ریه خوزستانی ها عادی نیست!

شوشان/ صدرا محقق

موضوع آلودگی هوای اهواز و بروز مشکلات تنفسی حاد برای اهالی این شهر هنوز داغ است، بر اساس آخرین اطلاعات اعلام‌شده از سوی مسوولان هنوز روزانه دست‌کم 200 نفر از شهروندان اهوازی به دلیل مشکلات تنفسی ناشی از آلودگی هوا به مراکز درمانی مراجعه می‌کنند.  تاکنون ادارات و دستگاه‌های زیادی برای حل مشکل به این موضوع ورود کرده‌اند، با این حال همچنان علت اصلی به وجود‌آمدن این مشکل تنفسی برای ساکنان مرکز استان خوزستان مشخص نشده است. تحقیقات و بررسی‌ها در این‌باره همچنان ادامه دارد. سازمان حفاظت محیط‌زیست، ستاد بحران کشور، وزارت بهداشت، استانداری خوزستان و برخی دیگر از دستگاه‌های کشوری و استانی برای یافتن علت اصلی آنچه در 15 روز گذشته حدود 21‌هزار شهروند اهوازی را راهی بیمارستان‌ها و مراکز درمانی کرده در حال مطالعه و پژوهش هستند. در این میان نقش و جایگاه سازمان محیط زیست بسیار کلیدی است، به همین دلیل و برای پیگیری جزییاتی بیشتر از این ماجرا و آخرین نتایج بررسی‌ها به سراغ احمدرضا لاهیجان‌زاده مدیرکل اداره حفاظت از محیط زیست استان خوزستان رفتیم.



‌ آخرین و جدیدترین اقداماتی که تا دیروز شنبه برای یافتن علت بروز مشکل تنفسی برای شهروندان اهوازی صورت گرفته چه بوده است؟
ما ساعت 10 صبح شنبه جلسه‌ای در مدیریت بحران استانداری در همین باره داشتیم تا یکی دیگر از عواملی که بر اساس یک گمانه می‌تواند عامل این مشکل باشد را بررسی کنیم. این عامل گرده‌های گیاهی یا هاگ است یا عوامل قارچی. در این جلسه استادان کشاورزی و منابع طبیعی  دانشگاه‌های مرتبط با امر کشاورزی دعوت شده بودند تا در این‌باره صحبت شود. یکی از استادان دانشگاهی در اهواز دو سال است روی این موضوع کار می‌کند و تاکنون مقالاتی نیز در این‌باره در سطح بین‌المللی منتشر کرده است. قرار شد یک کمیته علمی از چند گیاه‌شناس صاحب‌نظر استان و کارشناسان فضای سبز و منابع طبیعی در این‌باره جلسه‌ای تشکیل داده و موضوع را بررسی کنند.

‌ در بررسی‌ها به چه عواملی برخوردید که ممکن است عامل این مشکل شده باشد؟
اجازه دهید ابتدا گمانه‌هایی که در این مدت طرح شد و به دلایلی رد شده‌اند را مطرح کنم. همیشه در کلانشهرها اولین بارندگی باران آلوده‌ای است. چون همه آلاینده‌های انباشت‌شده در فضا را با خود شسته و پایین می‌آورد. معمولا اولین باران هوا را پاک می‌کند. اما بروز این آلودگی در اهواز هنگام بارش اولین بارندگی باعث شد گمانه اصلی به باران اسیدی متوجه شود. اما وقتی باران‌های بعدی هم بارید و همچنان علایم بیماری در شهر مشاهده می‌شد خود به خود گزینه باران اسیدی از میان برداشته شد.
گمانه دیگر این بود که چون در باران اول رعد و برق‌هایی زده شد، احتمال اینکه اوزون ایجاد شده باشد وجود داشته است و همین اوزون تنفس شهروندان را دچار مشکل کرده باشد. اما این هم مثال‌های نقض زیاد داشت، اولین باران سال 91 وقتی بارید رعد و برق‌های بسیاری داشت و چنین مشکلی پیش نیامد. همچنین در باران‌های بعدی همین سال با وجود اینکه خبری از رعد و برق نبود باز هم برای برخی شهروندان مشکلاتی پیش آمد.
بحث دیگری که مطرح شد، این بود که یکی از نمایندگان مجلس گفت غباری که از کشورهای همسایه می‌آید حاوی اورانیوم ضعیف‌شده است، البته همین فرد پارسال نیز چنین چیزی را مطرح کرده بود. البته پیش از این اظهارنظر همین موضوع به شکل شایعه در جامعه به وجود آمده بود. همان موقع سازمان انرژی اتمی آمد و نمونه‌برداری‌هایی از روی غبارها گرفت، نهایت کار هم این سازمان وجود اورانیوم یا هر ماده دیگر شبیه به این را در غبارها به صورت کامل رد کرد. از طرفی امسال میزان و دفعات بروز غبار هم به نسبت سال‌های قبل بسیار کمتر شده است.
مورد دیگری که باز هم از سوی یکی از نمایندگان مطرح شد موضوع سپر یونی بود. این نماینده می‌گفت فعالیت این دستگاه‌ها عامل این آلودگی است. اما این دستگاه‌ها الان حدود پنج‌ماه است غیرفعال هستند و خاموشند به همین دلیل این موضوع نیز خودبه‌خود رد است.

