذاری مناسب می تواند بطور مستقیم در رونق اقتصادی مناطق جنگی موثر باشد.
حضور کاروانهای برنامه ریزی شده راهیان نور به مناطق دفاع مقدس،فرصتی ارزشمند برای ایجاد بازارچه های فصلی و محلی و رونق صنایع دستی و محصولات بومی هر منطقه است.همچنین در صورت حمایت بخش دولتی از سرمایه گذاران محلی و بومی،ساخت مهمانپذیرها و خانه های سنتی برای اسکان گردشگران،فرصتی مناسب برای رونق اقتصادی محلی خواهد بود.
میراث فرهنگی و آداب و رسوم بومی و محلی از دیگر جلوه های قابل استفاده اقتصادی در مقوله ی گردشگری دفاع مقدس محسوب می شود و بدون شک ضمن درآمد زایی برای ساکنان مناطق محروم منجر به رضایت بیشتر و بهتر گردشگران نیز خواهد بود.همچنین ساخت موزه های کوچک محلی توسط بخش خصوصی و موزه های تخصصی توسط بخش دولتی می تواند بهره مندی گردشگران راهیان نور را در سفرهای خود ارتقاء بخشیده و منجر به رونق کسب و کارهای کوچک محلی گردد.
در مجموع بنظر می رسد نگاه به موضوع گردشگری دفاع مقدس،شایسته بازنگری و شناسایی و استفاده از ظرفیتهای مشهود موجود است تا مردم شایسته ی مناطق دفاع مقدس که دین خود را به مملکت ادا نموده اند،علاوه بر بهره مندی از مزایای معنوی دفاع مقدس،از فرصت های مادی و اقتصادی آن نیز در چارچوب گردشگری مناطق دفاع مقدس بهره مند شوند.
امروز،سالها پس از آن دوران مقدس دفاع،شایسته است که با وضوی معرفت به این خطه پای گذاریم که جای جای آن یادآور مقاومت و استقامت است و مرزهای آن مشهد شهدای گرانقدری است که با نثار جان خویش خط مرزی ایران با دشمن مهاجم را دوباره رسم کردند تا امروز ما بتوانیم به ایران و مهد اصلی طلای سیاه در سرزمینمان همچنان مفتخر باشیم.
میراث دفاع مقدس برای ایران اسلامی بسیار ارزشمند و گرانقدر است،اما این میراث ارزشمند نباید صرفا با رویکردی آماری و ابزاری مورد توجه قرار گیرد،بلکه باید برای ساکنان محروم و عزتمند مناطق دفاع مقدس،توسعه اقتصادی و اجتماعی به همراه داشته باشد.امید که با دقت و تامل بیشتر،حضور کاروان های راهیان نور در مناطق جنگی به اقتصاد گردشگری مناطق دفاع مقدس کمک کند.