‌ پس به این شکل بخش زیادی از گزینه‌های مورد شک از دور خارج شده‌اند، آخرین گمانه‌زنی‌ها چه مواردی را طرح می‌کند؟
فقط حدود سه عامل است که همچنان باقی مانده، یکی همین موضوع هاگ و گرده‌های گیاهی است. دیگری هم بحث آلودگی‌های موجود است. این آلودگی‌ها خود به دو نوع تقسیم می‌شوند. صنعتی و غیرصنعتی. صنعتی‌ها شامل فلرها یا شعله‌های نفتی است که گاز اطراف چاه‌های نفت به‌وسیله آنها سوزانده می‌شود، گزینه بعدی نیز آلاینده‌های تولیدشده توسط کارخانه فولاد است. درباره آلاینده‌های غیرصنعتی هم می‌توان به آتش‌زدن مزارع نیشکر اشاره کرد که البته در سالیان جدید تا حدود زیادی از آن کاسته شده، هم‌اکنون تنها حدود 16‌درصد مزارع زیر کشت نیشکر آتش زده می‌شود و 84‌درصد مابقی به‌وسیله دستگاه‌های کشاورزی پیشرفته زمین احیا می‌شود. حتی درباره آلودگی‌های صنعتی هم وضع به نسبت سال‌های قبل در حال بهترشدن است.

‌ به چه معنا، یعنی شما تایید می‌کنید که آلاینده‌های صنعتی تولیدشده توسط صنایع نفت و فولاد در اطراف اهواز به نسبت سال‌های قبل در حال بهترشدن است؟
بله ما تایید می‌کنیم. کاهش این آلودگی‌ها را ما مستند داریم، این صنایع بر اساس برنامه جامع هر سال بخشی از آلاینده‌های خود را کاهش می‌دهند. هم در فولاد و هم در صنایع نفتی. مثلا نفت از 10سال پیش تاکنون یک برنامه چندصدمیلیون‌دلاری را در حال اجرا دارد به اسم آماک که در قالب آن گازهای همراه با نفت را جمع می‌کنند. تاکنون به نسبت 10سال قبل 60‌درصد این گازها جمع شده است و اگر این ملاک آلودگی باشد باید سال‌های قبل که بیشتر بود خودش را نشان می‌داد.

‌ با این وصفی که شما کرده‌اید پس باید گفت میزان آلودگی‌ها به نسبت هفت تا 10سال گذشته باید خیلی هم کمتر شده باشد، شما این را هم تایید می‌کنید؟
بله همینطور است، حتی بروز غبار هم به نسبت سال‌های قبل کمتر شده است، در سال‌های قبل ما تا این وقت از سال روزهای بسیار آلوده‌ای را به‌لحاظ گردوغبار داشتیم، روزهایی که شاخص آلودگی در آنها به شش‌هزار و 10‌هزار هم می‌رسید. اما امسال تاکنون حتی یک روز آلودگی بالای‌هزار هم در اهواز به ثبت نرسیده است. در موردی دیگر باید به بارش باران اشاره کرد، در آبان‌ماه امسال حدود 60میلیمتر باران در اهواز بارید که به نسبت میانگین 30سال گذشته دوبرابر را نشان می‌دهد. امسال تعداد روزهای هوای پاک به نسبت سال قبل بسیار بیشتر شده است.

اگر اینطور است پس علت این آلودگی بحران‌زایی که سلامت شهروندان اهوازی را هدف قرار داده چیست، این را چگونه تحلیل می‌کنید؟
در این شرایط یکی از گمانه‌زنی‌های با احتمال بالای ما مسایل مرتبط با بحث تحریم‌هاست. ممکن است برخی شرکت‌ها چه خصوصی و چه دولتی چه در صنایع مربوط به نفت و فولاد و کربن و چه در میان صنایع کوچک به دلیل همین تحریم‌ها رو آورده باشند به استفاده از محصولات و تولیدات بی‌کیفیت چینی. اطراف اهواز چندین شهرک صنعتی وجود دارد که ما هنوز سراغ آنها نرفته‌ایم ممکن است یکی از این شرکت‌ها یک ماده‌ای را وارد کرده باشد که فاقد کیفیت لازم باشد و در فرآیند به‌کارگیری آن و واردشدن به هوا این مشکل را ایجاد کرده باشد. این البته جزو احتمالات است، یا ممکن است از تجهیزاتی استفاده می‌شود که بی‌کیفیت است و...

‌آیا هنوز هم مراجعه مردم به بیمارستان‌ها برای مشکلات تنفسی وجود دارد؟ آماری در این‌باره در دست هست؟
بله، بر اساس چیزی که به ما گفته شد هنوز روزانه در حدود 200 نفر برای مشکلاتی از‌این‌دست به مراکز درمانی مراجعه می‌کنند، اما یک نکته را فراموش نکنید مراجعه صد نفر در روز برای یک شهر که بیشتر از یک میلیون نفر جمعیت دارد آن هم برای مشکلاتی از قبیل آسم و تنگی نفس، امری طبیعی است.

‌ چندی پیش خبری از سوی سازمان بهداشت جهانی منتشر شد که گفته می‌شد بر اساس آن، اهواز آلوده‌ترین شهر جهان است، آیا شما قبول دارید اهواز آلوده‌ترین شهر جهان است؟
در آن آمار یک آلاینده خاص (ذرات زیر 10 میکرون) برای یک بازه زمانی خاص و در میان شهرهای مراکز استان‌ها که آمار خودشان را منتشر می‌کنند بررسی و اعلام شد، اما مثلا در آن فهرست شما نام هیچ شهری از سوریه، عربستان یا عراق که کانون اصلی تولید ریزگرد هستند را نمی‌بینید چون آنها آمار خودشان را اعلام نمی‌کنند. با این حال بر اساس آن شاخص‌هایی که گفته شد می‌توان گفت بله این آمار درست است. باید شاخص‌های محاسبه را ملاک قرار دهیم. نباید فراموش کنیم در هفت، هشت سال گذشته شهر اهواز روزهای پرگردوغبار بسیاری را به خود دیده که بسیار بحرانی و خطرناک بوده‌اند.

 آیا تجربه بروز همین گردوغبارها و تنفس هوای آلوده آن برای شهروندان اهوازی یا دیگر شهرهای استان خوزستان تبعات یا آسیب‌هایی ماندگار داشته است؟
بله حتما، مطمئنا همین مشکل حاد تنفسی در میان ساکنان اینجا ریشه در این سال‌های گردوغباری دارد. چون ریه مردم تحریک شده است و دیگر ریه عادی نیست. ریه‌ای که مردم خوزستان دارند به خصوص در شهرهای مرکز و جنوب استان، شهرهای شمالی کمتر، ریه فرد عادی نمی‌توان تلقی کرد. این ریه با کوچک‌ترین حساسیتی در محیط واکنش نشان می‌دهد. به همین دلیل است که بحث بیماری‌های تنفسی یکی از مشکلات مردم اینجا شده است.

‌ آیا با بروز مشکل تنفسی در روزهای گذشته در اهواز کسی از مسوولان هم بوده است که دچار همین مشکل و بیماری تنفسی شده باشد؟
بله، مثلا در یکی از جلسات بررسی همین موضوع آقای دکتر محمد علوی که خودش رییس مرکز بهداشت استان خوزستان است مطرح کرد که جزو کسانی بود که دچار همین بیماری و مشکل شده بود.

 ‌و حالا آخرین سوال، براساس یافته‌ها و تحقیقات شما در این مورد خاص، بروز بیماری تنفسی برای شهروندان، انگشت اتهام بیشتر از همه متوجه و به سمت کدام یک از صنایع در اطراف شهر اهواز است؟
بر اساس مطالعات طرح جامع حدود 65‌درصد آلودگی کلانشهر اهواز ناشی از صنایع است، از طرفی حدود 90‌درصد از این 65‌درصد آلودگی را تاسیسات نفتی تولید می‌کنند، به تعبیری می‌توان گفت حدود 60‌درصد آلودگی شهر اهواز را صنایع نفتی تولید می‌کنند. اگر در قدم اول بتوانیم همین یک قلم را کنترل کنیم تقریبا مشکل آلودگی هوای اهواز را می‌توان حل کرد. به همین دلیل است که من معتقدم باید بیشتر از هر چیزی این عامل 60‌درصدی را اصلاح کرد. از طرفی عمده آلودگی نفتی اهواز هم به شعله‌های گاز همراه با نفت مربوط است که در اطراف این شهر در حال سوختن هستند، این درحالی است که اصلاح این مشکل چندان هم پیچیده نیست. البته تاکنون اقدامات زیادی هم برای حل آن انجام شده اما مابقی کار که چندان هم زیاد نیست را مسوولان به دلیل یا بهتر بگویم به بهانه تحریم‌ها تاکنون اجرایی نکرده‌اند.